Choroba Peyroniego – przyczyny, objawy, badania, leczenie, operacja

Choroba Peyroniego – co to jest?

Prącie zbudowane jest z dwóch ciał jamistych, położonych od strony grzbietowej oraz jednego ciała gąbczastego, położonego brzusznie, przez które biegnie cewka moczowa. Ciała jamiste otoczone są grubą osłonką łącznotkankową – tzw. błoną białawą ciał jamistych.

Podczas wzwodu (erekcji) ciała jamiste wypełniają się krwią, co prowadzi do ich powiększenia i usztywnienia się. W prąciu wiotkim grubość błony białawej wynosi 2 mm. Podczas wzwodu błona biaława silnie napina się, staje się niepodatna, jej grubość zmniejsza się do ¼ mm. Błona biaława jest miejscem powstawania blaszek w chorobie Peyroniego.

W 1743 roku francuski lekarz François Gigot de La Peyronie jako pierwszy opisał chorobę występującą u mężczyzn, polegającą na tworzeniu się w okolicy ciał jamistych prącia twardych płytek, które doprowadzają do jego skrzywienia podczas wzwodu oraz są przyczyną dolegliwości bólowych, które utrudniają odbywanie stosunków płciowych.

Choroba Peyroniego (Peyronie disease; stwardnienie plastyczne prącia; stwardnienie ciał jamistych prącia) występuje z częstością 0,4–9 proc. Prawdopodobnie powstawanie płytek związane jest z powtarzającymi się mikrourazami błony białawej.

Choroba Peyroniego – przyczyny, czynniki ryzyka

Przyczyny powstawania choroby nie są znane. Chorobami często współistniejącymi z zespołem Peyroniego są: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe. Do innych należą: kardiomiopatia, zaburzenia wzwodu czy palenie papierosów. Nie bez znaczenia pozostaje również nadmierne spożywanie alkoholu.

Około 9–39 proc. pacjentów z chorobą Peyroniego cierpi na przykurcz Dupuytrena (przykurcz rozcięgna dłoniowego). Rozległe operacje w obrębie miednicy mniejszej również zwiększają ryzyko wystąpienia tej choroby penisa.

Uszkodzenie ciał jamistych prącia – objawy

Wyróżnia się dwie fazy choroby Peyroniego. W fazie zapalnej objawem są bolesne wzwody prącia. W fazie stabilizacji choroby z kolei ustępują dolegliwości bólowe, płytka ulega zwłóknieniu i zwapnieniu, pojawia się skrzywienie prącia podczas erekcji.

Początkowi choroby towarzyszy ostry proces zapalny z namnażaniem się fibroblastów i przebudową tkanki osłonki białawej, która staje się twarda i niepodatna na rozciąganie. Podczas erekcji rozciąga się błona biaława ciała jamistego poza płytką, co skutkuje skrzywieniem prącia w kierunku, w którym znajduje się płytka. Wraz z postępem choroby płytki ulegają zwapnieniu.

Choroba Peyroniego – zdjęcie przedstawia obraz USG; Wikimedia Commons; CC BY-SA 3.0; Angelatomato

Może to potęgować skrzywienie prącia u 30–50 proc. chorych, natomiast u 47–67 proc. chorych skrzywienie jest stabilne. U nieznacznego odsetka chorych możliwe jest samoistne ustąpienie skrzywienia na wczesnym etapie choroby.

Dolegliwości bólowe występują u 35–45 proc. chorych i zwykle ustępują w okresie 12 miesięcy od rozpoznania choroby Peyroniego. U połowy chorych mogą występować łagodne objawy depresji.

Choroba Peyroniego – badania

Rozpoznawanie choroby Peyroniego opiera się przede wszystkim na wywiadzie lekarskim i badaniu fizykalnym. Lekarz, pytając o występowanie i czas trwania objawów, stara się ustalić, w jakiej fazie choroby znajduje się pacjent. Faza zapalna umożliwia zastosowanie leczenia zachowawczego, podczas gdy leczenie zabiegowe może być zastosowane przy braku zapalenia w fazie stabilizacji. Poza wywiadem chory może zostać poproszony także o wypełnienie kwestionariusza dotyczącego zaburzeń erekcji.

W badaniu przedmiotowym prącia lekarz bada ciała jamiste, poszukując włóknistych stwardnień znajdujących się na błonie białawej. Ocenia ich spoistość i wielkość. Badanie ultrasonograficzne, w którym można uwidocznić płytki nie jest konieczne do postawienia rozpoznania i nie zaleca się jego stosowania w codziennej praktyce klinicznej. Jeżeli występuje skrzywienie prącia, chory zostanie poproszony o wykonanie zdjęcia prącia podczas wzwodu. Jest to konieczne dla właściwej oceny stopnia (kąta) skrzywienia.

