Przewlekły nieżyt nosa – przyczyny, objawy i leczenie przewlekłego kataru

Przewlekły nieżyt nosa a infekcje i zapalenie zatok

Błona śluzowa nosa posiada samooczyszczający się mechanizm śluzówkowo-rzęskowy i wytwarza duże ilości wydzieliny śluzowej, która nawilża nabłonek i zbiera zanieczyszczenia. Wiosłujący, wahadłowy ruch rzęsek, którymi pokryty jest nabłonek w jamie nosowej, powoduje przymusowe wydalanie wydzieliny na zewnątrz.

W jamie nosowej bytują użyteczne fizjologicznie, a także chorobotwórcze bakterie, w tym paciorkowce ropne typu A (Streptococcus pneumonice) czy Haemophilus influenzae, U zdrowego człowieka układ odpornościowy kontroluje skutecznie ilość i aktywność bakterii. Każda infekcja dodatkowymi bakteriami mobilizuje komórki układu odpornościowego, których reakcja wywołuje stan zapalny i obrzęk błony śluzowej nosa. Na skutek tego pojawia się problem z usunięciem wydzieliny z nosa.

Niewydalana, zalegająca ropna, ropno-śluzowa lub gęsta wydzielina staje się pożywką dla bakterii. Intensywne namnażanie się chorobotwórczych bakterii wywołuje rozwój zapalenia, gorączkę oraz uszkodzenie nabłonka śluzówki nosa. Tak rozwija się ostry nieżyt nosa (katar), który trwa od kilku dni do 12 tygodni. Często powtarzające się epizody ostrych infekcji bakteryjnych, przeradzają się w przewlekły stan, który kończy się przerostem lub całkowitym ścieńczeniem błony śluzowej jamy nosowej. Nie zawsze zapalenie śluzówki jamy nosowej pociąga za sobą nadkażenie bakteryjne c wówczas jego sprawcą są wirusy, które wywołują łagodny przebieg choroby. W 50 proc. przypadków czynnikiem etiologicznym są tzw. rynowirusy. Przewlekły nieżyt nosa związany jest również z nawracającym, częstym zapaleniem zatok przynosowych lub powtarzającymi się zakażeniami nosa wywołanymi przez wirusy.

Sprawdź też: Strupy w nosie – przyczyny, objawy, leczenie

Przewlekły katar – alergia, krzywa przegroda nosowa?

Innym podłożem przewlekłego nieżytu nosa są alergie. Czynnikiem sprawczym są alergeny wziewne, takie jak: pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt, grzyby. Powodują one nadmierną, nieprawidłową reakcję układu odpornościowego. Komórki układu immunologicznego, m.in.: granulocyty kwasochłonne, komórki tuczne (mastocyty) i limfocyty, oraz przeciwciała – immunoglobuliny klasy E (IgE), bronią organizm przed zagrażającymi mu czynnikami. Niekiedy jednak komórki te rozpoznają nieszkodliwe alergeny jako groźne i zapoczątkowują odpowiedź prowadzącą do uczulenia.

Czynnikiem predysponującym do przewlekłego nieżytu nosa (przewlekłego, uporczywego kataru) są nieprawidłowości w budowie anatomicznej, głównie skrzywienie przegrody nosowej. Co więcej nieżyt nosa mogą powodować pewne leki: inhibitory konwertazy angiotensyny na nadciśnienie tętnicze, sympatykomimetyki (leki pobudzające współczulny układ nerwowy), rezerpina, metyldopa (oba na nadciśnienie tętnicze), chloropromazyna (lek psychotropowy). Hormony także nie są obojętne na powstawanie tego schorzenia. Przewlekły nieżyt nosa może współistnieć z niedoczynnością tarczycy oraz występować u kobiet przyjmujących środki antykoncepcyjne.

Nieżyt nosa – rodzaje kataru

Wyróżnia się dwa główne typy opisywanego schorzenia – przerostowy nieżyt z polipami oraz nieżyt bez polipów nosa. Forma przerostowa wiąże się z obecnością towarzyszących uwypukleń błony śluzowej (polipów) pochodzenia zapalnego. Wyrastają one głównie z przewodu nosowego środkowego i wymagają usunięcia operacyjnego.

