Planowanie ciąży a zespół policystycznych jajników

Dlaczego PCOS utrudnia zajście w ciążę?

Zespół policystycznych jajników, w skrócie PCOS (polycystic ovary syndrome) to najpowszechniej występujące w ginekologii zaburzenie endokrynologiczne wśród kobiet w wieku rozrodczym. Choroba została po raz pierwszy opisana w 1935 roku przez Steina i Leventhala – dwóch amerykańskich ginekologów. Stąd jej historyczna już nazwa zespół Steina-Leventhala. PCOS może być przyczyną utrudnionego zajścia w ciążę.

Ocenia się, że zespół PCOS dotyka do 10% kobiet w wieku prokreacyjnym. Przyczyna zespołu policystycznych jajników nie została w jednoznaczny, bezdyskusyjny sposób zdefiniowana. Zespół PCOS rozwija się na skutek skomplikowanych zaburzeń metabolicznych, które najprościej można określić jako nadmierny wpływ androgenów – męskich hormonów na czynność jajnika.

Istotą choroby jest więc wzmożona synteza androgenów i progesteronu przez jajniki. Efektem tego zaburzenia jest nieprawidłowa funkcja jajnika, który nie jest w stanie przygotować zdolnej do zapłodniena komórki jajowej. Zaburzenia owulacji powodują powstawanie cykli bezowulacyjnych, przez co niemożliwe jest zapłodnienie i zajście w ciążę.

Warto przeczytać: Dieta przy PCOS – jak jeść w leczeniu zespołu policystycznych jajników

Opisano pewne uwarunkowane genetycznie odmienności enzymatyczne, które predysponują do rozwoju choroby, ale nie stanowią jej bezpośredniej przyczyny. W tym kontekście bardzo istotna rola przypada oporności na insulinę, która rozwija się pod wpływem wielu czynników, zarówno uwarunkowanych genetycznie jak i środowiskowych.

Przeczytaj więcej na temat: Niski progesteron – leczenie, objawy, skutki

Objawy zespołu policystycznych jajników

W przebiegu zespołu policystycznych jajników charakterystyczne jest występowanie:

• przewlekłego braku jajeczkowania,
• hiperandrogenizmu,
• rzadkiego miesiączkowania,
• hirsutyzmu,
• oraz trądziku.

Brak jajeczkowania to najważniejszy objaw zespołu policystycznych jajników, który ma wpływ na potencjalnie ograniczoną możliwość zajścia w ciążę. W przebiegu wielu skompliwanych procesów dochodzi do zatrzymania wzrostu pęcherzyka jajnikowego. Skutkuje to nagromadzeniem w warstwie korowej jajnika dużej liczby pęcherzyków. Za diagnostyczne przyjmuje się 12 lub więcej obwodowo położonych pęcherzyków w jajniku, bądź jego objętość przekraczającą 10 centymetrów sześciennych.

Komórki otaczające takie pęcherzyki produkują w dużej ilości hormony odpowiadające za rozwój męskich cech wyglądu, czyli androgeny. W takim mechanizmie rozwija się u kobiet z PCOS hiperandrogenizm, czyli przekraczające normę syntezowanie androgenów. Prowadzi to do rozwoju hirsutyzmu, czyli występowania nadmiernego owłosienia typu męskiego – na klatce piersiowej, twarzy czy brzuchu. Zaburzenia w gospodarce androgenowej skutkują również rozwojem trądziku u kobiet cierpiących na PCOS.

Czytaj również: Trądzik a PCOS – jak leczyć problemy skórne w zespole policystycznych jajników

Zespół policystycznych jajników a rzadkie miesiączki

W przypadku znacznego nasilenia produkcji męskich hormonów, które w małych ilościach są również produkowane u zdrowych kobiet, mogą rozwinąć się cechy wirylizacji.

Cechy wiralizacji w PCOS:

• zmiana sylwetki,
• tendencja do rozwoju trądziku i łojotoku,
• obniżenie barwy głosu,
• przerost łechtaczki,
• łysienie.

Nadmiar androgenów objawia się poza tym zaburzeniami miesiączkowania polegającymi na rzadkim oraz nieregularnym występowaniu krwawień miesiączkowych. Do innych patologii występujących w przebiegu zalicza się hiperinsulinemię i hiperestrogenizm. Nadmiar insuliny we krwi, czyli hiperinsulinemia spowodowany jest opornością tkanek na jej wchłanianie.

Hiperestrogenizm wynika zaś z przemiany androgenów do estrogenów w nadmiernie rozwiniętej tkance tłuszczowej. Kobiety z zespołem policystycznych jajników bardzo często borykają się z otyłością i cukrzycą typu 2. Występują u nich również bezdechy podczas snu. Wśród późnych powikłań wymienia się zwiększone ryzyko patologii w obrębie błony śluzowej macicy (w tym raka), choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia tętniczego oraz żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej.

PCOS a szanse na zajście w ciążę

Zespół policystycznych jajników w sposób oczywisty ogranicza potencjał prokreacyjny kobiety. Bezpośrednią i najbardziej dobitną przyczyną jest przewlekły brak jajeczkowania. Nie jest to jednak powód jedyny. Negatywny wpływ na szanse spontanicznej ciąży ma również wiek, który sam w sobie jest czynnikiem zmniejszającym prawdopodobieństwo ciąży już po 30 roku życia, a szczególnie wyraźnie u kobiet w wieku powyżej 37 lat.

Zespół policystycznych jajników a utrzymanie ciąży

Zespół policystycznych jajników negatywnie wpływa również na sam przebieg ciąży. Obserwuje się zwiększone ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego czy niewydolności cieśniowo-szyjkowej. PCOS zwiększa również prawdopodobieństwo rozwoju cukrzycy ciążowej, której powikłania mogą bezpośrednio upośledzać poprawny przebieg rozwoju płodu. Aspekty choroby związane z wyglądem kobiety również nie pozostają bez znaczenia. Kobieta, u której występuje nadmierne owłosienie typu męskiego, trądzik lub otyłość może czuć się mniej atrakcyjna, czego konsekwencją może być redukcja częstości współżycia.

Leczenie PCOS w celu zwiększenia płodności

W celu minimalizacji negatywnego wpływu na płodność prowadzi się różnego rodzaju terapie. Dobór leczenia zespołu policystycznych jajników uzależniony jest od wielu czynników. Stosuje się między innymi farmakologiczną stymulację owulacji oraz metody zabiegowe, w tym laparoskopię. Najczęściej stosowanym lekiem na stymulację jajeczkowania w PCOS jest klomifen. U kobiet z łagodniejszym przebiegiem PCOS, gdzie występują płodne cykle – zajście w ciąże może wymagać nieco więcej czasu, nierzadko wystarczy obserwacja cykli, aby wykorzystać moment, kiedy komórka jajowa zostanie uwolniona. U kobiet, gdzie występują cykle bezowulacyjne, a nawet dochodzi do zaniku miesiączki – konieczne jest leczenie specjalistyczne. Najbardziej zaawansowaną metodą w leczeniu niepłodności przy PCOS jest oczywiście in vitro.

U kobiet, które nie planują ciąży, głównym celem leczenia jest likwidacja zaburzeń miesiączkowanie i objawów hiperandogenizmu, zaś u kobiet chcących posiadać potomstwo – zwiększenie szansy zajścia w ciążę.