Tretynoina – właściwości, zastosowanie, skutki uboczne, preparaty, cena

Tretynoina – czym jest?

Tretynoina (inaczej określana jako kwas all-trans retinowy, kwas retinolowy lub kwas witaminy A) to związek chemiczny stanowiący metabolit retinolu, zaliczany do grupy retinoidów, podobnie jak retinal czy izotretynoina. Odkryta w drugiej połowie XX. wieku początkowo wykorzystywana była przede wszystkim do leczenia zmian trądzikowych, z czasem jednak znalazła zastosowanie w eliminacji przebarwień spowodowanych promieniowaniem UV.

Preparaty z tretynoiną dostępne są w Polsce wyłącznie na podstawie recepty.

Jakie właściwości posiada tretynoina?

Tretynoina to metabolit witaminy A, którego mechanizm działania nie został jeszcze dokładnie poznany. Do tej pory badania dowiodły, że tretynoina wykazuje działanie:

• przeciwzapalne,
• przeciwtrądzikowe,
• złuszczające,
• przeciwnowotworowe.

Zapobiega nie tylko gromadzeniu się zrogowaciałych komórek naskórka, udrażniając ujście przewodów łojowych, ale również odkładaniu się lipidów czy kwasów tłuszczowych w zablokowanych gruczołach łojowych. Zwiększa również aktywność komórek warstwy kolczystej skóry, sprzyjając jej regeneracji i bliznowaceniu.

Długotrwałe stosowanie tretinoiny może częściowo odwracać procesy fotostarzenia się skóry, między innymi poprzez zmiany w warstwie brodawkowej skóry właściwej. Nie należy zapominać również o tym, że tretynoina stymuluje syntezę kolagenu i odnowę włókien elastynowych, co pozwala ujędrnić skórę i zmniejszyć widoczność zmarszczek.

Co ciekawe, tretynoina stosowana u pacjentów z białaczką poprawia wskaźnik remisji, zwłaszcza gdy jest przyjmowana w skojarzeniu z tritlenkiem arsenu lub chemioterapią.

Tretynoina – wskazania do stosowania

Tretynoina, będąca metabolitem retinolu wykazuje wielokierunkowe działanie. Wskazaniami do zastosowania miejscowego tretynoiny są:

• trądzik pospolity (zarówno postać grudkowa, jak i zaskórnikowa czy krostkowa) - najczęściej w skojarzeniu z antybiotykami;
• leczenie zaburzeń rogowacenia, w tym mieszkowe rogowacenie naskórka czy rybia łuska;
• objawy nasilonego łojotoku.

Z kolei doustnie tretynoina zalecana jest jako uzupełnienie terapii ostrej białaczki promielocytowej (APL), zarówno nowo rozpoznanej, jak i nawrotowej, w tym również postaci opornej na chemioterapię.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania tretynoiny?

Stosowanie leku jakim jest tretynoina, pomimo jego udowodnionej skuteczności, nie zawsze jest możliwe. Wśród głównych przeciwwskazań do stosowania tretynoiny są:

• nadwrażliwość na tretynoinę, a także inne substancje aktywne z grupy retinoidów lub retinol;
• ostry stan zapalny skóry;
• trądzik różowaty;
• okołowargowe zapalenie skóry;
• ostry wyprysk;
• stosowanie innych preparatów powodujących złuszczanie naskórka;
• otwarte rany na skórze;
• ciąża lub jej planowanie w niedługim czasie - tretynoina, podobnie jak inne retinoidy działa teratogennie na płód.

Ze względu na brak informacji na temat stopnia przenikania tretynoiny do mleka, stosowanie leku nie jest zalecane również w okresie karmienia piersią.

Ze względu na mechanizm działania tretynoiny, w trakcie stosowania leku należy zachować szczególną ostrożność zwłaszcza w zakresie intensywnej ekspozycji na promieniowanie słoneczne i rentgenowskie. Mogą one bowiem zwiększać ryzyko wystąpienia podrażnienia skóry, a nawet oparzeń.

Jak stosować tretynoinę? Po jakim czasie działa tretynoina?

Tretynoina to substancja czynna, która w zależności od celu terapii może być stosowana miejscowo lub doustnie.

Miejscowo stosowana tretynoina zwykle ma postać płynu lub żelu, który aplikuje się na umytą i osuszoną, zmienioną chorobowo skórę raz lub maksymalnie dwa razy dziennie. Niewielką ilość preparatu należy nanosić, omijając okolice oczu, nosa i warg, a po aplikacji koniecznie należy dokładnie umyć ręce.

W przypadku zewnętrznego stosowania leku, pierwsze rezultaty terapii obserwowane są najczęściej po kilku tygodniach od pierwszej aplikacji. Terapia tretynoiną nie powinna trwać dłużej niż 12 tygodni, zwłaszcza jeżeli jej rezultaty nie są satysfakcjonujące.

Tretynoina w formie doustnej ma postać kapsułek, które przyjmuje się w trakcie lub bezpośrednio po posiłku, popijając odpowiednią ilością wody. Dawkowanie powinno być ustalone przez lekarza prowadzącego, posiadającego doświadczenie w terapiach onkologicznych. Maksymalny czas trwania terapii to 90 dni.

Tretynoina – możliwe działania niepożądane

Zastosowaniu preparatu jakim jest tretynoina, podobnie jak w przypadku innych substancji stanowiących pochodną retinolu, pomimo swojej skuteczności obarczone jest dużym ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych.

W przypadku zewnętrznego stosowania leku, najczęściej zgłaszane działania niepożądane to:

• świąd i pieczenie;
• złuszczanie naskórka;
• nadmierna suchość skóry;
• rumień;
• nadwrażliwość na promieniowanie UV;
• wyprysk kontaktowy.

Co ważne, w początkowym okresie leczenia możliwe jest chwilowe nasilenie zmian trądzikowych.

Z kolei doustne stosowanie leku z tretynoiną może powodować:

• objawy idiopatycznego nadciśnienia śródczaszkowego;
• zmniejszenie łaknienia;
• nudności i wymioty;
• depresję;
• bezsenność;
• bóle głowy;
• zaburzenia rytmu serca;
• zaburzenia widzenia;
• ostre neutrofilowe zapalenie skóry;
• trudności z oddychaniem, włącznie z ostrą niewydolnością oddechową;
• owrzodzenie narządów płciowych;
• łysienie;
• ból w klatce piersiowej;
• leukocytozę.

Warto również pamiętać, że doustne stosowanie tretynoiny może wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów, zwłaszcza jeżeli wśród skutków ubocznych pacjent odczuwa silne bóle lub zawroty głowy.

Stosowanie tretynoiny wpływa na wyniki badań laboratoryjnych, w tym:

• zwiększenie stężenia cholesterolu i triglicerydów;
• stężenie kreatyniny;
• zwiększenie aktywności aminotransferaz;
• zwiększenie stężenia histaminy.

Tretynoina – interakcje z innymi lekami i substancjami czynnymi

Tretynoina może wchodzić w interakcje z innymi środkami złuszczającymi skórę, a także tetracyklinami i innymi substancjami z grupy retinoidów. Toksyczność tretynoiny zwiększa również jednoczesne jej stosowanie razem z lekami przeciwgrzybiczymi z grupy pochodnych imidazolu i triazolu.

Tretynoina może także wchodzić w interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi, a także idarubicyną, cytarabiną czy glikosteroidami.