Torbiel włosowa (pilonidalna) – objawy, leczenie, metody usunięcia

Co tio jest torbiel włosowa (pilonidalna)

Torbiel włosowa (zatoka włosowa, torbiel pilonidalna, ang. pilonidal disease, łac. łac. cystis pilonidalis) występuje najczęściej u osób młodych. Stwierdza się ją u około 0,7 proc. populacji. Częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet (nawet trzykrotnie częściej). Torbiel włosowa rozwija się w przebiegu powiększenia i zakażenia mieszków włosowych.

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, jak leczyć torbiele zatok?

Torbiel włosowa krzyżowo-guziczna – przyczyny

Czynniki sprzyjające rozwinięciu się krzyżowo-guzicznej torbieli włosowej to:

• nadmierna potliwość,
• niski poziom higieny osobistej,
• powtarzające się urazy,
• budowa anatomiczna (głęboka szpara międzypośladkowa).

Torbiel włosowa może pojawiać się u chorych z obniżona odpornością, przyjmujących leczenie immunosupresyjne i z chorobami metabolicznymi: otyłością czy cukrzycą. Częściej rozwija się u mężczyzn o ciemnej karnacji skóry.

Czytaj również: Guzek pod pachą – jakie są przyczyny zgrubienia pod pachą?

Torbiel włosowa – objawy

Najczęstszym objawem krzyżowo-guzicznej torbieli włosowej jest bolesny guz zlokalizowany w okolicy krzyżowo-guzicznej. Przez część pacjentów zmiana określana jest jako torbiel kości ogonowej. Guz jest najczęściej chełboczący. Skóra nad nim może być nadmiernie ucieplona i zaczerwieniona, jednak niekiedy jedynym objawem jest zapalenie tkanki podskórnej. Niekiedy w przebiegu reakcji zapalnej może wystąpić gorączka.

W przypadku istnienia przewlekłej torbieli włosowej występuje w bruździe międzypośladkowej powyżej odbytu zagłębienie będące kanałem torbieli. Kanał wyścielony jest nabłonkiem i ma zwykle 2–5 centymetrów długości. Z kanałem mogą łączyć się dodatkowe kanały torbieli lub jama ropnia. Z zagłębień niekiedy wystają włosy. Z torbieli sączy się treść surowiczo-ropna. Objawy torbieli włosowej mogą być szczególnie nasilone u chorych na cukrzycę lub z obniżoną odpornością.

Dolegliwości ustępują zwykle samoistnie, ale dzieje się tak dopiero około 40. roku życia.

Jak leczyć torbiel włosową?

W leczeniu torbieli włosowej stosuje się zarówno metody zachowawcze jak i chirurgiczne.

Metody zachowawcze takie jak ozonoterapia (utrudniająca rozwój bakterii beztlenowych, które zazwyczaj rozwijają się w tej okolicy, mając do tego bardzo dobre warunki) dają dobre efekty. Również skuteczna może być krioterapia, w której za pomocą odpowiedniego urządzenia usuwa się zawartość torbieli włosowej. Jednak nie zawsze metody te są wystarczające.

Torbiel włosowa – wycięcie i oczyszczenie torbieli

W leczeniu operacyjnym przewlekłej, nawracającej torbieli włosowej stosuje się kilka metod. Wycięcie oszczędne polega na wycięciu i usunięciu zmian położonych pośrodkowo oraz dokładnym oczyszczeniu, przy pomocy specjalnej szczoteczki, jamy torbieli z tkanek martwiczych i włosów. Według badań metoda ta jest skuteczna nawet w 85 proc. przypadków. Jej zaletami są:

• niewielkie cięcie i mały uraz operacyjny,
• szybki powrót do normalnej aktywności,
• możliwość wykonania zabiegu ambulatoryjnie,
• szybkie gojenie się rany (do 3 tygodni).

Opatrunków nie trzeba zmieniać często. W przypadku niepowikłanych torbieli jest to leczenie z wyboru. Domowe leczenie polega głownie na utrzymywani higieny, ma to szczególne znaczenie w przypadku, gdy z torbieli sączy się ropa lub gdy rozwiną się powikłania w postaci owrzodzeń.

Leczenie naturalne nie jest skuteczne. Stosowanie ziół, specjalnych diet nie spowoduje wyleczenia. Próby samoleczenia powinny być ukierunkowane na zwalczanie powstającego miejscowo stanu zapalnego, kojenie dolegliwości. Każdorazowo w przypadku zaostrzenia objawów konieczna jest konsultacja ze strony lekarza chirurga.

Torbiel pilonidalna – drenaż i wstrzyknięcie fenolu

Inną metodą leczenia zabiegowego torbieli włosowej jest wstrzyknięcie fenolu. Jamę ropnia drenuje się i oczyszcza w ten sam sposób jak przy oszczędnym wycięciu a następnie wstrzykuje się do kanału 1–2 ml 80 proc. roztworu fenolu, który ma przyspieszyć zamykanie się jamy. Iniekcje można powtarzać kilka razy w odstępach 4–6 tygodniowych. Całkowite zagojenie następuje po około 2 miesiącach, a nawet wcześniej. Chorzy z reguły wymagają pozostania w szpitalu na jeden dzień. Po zabiegu pojawia się duży miejscowy odczyn zapalny. Do powikłań należy przypadkowe uszkodzenie roztworem skóry wokół torbieli.

Kolejną metodą jest nacięcie i marsupializacja, która polega na otwarciu kanału torbieli i usunięciu martwiczych tkanek specjalną łyżeczką. Tkanki kanałów torbieli nie wycina się ale zeszywa z brzegami rany. Przez to jama staje się płytka. Rana goi się w przeciągu 6 tygodni.

Wycięcie torbieli włosowej

Najbardziej rozległym zabiegiem jest wycięcie torbieli włosowej wraz z niewielkim (około pół centymetra) marginesem prawidłowej tkanki. Ranę zazwyczaj pozostawia się otwartą, co zmniejsza częstość nawrotów. W niektórych przypadkach zamyka się ubytek przesuniętymi płatami skórnymi. Metoda ta, choć jest najbardziej inwazyjna, daje bardzo dobre rezultaty.

Torbiel włosowata nieleczona – powikłania – ropień i rak

W przebiegu torbieli włosowej dość często rozwijają się ropnie. Zlokalizowane są zazwyczaj bocznie. Leczeniem jest nacięcie zdrenowanie ropnia co można wykonać w znieczuleniu miejscowym w warunkach ambulatoryjnych lub na bloku operacyjnym w krótkim znieczuleniu dożylnym. Jama po ropniu wymaga częstego płukania a opatrunki częstej zmiany.

Istnieją przypadki raka płaskonabłonkowego powstałego w obrębie torbieli włosowej. Nie jest to zjawisko częste, a raki te z reguły są dobrze zróżnicowane. Zazwyczaj mają postać owrzodzenia w obrębie torbieli. Przyczyną nowotworzenia jest przewlekłe drażnienie i proces zapalny. Leczeniem jest rozległe wycięcie zmiany i uzupełniająca chemioterapia.