Rak jajowodu – objawy, diagnostyka, leczenie, rokowanie

Co to jest rak jajowodu?

Rak jajowodu (łac. carcinoma oviducti, ang. carcinoma of the fallopian tube) jest niezwykle rzadkim, lecz agresywnym nowotworem, wywodzącym się z komórek błony śluzowej tego narządu. Stanowi zaledwie 0,3-1,6 % wszystkich nowotworów złośliwych narządów płciowych.

Dokładne dane na temat liczby przypadków w Polsce nie są znane. Do 2006 r. zgłoszono na całym świecie zaledwie 1200 rozpoznań raka jajowodu. Prawdziwa zachorowalność na ten nowotwór może być jednak niedoszacowana, gdyż histologicznie przypomina on raka jajnika i może być z nim identyfikowany.

Rak jajowodu najczęściej lokalizuje się jednostronnie, lecz niestety szybko może dawać przerzuty w obrębie całej jamy brzusznej. Nowotwór ten rozprzestrzenia się głównie drogą naczyń chłonnych, zajmując nie tylko węzły chłonne miednicy mniejszej, ale również węzły pachwinowe, nadobojczykowe czy pachowe. Ważne jest, aby szybko rozpoznać pierwsze objawy choroby. Niestety, bywają one niecharakterystyczne, dlatego wiele kobiet zgłasza się do lekarza przy wysokim stopniu zaawansowania choroby.

Kto choruje na raka jajowodu?

Rak jajowodu najczęściej rozwija się u kobiet w okresie około- i pomenopauzalnym (szczyt zachorowań występuje ok. 55 r.ż.). Powstaniu nowotworu sprzyjają długotrwałe przewlekłe stany zapalne w obrębie miednicy mniejszej (np. zapalenie przydatków wywołane przez chlamydię). Zaobserwowano również, że rak jajowodu częściej dotyczył kobiet niepłodnych lub z niską płodnością.

Ochronny wpływ na rozwój raka jajowodu wywierały z kolei duża liczba ciąż oraz stosowanie doustnej terapii antykoncepcyjnej.

Nie można wykluczyć współistnienia predyspozycji genetycznej do rozwoju choroby. U kobiet z mutacją genu BRCA-1 i BRCA-2 możliwe jest zwiększone ryzyko zachorowania nie tylko na raka piersi czy jajnika, ale również na raka jajowodu.

Objawy raka jajowodu

Objawy raka jajowodu są podobne do tych, jakie występują w przypadku raka jajnika. Najczęściej kobiety zgłaszają się do ginekologa z powodu nieprawidłowego krwawienia z pochwy. Podejrzenie choroby nowotworowej mogą budzić ponadto następujące nieprawidłowości:

• kolkowy lub stały ból w obrębie podbrzusza;
• powiększenie obwodu brzucha (wodobrzusze);
• wyczuwalny przez dotyk guz w okolicy podbrzusza;
• krwiste upławy z pochwy, często nieregularne i obfite.

Wykrywanie raka jajowodu

Raka jajowodu należy brać pod uwagę w przypadku nieprawidłowego krwawienia z pochwy przy obecności prawidłowego wyniku badania histopatologicznego wyskrobin z jamy macicy. Decydujące dla rozpoznania tego nowotworu jest wyłącznie badanie histopatologiczne zmiany usuniętej podczas operacji. Zanim jednak dojdzie do postawienia diagnozy, ważne jest, żeby odróżnić, czy guz rzeczywiście wywodzi się z jajowodu czy z jajnika.

W przypadku pojawienia się niepokojących objawów choroby, wymienionych wyżej, należy niezwłocznie udać się do ginekologa oraz wykonać:

• badanie ginekologiczne wraz z USG transwaginalnym (przezpochwowym);
• oznaczenie poziomu markera Ca125 w surowicy krwi (norma do 35 U/ml);
• tomografię komputerową (TK, CT) lub rezonans magnetyczny (MRI) jamy brzusznej i miednicy małej.

Leczenie i rokowanie raka jajowodu

Leczenie i rokowanie raka jajowodu zależy w głównej mierze od stopnia zaawansowania klinicznego nowotworu. Niezwykle ważne jest, aby nie zwlekać w przypadku pojawienia się niepokojących objawów choroby i szybko umówić się na wizytę do ginekologa, który dalej poprowadzi dalszą diagnostykę i leczenie. Tak jak w przypadku innych nowotworów, wczesne wykrycie raka jajowodu daje większe szanse na wdrożenie skutecznego leczenia.

Metody leczenie raka jajowodu

Podstawowymi metodami leczniczymi stosowanymi w raku jajowodu są:

• leczenie operacyjne, które można wykonać, jeśli nowotwór ograniczony jest do samego jajowodu i nie nacieka sąsiednich struktur. W tym przypadku należy usunąć macicę wraz z przydatkami. Gdy masa guza okazuje się zbyt duża, wykonuje się tzw. cytoredukcję, czyli zmniejszenie rozmiaru ogniska nowotworowego. Powikłaniem po takim zabiegu może być zbyt obfite krwawienie. Decyzję o usunięciu węzłów chłonnych podejmuje operator podczas zabiegu operacyjnego;
• chemioterapia obejmuje leczenie uzupełniające po wykonanym zabiegu operacyjnym. Terapię prowadzi się na oddziałach onkologii klinicznej. W przypadku wystąpienia przeciwwskazań do podjęcia operacji (przerzuty odległe, ryzyko obfitego krwawienia), tzw. chemioterapia paliatywna jest metodą z wyboru w leczeniu raka jajowodu.

Do kontroli skuteczności leczenia raka jajowodu oraz wykrywania wczesnych wznów procesu nowotworowego stosuje się okresowe oznaczanie stężenia Ca125. Należy jednak pamiętać, iż ma to sens jedynie wtedy, gdy poziom tego markera został zbadany przed wykonaniem operacji.

Rak jajowodu - rokowanie

Ze względu na niecharakterystyczne objawy oraz agresywny przebieg nowotworu, rokowanie raka jajowodu ciągle jest niepewne i uzależnione od istnienia przerzutów odległych oraz naciekania struktur sąsiednich. Niestety, większość przypadków wykrywana jest w wysokim stadium zaawansowania, dlatego średnia przeżywalność pięcioletnia wynosi ok. 30-35%.