Trawienie u dzieci

Trawienie a mózg

Przewód pokarmowy przygotowuje się do trawienia u dziecka zanim jeszcze pokarm znajdzie się w jamie ustnej. Na sam widok przygotowań do karmienia w przypadku małego niemowlęcia lub na widok kaszki czy przecieru u starszego dziecka – w żołądku malucha zaczyna się wydzielanie soku żołądkowego. Z tego powodu tak ważne jest, aby niemowlak już od początku kojarzył jedzenie z miłymi doznaniami wzrokowymi, węchowymi, słuchowymi oraz – na ile to możliwe – smakowymi.

Trawienie a jama ustna

U niemowląt od około 6 miesiąca życia zaczynają pojawiać się pierwsze zęby mleczne, które służą np. do odgryzania kęsów (siekacze) czy do rozrywania pokarmu (kły). W jamie ustnej ważną rolę odgrywa również język, który kieruje pokarm w stronę zębów, a także formuje kęsy o wielkości odpowiedniej do połknięcia przez dziecko i kieruje je do gardła. Tutaj też każda porcja pokarmu zostaje zmieszana ze śliną, która zawiera enzymy odpowiedzialne m.in. za rozłożenie znajdującej się w mleku laktozy na łatwo przyswajalne cukry proste. Już w jamie ustnej rozpoczyna się trawienie u dzieci – dotyczy to np. skrobi oraz tłuszczów.

Trawienie a gardło

Kiedy kęs znajduje się w gardle małego dziecka, wówczas następuje 1–2-sekundowa przerwa w oddychaniu, a w tym czasie pokarm jest odruchowo przepychany do przełyku. Z tego powodu ważne jest, aby niemowlę zjadało powoli i spokojnie oddychało między przełykaniem, dzięki czemu nie będzie połykać dużych ilości powietrza.

Trawienie a przełyk

Przełyk można porównać do rury zbudowanej z mięśni, której zadaniem jest przetransportowanie porcji pokarmu z jamy ustnej do żołądka. To "przepychanie" pokarmu jest już zupełnie niezależne od woli dziecka. Ważną rolę pełni dolny zwieracz przełyku, który najpierw rozluźnia się, aby "przepuścić" całą porcję pożywienia do żołądka, następnie kurczy się, dzięki czemu zamyka drogę ewentualnego powrotu pokarmu do przełyku.

U małych niemowląt często występuje obniżenie napięcia dolnego zwieracza przełyku, co do około 12 miesiąca życia jest zupełnie normalne i związane z dojrzewaniem przewodu pokarmowego. Ta część niemowlaków ulewa zjedzony pokarm, czasem dość obficie. Ulane pożywienie ma zazwyczaj kwaśny zapach i konsystencję zsiadłego mleka. Jest to dobry znak, że zaczęło się trawienie w żołądku, a razem z pokarmem cofnęła się odrobina soków trawiennych.

Trawienie a żołądek

Pokarm, który dostanie się do żołądka, już przez samo rozciąganie jego ścian oraz obecność różnych składników pokarmowych uruchamia kolejny etap trawienia u dzieci. Papka pokarmowa zostaje tu poddana działaniu soku żołądkowego, który zawiera m.in. kwas solny działający bakteriobójczo oraz enzym trawienny rozkładający białka.

Dodatkowo zadaniem żołądka jest dalsze rozdrabnianie i formowanie porcji pokarmowych (2–7 ml), które później dostaną się do jelita cienkiego. Czas od zjedzenia posiłku do opróżnienia żołądka dziecka wynosi od 1 do 3 godzin. Dłużej zalegają w nim produkty stałe, a płynne krócej i – podobnie – pokarmy tłuste są dłużej trawione niż białka czy cukry.

Małe niemowlęta podczas ssania często mimowolnie połykają powietrze, które gromadzi się właśnie w żołądku. Z tego powodu pod koniec posiłku niemowlaki odbijają, czyli pozbywają się baniek powietrza, które rozdymają ich żołądek. Niektórym maluchom odbija się prawie natychmiast po skończonym posiłku, innym natomiast po około 15 minutach. Dobrze jest wspomóc wtedy niemowlę (jeszcze przez kwadrans po jedzeniu), nosząc je na rękach wtulone w ramiona rodzica. Są to również chwile pełne spokoju i czułości, bardzo ważne zarówno dla dziecka, jak i matki lub ojca, które budują fundament dla prawidłowego rozwoju uczuciowego i psychicznego niemowlęcia.

