Typy (rodzaje) inteligencji – teoria inteligencji wielorakiej

Co to jest inteligencja?

Wiele osób zadaje sobie pytanie, czym właściwie jest inteligencja. Otóż w klasycznym ujęciu jest to umiejętność wykonywania zadań wchodzących w zakres testów. Inna definicja mówi, że jest to swego rodzaju wysoka sprawność myślenia, na którą składają się czynniki takie jak dobra pamięć, zdolność szybkiego uczenia się, uwaga czy umiejętność wyciągania prawidłowych wniosków w krótkim czasie.

Na przestrzeni lat sposób definiowania inteligencji bardzo się zmieniał. Psycholog Charles Spearman twierdził na przykład, że na inteligencję składa się czynnik "g" - mierzący ogólny typ inteligencji, oraz czynnik "s", dzięki któremu można sprawdzić zdolności specjalne danej osoby.

Raymond Bernard Cattell wyróżnił natomiast inteligencję skrystalizowaną oraz płynną, przy czym pierwsza jest wiedzą wrodzoną, niewyuczoną, druga natomiast - nabytymi umiejętnościami [1].

Prawdziwą "rewolucję" w kwestii postrzegania inteligencji przyniosła jedna teoria Howarda Gardnera. Powstała ona w latach 80. XX wieku i do dzisiaj cieszy się olbrzymią popularnością.

To też może Cię zainteresować: Hipnagogia, objawy hipnagogiczne – czym są?

Howard Gardner – kim był twórca teorii inteligencji wielorakiej?

Howard Gardner to amerykański psycholog, specjalista z zakresu psychologii kognitywnej, profesor na Uniwersytecie Harvard. W 1983 roku Gardner przedstawił teorię inteligencji wielorakich, tworzących osiem odrębnych bloków.

Teoria istnienia inteligencji wielorakich błyskawicznie zdobyła ogromną popularność. Stało się tak między innymi dlatego, że dzięki niej z większą łatwością można wyznaczyć kierunek rozwoju danej osoby. Należy jednak zauważyć, że teoria nie jest poparta żadnymi empirycznymi dowodami, przez co bywa przedmiotem krytyki ze strony psychologów.

Przeczytaj również: Czy leworęczni są bardziej inteligentni?

Rodzaje inteligencji według Howarda Gardnera

Inteligencja muzyczna

Ten rodzaj inteligencji występuje u osób wrażliwych na dźwięki. Taką wrażliwość często stwierdza się wraz z tzw. słuchem absolutnym, czyli umiejętnością zapamiętywania wysokości dźwięków bez odwoływania się do pierwowzoru. Innymi słowy – osoby, u których dominuje inteligencja muzyczna, będą bez najmniejszego problemu odtwarzać zasłyszane melodie [2].

Inteligencja ruchowa (cielesno-kinestetyczna)

Osoby, które cechują się taką inteligencją, świetnie odnajdują się w aktywnościach fizycznych - pięknie tańczą ("czują" muzykę), nie boją się sportów ekstremalnych, mają świetny refleks i doskonale rozwinięty zmysł równowagi.

Ten typ inteligencji nie cechuje jednak tylko sportowców. Występuje również u osób lubiących robótki ręczne i wszelkie inne prace angażujące motorykę małą. [2].

Inteligencja logiczno-matematyczna

Jeśli u danego człowieka wysoko rozwinięta jest inteligencja logiczno-matematyczna, to będzie on miał tendencję do odkrywania logicznych i liczbowych wzorów w niemal każdej dziedzinie życia. Osoby, które cechuje taki właśnie typ inteligencji, są bardzo dokładne, skrupulatne, analityczne i logiczne. Niektóre potrafią doskonale liczyć, bez większych problemów radzą sobie z rozwiązywaniem łamigłówek, wyzwania nie stanowią dla nich również wszelkiego rodzaju instrukcje [2].

Inteligencja językowa

Wysoko rozwinięta inteligencja językowa sprawia, że dana osoba z łatwością operuje językiem: ma bogate słownictwo, pewną lekkość wypowiedzi (w różnych sytuacjach), świetnie "wyłapuje" też żarty językowe.

Inteligencja językowa stoi za miłością do książek oraz za pisaniem: pamiętników, wierszy, notatek. Warto również zauważyć, że osoby cechujące się taką inteligencją bardzo szybko i bez większego wysiłku uczą się języków obcych [2].