Choroba Peyroniego – leczenie

W początkowej fazie choroby można zastosować leczenie zachowawcze w postaci leków podawanych doustnie, miejscowo lub w postaci bezpośrednich wstrzyknięć leku do płytki. Nie ma jednak leku charakteryzującego się wysoką skutecznością, który zalecany byłby w Europie do stosowania w chorobie Peyroniego.

W przypadku leczenia farmakologicznego doustnie stosuje się: witaminę E, para-aminobenzoesan potasu, tamoksifen, kolchicynę, pentoksyfilinę, inhibitory 5-fosfodiesterazy. Leki te mają działać przeciwzapalnie, zapobiegać procesom włóknienia, zmniejszać wielkość płytki i deformacje prącia. Jedynie para-aminobenzoesan potasu został uznany przez FDA (Amerykańska Agencja Żywności i Leków) jako skuteczny lek na opisywaną chorobę prącia. W Polsce nie uzyskał on pozytywnej opinii Agencji Oceny Technologii Medycznych.

Podanie leku w postaci zastrzyku bezpośrednio do płytki zwiększa miejscowe stężenie leku, co skutkuje większą efektywnością leczenia. W ten sposób stosuje się steroidy, werapamil, kolagenozę pochodzenia bakteryjnego, interferon. Poza steroidami, które w badaniach naukowych nie wykazywały skuteczności, a mogą powodować atrofię i ścieńczenie skóry, leki podawane we wstrzyknięciach zmniejszają wielkość płytki i kąt skrzywienia prącia, a także zmniejszają dolegliwości bólowe. Nie wszystkie jednak są dostępne do leczenia w Polsce.

Inną metodą leczenia choroby Peyroniego jest podawanie miejscowo preparatu werapamil w postaci żelu do stosowania na prącie 2 razy dziennie. Pozwala to uzyskać pozytywne wyniki po kilku miesiącach stosowania. Użycie litotryptora ESWL, stosowanego przede wszystkim do leczenia kamicy moczowej, wpływa jedynie na łagodzenie dolegliwości bólowych.

Warto wspomnieć, że niektóre ośrodki zajmują się leczeniem choroby Peyroniego przy użyciu fali uderzeniowej ESWT.

Choroba Peyroniego – operacja

Celem leczenia operacyjnego choroby Peyroniego jest usunięcie skrzywienia penisa, w celu umożliwienia odbywania prawidłowych stosunków płciowych. Leczenie zabiegowe jest możliwe do przeprowadzenia u chorego w stabilnej fazie choroby (od co najmniej 3 miesięcy), bez dolegliwości bólowych, ze zwapnieniami w płytce. Przed zabiegiem chory powinien zostać poinformowany o możliwych konsekwencjach zabiegu: zmniejszeniu prącia, zaburzeniach erekcji, ryzyku nawrotu choroby, wyczuwalnych zgrubieniach tkanek prącia po zabiegu czy konieczności przeprowadzenia jednoczasowo obrzezania.

Jeżeli chorobie Peyroniego towarzyszą zaburzenia erekcji, które nie odpowiadają na standardowe leczenie, procedurą do rozważenia jest wszczepienie protezy prącia.

U chorych bez zaburzeń erekcji wykonuje się operacje chirurgiczne, prowadzące do zniesienia skrzywienia prącia, stosując dwie metody – skracającą lub wydłużającą prącie. Chorzy z odpowiednią długością prącia, ze skrzywieniem poniżej 60° poddawani są procedurze skracającej prącie, polegającej na wycięciu części błony białawej (5–10 mm) po stronie zdrowej (wypukłej), co prowadzi do wyprostowania penisa.

Całkowite wyprostowanie penisa można uzyskać u powyżej 80 proc. chorych. Nawroty skrzywienia dotyczą niewielkiego odsetka pacjentów (do 10 proc.). Skrócenie prącia, które jest konsekwencją zabiegu, jest niewielkie – rzędu 1–1,5 cm.

U chorych z krótkim prąciem, ze znacznym skrzywieniem (powyżej 60°) przeprowadza się operację wydłużenia prącia. Zabieg dotyczy strony chorej – wklęsłej. Zabieg polega na usunięciu płytki i wszczepieniu w jej miejsce przeszczepu. Zabiegi tego rodzaju cechuje większy odsetek zaburzeń erekcji, ponieważ usunięcie płytki pogłębia zaburzenia naczyniowe. Skuteczność operacji dotyczy 74–100 proc. chorych.