Trawienie a jelito cienkie

Z żołądka treść pokarmowa trafia do pierwszego odcinka jelita cienkiego, czyli do dwunastnicy. W to miejsce z wątroby doprowadzana jest żółć, dzięki której trawione są tłuszcze. U małych dzieci dowodem na prawidłowy dopływ i trawienie przez żółć jest brązowy, żółtawy lub zielonkawy kolor stolca. Jeśli istnieje przeszkoda, która blokuje napływanie żółci do dwunastnicy, kupki są odbarwione, tzn. białe. Co więcej, przez przewód trzustkowy doprowadzany jest do dwunastnicy sok trzustkowy.

Dzięki enzymom trawiennym w nim zawartym następuje kolejny etap rozkładu cukrów, białek oraz tłuszczy. Proste elementy pokarmowe, które powstały w wyniku trawienia u dzieci są później wchłaniane do krwi lub limfy w dalszych odcinkach jelita cienkiego, tj. w jelicie czczym oraz jelicie krętym. Dodatkowo jest to także miejsce wchłaniania niezbędnych makro- i mikroelementów oraz witamin.

Co więcej, w ścianie jelita cienkiego powstają regularne skurcze, dzięki czemu miazga pokarmowa jest mieszana i przesuwana dalej w kierunku jelita grubego. Czas od przyjęcia pożywienia do całkowitego opróżnienia jelita cienkiego wynosi u dzieci około 6–7 godzin.

Trawienie a jelito grube i odbytnica

Jest to ostatni etap wędrówki treści pokarmowej przez przewód pokarmowy. Jelito grube pełni funkcję bardzo ważną dla całego organizmu – tutaj wchłaniana jest prawie cała woda znajdująca się wcześniej w jelicie cienkim. Pochodzi ona głównie z soków trawiennych, których u małych dzieci jest wydzielanych około 4–5 litrów na dobę.

Wraz z solami mineralnymi (sodem i chlorem) jest ona wchłaniana w jelicie ślepym i okrężnicy, które są odcinkami jelita grubego. Tutaj też odbywa się w największej mierze formowanie stolca i nadawanie mu odpowiednie konsystencji. Z tego też powodu masa pokarmowa zalega tu najdłużej, bo aż do 48 godzin.

Głównie w jelicie grubym (choć w pewnym stopniu także i w cienkim) powstają gazy jelitowe – 7–10 l na dobę. Są to w większości: CO_2, CH_4, H_2, N_2. Pochodzą one w większości z fermentacji resztek pokarmowych, za którą odpowiedzialne są fizjologiczne bakterie jelitowe, a także częściowo z gazów połkniętych w czasie jedzenia przez niemowlę. Tym, co świadczy o obecności gazów, a więc również i bakterii jelitowych jest puszczanie bąków przez małe dziecko.

Warto zwrócić uwagę, że w pierwszym roku życia dziecka skład bakteryjnej flory jelitowej zmienia się dość intensywnie. W pierwszych dniach po urodzeniu są to głównie E. coli i Clostridium, jednak po 3 dniach zaczynają przeważać bakterie Lactobacillus i Bifidobacteria, które po tygodniu stanowią już 99% flory. Dzięki wprowadzaniu do diety niemowlęcia pokarmów stałych, jelito zaczynają zasiedlać inne rodzaje bakterii beztlenowych.

Szacuje się, że u starszych dzieci i dorosłych w obrębie jelita cienkiego i grubego żyje około 400 gatunków bakterii. Pełnią one trzy ważne funkcje:

• metaboliczną – biorą udział w fermentacji resztek pokarmowych, produkują witaminy: B_1, B_2, B_12, PP i K,
• modulującą – funkcje błony śluzowej jelita,
• ochronną – uniemożliwiają bakteriom chorobotwórczym przyleganie do nabłonka jelita.

W odbytnicy – ostatnim odcinku jelita grubego i całego układu trawienia u dzieci – gromadzą się uformowane w masy kałowe niestrawione resztki pokarmów, po czym wydalane są na zewnątrz.