Zobacz też: Introwertyk – cechy osobowości

Inteligencja wizualno-przestrzenna

Howard Gardner wyróżnił również typ inteligencji wizualno-przestrzennej. Można przypuszczać, że jest ona wysoko rozwinięta u osób, które lubią myśleć obrazowo: chętnie korzystają z wszelkich pomocy graficznych, w pracy sporządzają tabele, wykresy, cechują się dobrą pamięcią wzrokową.

Taki typ inteligencji można zauważyć już u dzieci. To uczniowie, którzy cechują się żywą wyobraźnią, lubią rysować i malować, są wrażliwi na szczegóły [2].

Inteligencja interpersonalna (społeczna)

Niektóre rodzaje inteligencji można nazwać nietypowymi i tak jest właśnie z inteligencją interpersonalną. Według Gardnera występuje ona u osób, które świetnie odnajdują się w świecie emocji. Są bardzo empatyczne, mają wrodzony dar rozwiązywania problemów, cechuje je zdolność "odczytywania" myśli innych ludzi, nie brakuje im też umiejętności posługiwania się intuicją.

Ludzie, których cechuje taki rodzaj inteligencji, cieszą się dużą sympatią otoczenia. Lubią pracować w grupie, świetnie słuchają, raczej unikają konfliktów. Taki rodzaj inteligencji często można zauważyć już u dzieci [2].

Inteligencja intrapersonalna

Osoby z wysoko rozwiniętą inteligencją intrapersonalną śmiało można nazwać introwertykami. To ludzie, którzy lubią samotność, raczej skrywają swoje myśli, nie lubią dzielić własnych problemów z innymi.

Należy jednak podkreślić, że inteligencja intrapersonalna nie czyni automatycznie nikogo "odludkiem" czy osobą ponurą. Wręcz przeciwnie, wielu ludzi z tym typem inteligencji to bardzo skupieni na drugiej osobie, życzliwi i uważni psychologowie czy psychoterapeuci [2].

Inteligencja przyrodnicza

Wśród różnych typów inteligencji wyróżnionych przez Gardnera znajduje się również inteligencja przyrodnicza. Osoby, u których można ją stwierdzić, uwielbiają przebywać na świeżym powietrzu. Mają zdolności szybkiego uczenia się terminów związanych z przyrodą, potrafią wykazywać się dużą empatią wobec zwierząt, ważną rolę w ich życiu odgrywa dbanie o środowisko naturalne [2].

Przeczytaj też: Wszystko o inteligencji emocjonalnej

Pozostałe rodzaje inteligencji według Gardnera

Warto wspomnieć, że Howard Gardner rozważał wyróżnienie jeszcze kilku typów inteligencji – między innymi duchową [2], egzystencjonalną czy moralno-etyczną. Niektóre odrzucił sam Gardner, inne nie zdobyły specjalnego uznania środowiska naukowego.

Liczba typów inteligencji u jednego człowieka

Zakładając, że u ludzi rzeczywiście rozwijają się różne rodzaje inteligencji, to oczywiście nie sposób uniknąć pytania: czy ich liczba u jednej osoby jest ograniczona?

Jak wskazuje badanie z udziałem indyjskich dzieci, nic bardziej mylnego. Do badania zaproszono ponad 1000 dzieci w wieku od 12 do 16 lat. Wszystkie one otrzymały kwestionariusz inteligencji wielorakiej, składający się z pytań, które mierzyły poziom inteligencji w siedmiu dziedzinach.

Dokładna analiza wskazała, że dzieci mają różne rodzaje inteligencji - zdecydowana większość posiadała więcej niż jedną. Warto również zauważyć, że z siedmiu typów inteligencji tylko trzy były dodatnio skorelowane z wysokim wynikiem IQ (inteligencja logiczno-matematyczna, muzyczna i przestrzenna) [3].

Czy znajomość swojego typu inteligencji jest przydatna?

Czy wiedza o tym, jakie typy inteligencji wyróżnił Howard Gardner, może być użyteczna w codziennym życiu? Okazuje się, że tak. Znajomość różnych rodzajów inteligencji bardzo pomocna jest szczególnie w przypadku wspierania rozwoju dzieci. Wiedząc na przykład, że kilkulatka cechuje wysoko rozwinięta inteligencja językowa, rodzice będą bardziej wyrozumiali dla jedynie średnich wyników z matematyki i faktu, że dziecko potrzebuje w tej dziedzinie wsparcia. Albo wręcz odwrotnie - będą wiedzieli, jak rozwijać najmocniejsze strony dziecka i wspierać jego naturalne umiejętności.

