Zapalenie ucha środkowego u dziecka

Jak zbudowane jest ucho środkowe?

Ucho odpowiada za słuch i równowagę. Narząd słuchu u człowieka składa się z trzech części – ucha zewnętrznego, ucha środkowego i ucha wewnętrznego. Zmysł słuchu odczuwamy dzięki temu, że fale dźwiękowe docierające do małżowiny usznej, będącej jedyną częścią ucha widoczną na zewnątrz, wędrują kanałem słuchowym do ucha środkowego, zamkniętego błoną bębenkową, w którym znajdują się trzy kosteczki słuchowe. Gdy błona bębenkowa drga, kosteczki słuchowe wzmacniają te drgania i przenoszą je do ucha wewnętrznego. W uchu wewnętrznym drgania przekształcane są na sygnały elektryczne, które nerwem słuchowym trafiają do mózgu. Tam sygnały te są interpretowane jako dźwięki.

Aby poprawnie funkcjonować, w uchu środkowym musi panować takie samo ciśnienie, jak na zewnątrz. Za wyrównanie ciśnień odpowiedzialna jest trąbka Eustachiusza, która wyrównuje ciśnienie panujące w uchu środkowym z ciśnieniem zewnętrznym. Charakterystyczny, trzeszczący dźwięk podczas ziewania lub przełykania to wynik wyrównywania ciśnień za jej pośrednictwem. Trąbka Eustachiusza umożliwia także odprowadzanie śluzu z ucha środkowego do gardła.

Czasami trąbka Eustachiusza przestaje prawidłowo funkcjonować. Dzieje się tak np. w czasie przeziębienia, wówczas może ona zostać zablokowana przez opuchniętą śluzówkę lub śluz znajdujący się w jej wnętrzu. Blokada ta umożliwia gromadzenie się płynu w uchu środkowym, w którym zwykle znajduje się powietrze. Także bakterie i wirusy, które dostają się do ucha środkowego przez trąbkę Eustachiusza, mogą w ten sposób zostać uwięzione. Jeśli znajdą się w płynie wypełniającym ucho środkowe, namnażają się doprowadzając w końcu do infekcji ucha.

Sprawdź też: Woskowina w uchu – jak usunąć czop woskowinowy?

Ostre zapalenie ucha środkowego

Mówiąc o zakażeniu ucha, lekarze najczęściej mają na myśli ostre zapalenie ucha środkowego. Ostre zapalenie ucha środkowego u dziecka oznacza obecność płynu (zwykle ropy) w uchu środkowym, czemu towarzyszy ból, zaczerwienienie błony bębenkowej oraz czasami gorączka. Inne postacie zapalenia ucha środkowego są albo bardziej przewlekłe (płyn pozostaje w uchu przez 6 tygodniu lub dłużej) lub też płyn może się gromadzić chwilowo i nie ulegać zakażeniu (wysiękowe zapalenie ucha środkowego). Lekarz stara się rozróżnić poszczególne postacie zapalenia ucha, gdyż od rozpoznania zależy leczenie. Nie wszystkie postaci zapalenia ucha wymagają leczenia z zastosowaniem antybiotyków.

Choć zdarza się to dość rzadko, nieustępujące zakażenia ucha lub powtarzające się silne zakażenia ucha mogą prowadzić do powikłań, włącznie z rozszerzeniem się infekcji na okoliczne tkanki. Dzieci odczuwające ból ucha lub uczucie wypełnienia ucha, szczególnie z towarzyszącą gorączką, powinny zostać zbadane przez lekarza, jeśli ich stan się nie poprawia. Rodzice winni pamiętać, że ból ucha może być spowodowany innymi przyczynami, np. ząbkowaniem, obecnością ciała obcego w uchu lub twardej woskowiny. Lekarz określi przyczynę dyskomfortu i zaleci sposób leczenia.

Przyczyny zakażeń ucha

Zakażenia mogą być pochodzenia bakteryjnego lub wirusowego. Zakażenia ucha występują częściej wśród dzieci, które nie ukończyły jeszcze 4 roku życia. Trąbki Eustachiusza są u takich dzieci krótsze i skierowane bardziej poziomo niż u osób dorosłych, co ułatwia wnikanie przez nie bakterii i wirusów. Trąbki są także węższe i mniej sztywne, co zwiększa ich podatność na zablokowanie. Migdałki gardłowe znajdujące się w tylnej części gardła, w pobliżu ujść trąbek Eustachiusza, są u dzieci większe i mogą sprzyjać ich blokowaniu. Liczne czynniki mogą zwiększać ryzyko infekcji ucha u dziecka. Należą do nich: narażenie na dym tytoniowy czy karmienie butelką.