Druga forma dolegliwości występuje pod różnymi postaciami. Należy wymienić tu: przewlekły alergiczny, przewlekły zanikowy, cuchnący zanikowy oraz idiopatyczny nieżyt nosa.

Przewlekły zanikowy nieżyt nosa polega na zmianach błony śluzowej, która staje się stopniowo coraz cieńsza. Zanikające gruczoły śluzowe i surowicze nie wytwarzają wydzieliny, dlatego śluzówka staje się sucha, a przewody nosowe nadmiernie szerokie. Występuje często u osób w podeszłym wieku.

Cuchnący zanikowy nieżyt nosa występuje niemal wyłącznie u kobiet na Bliskim Wschodzie, w Afryce i Europie Wschodniej. Podejrzewa się, że czynnikiem sprawczym jest bakteria Klebsiella ozenae. Jest to bardzo rzadkie schorzenie, które jest związane z sytuacją socjoekonomiczną.

Przewlekły idiopatyczny nieżyt nosa (dawniej nazywany naczynioruchowym) jest indukowany poprzez wahania temperatury, ochłodzenie lub przegrzanie okolic szczególnie wrażliwych – stóp, pleców.

Kichanie i ropna wydzielina – przewlekły nieżyt nosa?

Głównymi objawami przewlekłego nieżytu nosa są: wyciek i wydzielina, świąd, niedrożność (zatkany nos) i kichanie. Zanik błony śluzowej może upośledzać węch. W przypadku idiopatycznych (naczynioruchowych) nieżytów do objawów dołącza się łzawienie. Cuchnący zanikowy nieżyt charakteryzuje się cuchnięciem z przegród nosowych oraz obecnością ropnej wydzieliny z nosa zasychającej w strupy, które po pęknięciu mogą krwawić. Przez zapchany nos pacjent musi często oddychać przez usta.

Ciężkość objawów klasyfikuje się jako łagodne oraz umiarkowane i ciężkie. Postać łagodna to taka, w której objawy są niewielkie, mało uciążliwe, nie zaburzające aktywności w ciągu dnia i snu. Postać umiarkowana i ciężka to taka, w której objawy są uciążliwe dla chorego, zaburzają jego aktywność i chory wymaga stałego leczenia.

Przewlekły katar – jak leczyć?

Przede wszystkim należy skonsultować się ze specjalistą laryngologiem, który wykona endoskopię jamy nosowej. Zwyczajowo wdraża się glikokortykosterydy donosowo przez 4 tygodnie. Dodatkowo zaleca się płukanie nosa izotonicznym roztworem NaCl (0,9 proc. roztwór soli kuchennej). Korzystne jest stosowanie tłustych maści lub zawiesin do jam nosa często z dodatkiem witaminy A, tampony z maści do jam nosa w celu nawilżenia.

Wyjątkowo postępować należy w przypadku alergicznego nieżytu nosa. Do leków sterydowych dodatkowo stosuje się leki przeciwhistaminowe. W przypadku wyjątkowo uciążliwego przebiegu dolegliwości i braku reakcji na klasyczne leczenie stosuje się immunoterapię swoistą – tzw. odczulanie. Polega ona na podawaniu osobie uczulonej stopniowo wzrastających, potem podtrzymujących dawek szczepionki zawierającej alergen, na który pacjent jest uczulony.

W przypadku formy przerostowej przewlekłego nieżytu nosa, należy usunąć główną przyczynę jego występowania, czyli polipy. Leczeniem z wyboru w takich sytuacjach jest operacyjne usunięcie polipów z następowym leczeniem farmakologicznym. Najskuteczniejszą metodą operacyjną jest operacja mikroskopowo-endoskopowa, podczas której można dokładnie oczyścić nos i jednocześnie odblokować zarośnięte przez polipy połączenia zatok z nosem. Materiał pooperacyjny wysyła się do badania mikroskopowego, i dopiero po otrzymaniu wyników można wprowadzić odpowiednie leczenie farmakologiczne.

Dobrym sposobem na katar i niedrożny, zatkany nos będzie nawilżanie jego śluzówki za pomocą wody morskiej w sprayu. Zaleca się także płukanie nosa i zatok przy pomocy specjalnych zestawów do irygacji dostępnych bez recepty w aptece. Taki zabieg pomoże w bezpieczny sposób usunąć z nosa wszelkie zanieczyszczenia, takie jak: kurz, bakterie czy alergeny.