Endometrioza i PCOS a niepłodność

Endometrioza – co to jest?

Endometrioza to schorzenie, które przebiega zazwyczaj z silnymi bólami w miednicy mniejszej, zaburzeniami miesiączkowania, bolesnością podczas współżycia i problemami z płodnością. Problem polega na tym, że komórki naturalnie wyściełające jamę macicy tzw. endometrium, występują także poza nią, podlegając tym samym wpływom hormonalnym jak komórki w macicy. W ten sposób dochodzi do cyklicznych krwawień miesięcznych, nie tylko z jamy macicy ale i poza nią, drażnienia okolicznych tkanek i wywoływania stanów zapalnych, a następnie włóknienia i zrostów. Proces ten w zależności od umiejscowienia może dotyczyć m.in. jamy otrzewnej otaczającej macicę, jajników czy jajowodów, upośledzając ich prawidłowe funkcjonowanie. Wyróżnia się trzy teorie, próbujące tłumaczyć, skąd biorą się te komórki poza jamą macicy:

• teoria transplantacyjna, która mówi o tym, że podczas krwawień miesięcznych krew przemieszcza się wstecznie do jamy otrzewnej (jamy, do której przylega macica) wraz z komórkami endometrium, które przytwierdzają się do jej ścian i podejmują swoją funkcję,
• teoria metaplazji, która mówi o tym, że komórki występujące poza macicą mogą się przekształcać w komórki endometrium,
• teoria indukcyjna, która zakłada, że substancje znajdujące się we krwi miesiączkowej mogą pobudzać przemianę komórek jamy otrzewnej w komórki endometrium.

Niezależnie od teorii endometrioza jest schorzeniem poważnym, dającym uciążliwe objawy i w wielu przypadkach uniemożliwia zajście w ciążę, nie tylko przez mechaniczne zablokowanie jajowodów lub zniszczenie jajnika, ale też poprzez deregulację układu hormonalnego. W zależności od stanu zaawansowania wyróżnia się cztery stadia endometriozy: postać minimalną, łagodną, umiarkowaną i ciężką. Postępowanie lecznicze trzeba wdrożyć jak najszybciej, żeby nie dopuścić do rozwoju choroby. Najlepsze wyniki przynosi leczenie operacyjne postaci minimalnej i łagodnej, jednak należy je dokładnie rozważyć w przypadku endometriozy nawrotowej.

U wybranych pacjentek z endometriozą można przeprowadzić inseminację domaciczną ze stymulacją owulacji lub zdecydować się na zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro) – metody te bowiem omijają przeszkody, jakimi mogą być zrosty w jajowodach.

Co to jest zespół policystycznych jajników?

Zespół policystycznych jajników (PCOS) rozpoznaje się u kobiet, gdy występują dwa z trzech poniższych kryteriów:

1. zaburzenia rytmu cyklu miesiączkowego: brak lub rzadkie miesiączkowanie (jeśli odstęp między kolejnymi miesiączkami jest dłuższy niż 35 dni),
2. objawy hiperandorgenizacji, czyli trądzik, występowanie owłosienia w miejscach typowych dla mężczyzn (broda, klatka piersiowa, brodawki sutkowe, plecy, wewnętrzne strony ud, linia od pępka w dół), podwyższone stężenia określonych hormonów wskazujących na hiperandrogenizację,
3. w badaniu USG obecne w każdym jajniku 12 lub więcej pęcherzyków o wymiarach 2-9 mm ze wzrostem objętości jajnika powyżej 10 cm3 lub bez.

Nieznana jest przyczyna, czemu pęcherzyki dojrzewające w obrębie jajnika w pewnym momencie są hamowane i nie zachodzi owulacja. Pewna teoria mówi, że jest za mało pewnego hormonu, którego naturalny wzrost powoduje owulację, a jego niedobór to uniemożliwia. Postępowaniem z wyboru w przypadku PCOS jest leczenie farmakologiczne, mające na celu uregulowanie pracy hormonów, choć spontaniczne zachodzenie w ciążę u pacjentek z lekką postacią zespołu jest również możliwe. Zazwyczaj po leczeniu szanse na zajście w ciążę są takie same jak u zdrowej kobiety, ale zespół policystycznych jajników nie ulega nigdy cofnięciu.

Zespół policystycznych jajników - leczenie

Warto pamiętać, że leczenie hormonalne to nie wszystko. Jako że w zespole policystycznych jajników obserwuje się zwiększoną tendencję do przybierania na wadze, a nawet rozwoju cukrzycy, zaleca się zawsze zmianę trybu życia na bardziej aktywny oraz przestrzeganie zdrowej diety. Wiadomo bowiem, że już sama otyłość zmniejsza szansę na posiadanie własnego potomstwa nawet o 33 %, więc dla własnego zdrowia i zdrowia przyszłego potomka warto zrzucić parę kilo. Niestety, w bardziej zaawansowanych i opornych przypadkach leczenie farmakologiczne i zmiana trybu życia nie wystarcza – wówczas stosuje się metody chirurgiczne, takie jak klinowa resekcja jajników czy laparoskopowa elektrokauteryzacja, czyli wytworzenie w jajniku niewielkich otworów, którędy może się wydostać dojrzała komórka jajowa, a która do tej pory była ograniczona pogrubiałą torebką jajnika.