Dieta przy PCOS – co jeść, a czego unikać w zespole policystycznych jajników?

Czym jest zespół policystycznych jajników?

Zespół policystycznych jajników (PCOS) to schorzenie hormonalne. Nie jest typową jednostką chorobową, trudno ją sklasyfikować, a co za tym idzie – zdiagnozować. Diagnoza PCOS zwykle opiera się na szczegółowym wywiadzie zdrowotnym, obejmującym charakterystykę cyklu miesiączkowego, badaniu jajników i analizie poziomu hormonów we krwi. Bardzo trudno jest określić przyczynę PCOS, ale jej główna konsekwencja jest dobrze znana – problemy z płodnością i zajściem w ciążę. Jajniki policystyczne mogą występować u 5–20 proc. kobiet w wieku rozrodczym. Objawy PCOS to:

• rzadkie, nieregularne miesiączki lub ich brak;
• rzadkie, nieregularne owulacje (uwalnianie komórki jajowej);
• trudności z zajściem w ciążę, bezpłodność;
• nadmierne owłosienie, problemy skórne, trądzik, przetłuszczająca się skóra;
• wypadanie włosów, łysienie androgenowe;
• problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała, skłonność do nadwagi i otyłości;
• zaburzony profil lipidowy (podwyższony cholesterol ogółem, obniżony HDL);
• wysokie ciśnienie krwi, zaburzona gospodarka węglowodanowa, insulinooporność, cukrzyca.

Klasyczne leczenie zespołu policystycznych jajników obejmuje terapię hormonalną, czyli podawanie doustnych środków antykoncepcyjnych, które mają przywrócić równowagę hormonów, a także substancji anty-androgennych. Ostatnio stosuje się również metforminę – lek normujący gospodarkę węglowodanową u osób z insulinoopornością i cukrzycą. Okazuje się, że wpływa on korzystnie nie tylko na poziom glukozy we krwi i wrażliwość tkanek na insulinę, ale zmniejsza objawy androgenizmu, pozwala przywrócić cykle menstruacyjne i zajść w ciążę. Medycyna holistyczna podkreśla rolę innych czynników poza terapią hormonalną w leczeniu choroby, jaką jest zespół policystycznych jajników. Dieta jest w tym kontekście jednym z elementów kluczowych.

Dieta w leczeniu PCOS

U kobiet mających problem nadwagą i otyłością wynikającą z PCOS, dieta powinna być stosowana w pierwszej kolejności w celu utraty nadmiernej masy ciała. Powinna obejmować redukcję energetyczności o 500–1000 kcal względem zapotrzebowania organizmu, co daje możliwość utraty 0,5–1 kg w ciągu tygodnia. Już kilkuprocentowe spadki wagi i utrata tkanki tłuszczowej, która jest aktywna hormonalnie, przekładają się na poprawę profilu lipidowego, spadek poziomu glukozy we krwi, zmniejszenie stanu zapalnego w organizmie i rozpoczęcie normowania się gospodarki hormonalnej, co prowadzi do:

• zwiększenia ilości owulacji i ilości ciąż;
• zmniejszenia ilości poronień;
• zwiększenia stężenia SHBG (globuliny wiążącej testosteron);
• zmniejszenia stężenia testosteronu;
• zmniejszenia wpływu androgenów na stan skóry.

Głównym celem diety przy PCOS jest poprawa wrażliwości insulinowej, gdyż najczęściej zespół policystycznych jajników jest silnie powiązany z zaburzeniami gospodarki insuliny. Bardzo ważna jest też redukcja poziomu testosteronu. Regulacja obu aspektów prowadzi do przywrócenia owulacji.

Zespół policystycznych jajników – dieta i zasady żywienia

Wykluczenie niektórych składnikow z codziennego jadłospisu może znacznie poprawić efekty leczenia PCOS. Dieta powinna zostać skomponowana zgodnie z zasadami, które obejmują:

• eliminację glutenu, nabiału i mięsa z hodowli przemysłowych;
• ograniczenie kwasów tłuszczowych omega-6, które w nadmiarze działają prozapalnie; znajdują się np. w oleju słonecznikowym i sojowym;
• wykluczenie żywności przetworzonej i typu fast-food;
• eliminację przetworzonego cukru, słodyczy i wyrobów cukierniczych;
• ograniczenie źródeł węglowodanów, zarówno o wysokim, jak i niskim indeksie glikemicznym;
• unikanie nasion roślin strączkowych, ponieważ zawierają fitoestrogeny.

W diecie przy zespole policystycznych jajników istotne jest natomiast zwiększenie ilości błonnika pokarmowego. Ważna jest ponadto regularność przyjmowania pokarmów – jedzenie 5–6 niewielkich posiłków dziennie skomponowanych ze świeżych produktów wysokiej jakości.

Dieta przy PCOS – co jeść, czego unikać?

W przypadku PCOS trzeba bezwzględnie wykluczyć wszelkie słodycze i produkty zawierające cukier. Niewskazane są produkty o wysokim indeksie glikemicznym, jak białe pieczywo i przetwory z białej mąki, drobne kasze i biały ryż. Jednak przy problemach z gospodarką insulinową trzeba ograniczyć także źródła węglowodanów o niskim IG, np. razowe pieczywo, brązowy ryż, grube kasze i brązowy makaron. Zmniejszenie udziału węglowodanów w diecie i zwiększenie ilości zdrowych tłuszczów przynosi korzystne skutki w leczeniu PCOS.

Przy problemie, jakim są policystyczne jajniki, dieta powinna wykluczać mleko, jogurty, twaróg, kefir czy maślanka to produkty insulinogenne, które mocno wpływają na poziom glukozy we krwi. Dzięki temu możliwe jest zwiększenie wrażliwości tkanek na insulinę. Wykluczenie pszenicy i ograniczenie innych zbóż glutenowych (żyto, jęczmień, owies) także przynosi poprawę stanu kobiet chorujących na PCOS. Nie wiadomo dokładnie, jaka jest tego przyczyna. Gotowe przemysłowe produkty bezglutenowe nie są polecane.

Podstawę diety przy PCOS powinny stanowić warzywa. Dostarczają błonnika, który wspomaga oczyszczanie organizmu z toksyn, witamin, składników mineralnych i przeciwutleniaczy działających przeciwzapalnie. Dieta ograniczająca węglowodany powinna obfitować w zdrowe tłuszcze, pochodzące z orzechów, migdałów, oleju lnianego, oliwy z oliwek, awokado, a także tłustych ryb morskich. Mają one działanie przeciwzapalne i pomagają zapanować nad rozchwianą gospodarką hormonalną.