Dysplazja sutka

Co to jest dysplazja sutka?

Mianem „dysplazja” określa się zmiany w budowie, dojrzewaniu i różnicowaniu komórek będące stanem przejściowym między rozrostem a nowotworem.

Dysplazja sutka określana jest inaczej mianem mastopatii lub zwyrodnienia włóknisto - torbielowatego. W jej przebiegu dochodzi do przebudowy miąższu gruczołu związanej z rozrostem tkanki łącznej podścieliska. Zmiany dotyczyć mogą określonego obszaru sutka lub też mieć charakter rozlany. Wyrazem dysplazji sutka może być:

• tworzenie torbieli (pojedynczych lub mnogich),
• rozrost zrazikowy,
• rozrost przewodowy,
• stwardnienie włókniste sutka,
• rozrost włóknisto – gruczołowy,
• zmiany wsteczne,
• bolesność sutka związana z cyklem miesiączkowym.

Najczęściej spotykanym typem dysplazji sutka są torbiele.

Dysplazji sutka – u kogo i kiedy się rozwija?

Dysplazja sutka to choroba kobiet w wieku rozrodczym. Najczęściej pojawia się w okolicy 35-50 roku życia. Dochodzi wówczas do przebudowy sutka związanej ze zmianami inwolucyjnymi. Ubywa tkanki gruczołowej na rzecz tkanki łącznej podścieliska.

Do rozwoju dysplazji sutka dochodzi wskutek zaburzenia równowagi hormonalnej: przewagi estrogenów nad gestagenami, stąd zaburzenie to jest częstsze u kobiet, które wcześnie rozpoczęły okres pokwitania, u nieródek oraz u osób otyłych (w tkance tłuszczowej dochodzi do konwersji androgenów w estrogeny). Po menopauzie, w związku ze spadkiem stężenia estrogenów, dysplazja sutka występuje rzadko (o ile pacjentka nie stosuje hormonalnej terapii zastępczej).

Dodatkowymi czynnikami wpływającym na rozwój dysplazji sutka są: hiperprolaktynemia oraz zaburzenia wydzielania hormonów tarczycy. Nie bez znaczenia jest także predyspozycja genetyczna oraz niezdrowy tryb życia (palenie tytoniu, spożywanie dużych ilości alkoholu oraz kawy).

Jak powstają torbiele sutka?

U podłoża rozwoju torbieli sutka leży rozrost nabłonka przewodów wyprowadzających. Gdy ich światło ulegnie zamknięciu, zaburzona zostaje ewakuacja płynu ze zrazików. Powstaje zbiornik płynu nazywaną torbielą.

Pierwszym krokiem rozpoznania torbieli sutka jest wyczucie zmiany podczas badania palpacyjnego piersi – bolesnego, rzadziej niebolesnego twardego, elastycznego guzka (lub guzków obecnych w jednej lub w obu piersiach), wrażliwego na dotyk. Torbiele mogą sprawiać dolegliwości bólowe nasilające się przed miesiączką i zwykle ustępujące wraz z rozpoczęciem krwawienia. Kobiety uskarżają się wówczas na uczucie napięcia i obrzmienia piersi. Ta okresowość dolegliwości jest typowa dla dysplazji sutka.

Każdą zmianę wyczuwalną w sutku należy jak najszybciej zgłosić ginekologowi, który przeprowadzi wstępną diagnostykę za pomocą badania podmiotowego i przedmiotowego, a następnie zleci badania obrazowe – USG lub mammografię – konieczne dla weryfikacji zmiany. Dla rozpoznania torbieli sutka większe znaczenie ma USG. Cechami przemawiającymi za postawieniem diagnozy torbieli na podstawie USG są:

• wygląd zmiany: okrągła lub owalna, o równych, ostrych zarysach,
• tzw. „bezechowe” wnętrze,
• wzmocnienie akustyczne poza torbielą.

Rutyną powinna być także punkcja torbieli pod kontrolą USG. Zaaspirowany płyn podlega badaniu cytologicznemu, które pozwala na ocenę charakteru guzka.

Jeżeli, mimo powyższej diagnostyki, istnieją wątpliwości co do tego, czy zmiana jest łagodna czy złośliwa, konieczne może być usunięcie całej torbieli i oddanie jej do badaniu histopatologicznego.

Przydatne może okazać się również badanie stężenia hormonów.

Dysplazja a torbiele piersi

Małe torbiele można pozostawić bez leczenia, zalecając pacjentce samobadanie piersi (co najmniej raz w miesiącu) oraz badania kontrolne. W przypadku bolesności i uczucia napięcia piersi, ulgę może przynosić robienie zimnych lub ciepłych okładów na gruczoł sutkowy oraz stosowanie zimnego natrysku. Pacjentki powinny dbać także o dobór odpowiedniego biustonosza – z gładkimi miseczkami, z dobrze dobranym rozmiarem. Silny ból przed miesiączką może być łagodzony za pomocą leków przeciwbólowych, takich jak paracetamol i ibuprofen.

Większe zmiany, powodujące znaczną bolesność, powinny zostać nakłute i opróżnione z płynu. Jeżeli w płynie z torbieli nie ma krwi, po nakłuciu zmiana zaniknie i nie odnawia się, a w badaniu cytologicznym nie wykryto komórek nowotworowych, pacjentka zostaje uznana za wyleczoną.

Inną z metod leczenia jest terapia hormonalna z użyciem:

• gestagenów,
• bromokryptyny (hamującej wydzielanie prolaktyny) – w przypadku hiperprolaktynemii,
• tamoksyfenu (selektywnego modulatora receptorów estrogenowych hamującego wpływ estrogenów na sutek),
• danazolu (hamującego syntezę hormonów jajnika).

Jej celem jest przywrócenie równowagi między stężeniem estrogenów a gestagenów.

Dysplazja sutka a rak sutka

Ryzyko transformacji nowotworowej zależne jest od stopnia dysplazji. Według podziału Prechtela, wyróżniamy następujące stopnie dysplazji sutka:

• I – łagodna dysplazja miąższu bez przerostu nabłonka,
• II – łagodna dysplazja miąższu ze śródkanałowym przerostem nabłonka, ale bez cyto- lub histomorfologicznej atypii,
• III – dysplazja miąższu ze śródkanałowym rozrostem nabłonka wykazującym cyto- i histomorfologiczną atypię, ale bez zmian różnicujących się w kierunku miejscowego nowotworu.

Najczęściej spotykane są dysplazje łagodne (I i II stopień). Stanowią one 90-95% dysplazji sutka. Nie wiążą się one z podwyższeniem ryzyka zachorowania na raka sutka. W zmienionym dysplastycznie gruczole możliwe jest jednak powstanie ogniska nowotworu, które w tym przypadku jest trudniejsze do wykrycia.

Mastopatia III stopnia pociąga za sobą 4-krotnie wyższe ryzyko wystąpienia raka sutka niż ryzyko populacyjne.

Wśród typów dysplazji sutka, do rozwoju raka sutka szczególnie predysponują rozrost zrazikowy i rozrost przewodowy. Są one uznawane za zmiany z pogranicza łagodnych i złośliwych.