Zakażenia ucha występują także częściej u chłopców niż u dziewcząt, częściej u dzieci z rodzin, w których infekcje ucha występowały u bliskich krewnych niż u dzieci z nieobciążonym wywiadem rodzinnym. Występują też częściej w czasie zimy, kiedy przytrafiają się infekcje dróg oddechowych i przeziębienia u dzieci.

Objawy zapalenia ucha u dziecka – ból ucha

Objawy i oznaki ostrego zapalenia ucha środkowego u dziecka mogą wahać się od bardzo łagodnych do silnych i bardzo dokuczliwych. Płyn znajdujący się w uchu środkowym może naciskać na błonę bębenkową powodując ból. Starsze dzieci mogą uskarżać się na ból ucha, mniejsze mogą ciągnąć się za ucho lub być bardziej rozdrażnione i płakać częściej niż zwykle. Samo leżenie, ssanie może także powodować bolesne zmiany ciśnienia w uchu środkowym, które wywołują niepokój u dziecka. Jeśli ciśnienie płynu w uchu przekroczy wytrzymałość błony bębenkowej, może ona pęknąć, uwalniając nagromadzony za nią płyn. Powoduje to wyrównanie ciśnienia i zwykle przynosi natychmiastową ulgę w bólu.

Innymi objawami ostrego zapalenie ucha środkowego u dziecka mogą być:

• gorączka,
• nudności,
• wymioty,
• zawroty głowy.

Problemy ze słuchem u dziecka

Gromadzący się w uchu środkowym płyn blokuje możliwość odbierania dźwięków, co może prowadzić do przejściowych problemów ze słuchem. Dziecko może:

• nie reagować na ciche dźwięki,
• zwiększać głośność telewizora lub radia,
• mówić głośniej,
• zdawać się nie uważać na lekcjach i nie reagować na polecenia.

Wysiękowe zapalenie ucha środkowego u dziecka często może nie dawać żadnych objawów. U niektórych dzieci płyn znajdujący się w uchu środkowym może powodować przykre dolegliwości, które dzieci opisują jako "zablokowanie" lub "zakorkowanie" ucha.

Podobnie jak w przypadku ostrego zapalenia ucha środkowego u dziecka, płyn znajdujący się za błoną bębenkową może powodować czasowy niedosłuch, lecz objaw ten może nie być oczywisty. Infekcje ucha są często powiązane z zakażeniami dróg oddechowych, więc często ich objawy mogą obejmować katar lub zapchany nos i kaszel.

Leczenie zapalenia ucha u dziecka

Zapalenie ucha środkowego u dziecka nie jest zakaźne, choć przeziębienie, które może do niego doprowadzać, może być zaraźliwe. Zapalenia ucha środkowego ustępują zwykle samoistnie w czasie do 3 dni, nawet przy braku leczenia. Jeśli lekarz zdecyduje się przepisać antybiotyki, zwykle zalecany jest cykl trwający kilka dni.

Dziecko, u którego podejrzewane jest zapalenie ucha, powinno zostać zbadane przez lekarza. Podejmując decyzję o wyborze sposobu leczenia, lekarz może wziąć pod uwagę wiele czynników, w tym nasilenie objawów i typ zakażenia. Ważne będzie to, jak często dziecko choruje na tego typu infekcje. Nie bez znaczenia jest także wiek dziecka i ewentualne problemy ze słuchem.

Większość przypadków zapalenia ucha środkowego u dziecka ustępuje samoistnie. Bywa, że część lekarzy decyduje się początkowo na wdrożenie leczenia przeciwbólowego, a dopiero w dalszej kolejności antybiotykoterapii. Antybiotyki nie pomagają w leczeniu infekcji wirusowych, nie spowodują usunięcia płynu w ucha środkowego. Często wywołują efekty uboczne, nie przynoszą ulgi w bólu. Ponadto częste stosowanie antybiotyków może doprowadzić do pojawienia się bakterii opornych, zakażenia którymi zdecydowanie trudniej jest leczyć.

Dzieciom, u których często występują zakażenia uszu, lekarze mogą przepisywać antybiotyki w celu zapobieżenia przyszłym infekcjom. Dzieci młodsze i cierpiące na bardziej nasiloną postać choroby mogą wymagać włączenia antybiotyku od samego początku. Dzieci z przewlekłym zapaleniem ucha środkowego, z obecnością wysięku (chorobą trwającą ponad 3 miesiące) należy regularnie badać co kilka miesięcy. Często jednak bywa tak, że dzieci te nie wymagają leczenia.

Niezależnie od tego, czy włączono, czy nie włączono antybiotyku, możliwe jest złagodzenie dolegliwości związanych z zapaleniem ucha środkowego u dziecka dzięki zastosowaniu paracetamolu lub ibuprofenu dla złagodzenia bólu i obniżenia gorączki.