Znaczenie znajomości rodzajów inteligencji potwierdzają badania naukowe. Wynika z nich między innymi, że:

• zapewnienie uczniom różnorodnych, dopasowanych do określonych typów inteligencji sposobów poznania treści sprawia, że dzieci szybciej się uczą i mogą się pełniej rozwijać [5],
• umożliwienie dzieciom demonstrowania wiedzy w sposób zgodny z inteligencją, jaka u nich dominuje, sprawia, że dzieci bardziej się angażują, a nauczyciele lepiej je rozumieją - przez co chętniej wystawiają lepsze oceny [4],
• dzieci zdobywają lepsze oceny również wtedy, gdy instrukcje dotyczące zadania są zgodne z mocnymi stronami dzieci.

Oczywiście wiedza o tym, jak różne typy inteligencji występują u ludzi, przydaje się także dorosłym. Dzięki nim łatwiej wybrać swoją ścieżkę zawodową albo zmienić ją na taką, w której lepiej się odnajdujemy. Innymi słowy: znajomość różnych rodzajów inteligencji pozwala lepiej zrozumieć samego siebie.

Jak sprawdzić, jakim typem inteligencji jesteś?

Osoby, która chcą sprawdzić, jaki rodzaj inteligencji u nich przeważa, powinny wypełnić kwestionariusz inteligencji wielorakiej Howarda Gardnera. Przy poszczególnych zdaniach należy zaznaczyć cyfry od 0 do 5, przy czym "0" oznacza "zupełnie się nie zgadzam" a "5" znaczy "zupełnie się zgadzam"

1. Posiadam uzdolnienia manualne.

2. Posiadam dobre wyczucie kierunku.

3. Posiadam umiejętność rozwiązywania sporów między przyjaciółmi.

4. Łatwo zapamiętuję słowa piosenek.

5. Potrafię wyjaśniać w prosty sposób trudne zagadnienia.

6. Robię wszystko krok po kroku.

7. Dobrze znam samego siebie i rozumiem swoje postępowanie.

8. Lubię ćwiczenia grupowe i spotkania towarzyskie.

9. Dobrze uczę się słuchając wykładów i wywodów innych ludzi.

10. Słuchając muzyki doznaję zmian nastroju

11. Lubię krzyżówki, łamigłówki i problemy logiczne.

12. Tablice, zestawienia i pomoce wizualne pomagają mi w uczeniu się.

13. Jestem wrażliwy na nastroje i uczucia otaczających mnie ludzi.

14. Najlepiej uczę się, kiedy wiem że jestem odpowiedzialny za wynik mojej pracy.

15. Zanim zechcę się czegoś nauczyć muszę zobaczyć,

że będę miał z tego jakąś korzyść.

16. Podczas nauki i rozmyślań lubię spokój i samotność.

17. Potrafię usłyszeć poszczególne instrumenty w złożonych utworach muzycznych.

18. Łatwo przychodzi mi wywołanie w wyobraźni zapamiętanych i wymyślonych obrazów.

19. Posiadam bogaty zasób słownictwa i potrafię się nim posługiwać.

20. Lubię robić notatki.

21. Posiadam dobre poczucie równowagi i lubię ruch fizyczny.

22. Potrafię dostrzegać strukturę przedmiotów i związki między różnymi rzeczami.

23. Potrafię pracować w zespole i korzystać z cudzych doświadczeń.

24. Jestem dobrym obserwatorem i często zauważam rzeczy uchodzące uwadze innych.

25. Często bywam niespokojny.

26. Lubię pracować lub uczyć się niezależnie od innych.

27. Lubię komponować muzykę.

28. Potrafię radzić sobie z licznymi problemami matematycznymi [7].

Następnie należy obliczyć liczbę punktów dla wszystkich (tutaj akurat tylko siedmiu) typów inteligencji i wyznaczyć te, które dominują. Do inteligencji językowej przypisane są pytania nr: 5, 9, 19, 20, do inteligencji matematyczno-logicznej: 6, 11, 22, 28, do inteligencji przestrzennej: 2, 12, 18, 24, do inteligencji muzycznej: 4, 10, 17, 27, do inteligencji interpersonalnej: 3, 8, 13, 23, do inteligencji intrapersonalnej: 7, 15, 16, 26, a do inteligencji ruchowej: 1, 14, 21, 25.