Badanie GDx – na czym polega, wskazania, przygotowanie, czy jest bezpieczne?

Badanie GDx – na czym polega?

Nerw wzrokowy składa się z dosłownie milionów drobnych włókien nerwowych (nazywanych aksonami), których współdziałanie umożliwia prawidłowe widzenie. W sytuacji, gdy dochodzi do uszkodzeń tych struktur, początkowo pacjenci mogą nie zauważać u siebie jakichkolwiek odchyleń. Wraz jednak z upływającym czasem i coraz większą degeneracją nerwu wzrokowego, pojawiają się u nich coraz silniejsze problemy z widzeniem, które ostatecznie przybrać mogą postać ślepoty.

Właśnie ze względu na to, że początkowo uszkodzenia ocznych włókien nerwowych przebiegają bezobjawowo, tak istotne jest wczesne ich wykrywanie dzięki regularnemu wykonywaniu odpowiednich badań – jednym z nich jest skaningowa polarymetria laserowa, czyli badanie GDx.

Obecnie badanie laserowe w okulistyce odgrywa bardzo ważną rolę – pozwala ono w sposób nieinwazyjny i niebolesny rozpoznawać wiele różnych schorzeń oczu. Dzięki badaniu GDx możliwa jest ocena stanu włókien nerwowych oka.

Skaningowa polarymetria siatkówki w diagnostyce jednej z poważniejszych chorób okulistycznych, czyli jaskry, wykorzystywana jest w medycynie od stosunkowo niedawna, bo od końca poprzedniego wieku. Wtedy dostępne stało się badanie wzroku GDx (skrót od angielskiego terminu glaucoma detection). Komputerowe badanie wzroku polega w tym wypadku na wykorzystaniu światła laserowego do pomiaru grubości siatkówkowych włókien nerwowych.

Badanie GDX – wskazania do wykonania

Jak wskazuje angielska nazwa badania, podstawowym wskazaniem do przeprowadzenia badania oczu GDx jest jaskra, a dokładniej mówiąc podejrzenie istnienia tej choroby u pacjenta lub monitorowanie jej przebiegu u tych osób, u których została ona już wcześniej rozpoznana. Skanowanie dna oka bywa jednak przydatne również i w przypadku innych jednostek chorobowych, w których przebiegu występować może degeneracja nerwu wzrokowego i z tego powodu konieczna jest ocena grubości włókien nerwowych siatkówki. Innymi niż jaskra schorzeniami, gdzie badanie oczu GDx może być zastosowane, są m.in.:

• stwardnienie rozsiane,
• niedokrwienna neuropatia nerwu wzrokowego,
• guzy mózgu lub samego tylko oczodołu, powodujące ucisk nerwu wzrokowego lub skutkujące uszkodzeniem drogi wzrokowej,
• cukrzyca,
• stany prowadzące do zwiększonego ryzyka wystąpienia zmian w obrębie naczyń krwionośnych zaopatrujących włókna nerwowe siatkówki (takie jak np. hiperlipidemia).

Zasadniczo nie wymienia się jakichś bezwzględnych przeciwwskazań do badania GDx. Raczej mówi się o przeciwwskazaniach względnych, czyli o stanach, przez które uzyskiwany wynik analiz może nie być do końca miarodajny. Takowymi są m.in. znaczne zaburzenia ostrości widzenia, zmniejszenie przezierności struktur oka (wynikające z zaćmy) czy utrata widzenia w polu centralnym, uniemożliwiająca skupienie badanego oka na wskazanym w czasie badania celu.

Badanie oka GDX – jak wyglada, ile trwa, czy jest bezpieczne?

Skaningowa polarymetria siatkówki nie boli, jest badaniem nieinwazyjnym. Ile trwa to badanie? Zwykle krótko, bo poniżej 5 minut. Skanowanie GDx nie wymaga stosowania środków rozszerzających źrenicę – dużą zaletą opisywanej techniki diagnostycznej jest to, że nie wymaga ona od pacjenta jakiegokolwiek przygotowania.

Do samego badania pacjent siada przy specjalnym stanowisku, gdzie na jego gałki oczne kierowane jest wtedy światło lasera – wiązka ta jest całkowicie bezpieczna i umożliwia ona ocenę stanu włókien nerwowych siatkówki. Uzyskane wyniki przekazywane są do komputera, gdzie podlegają odpowiednim analizom – porównywane są one chociażby ze stanem włókien nerwowych siatkówki tych osób, które na jaskrę nie chorują. Ostatecznie wynik badania GDx umożliwia stwierdzenie, czy i do jakiego stopnia destrukcji włókien nerwowych doszło u danego pacjenta – norma oznacza, że u badanego nie istnieją odchylenia w zakresie grubości siatkówkowych włókien nerwowych.

Interpretacja wyników badania GDx zwykle nie jest łatwa – typowo przedstawione są one w postaci różnych grafik, schematów i tabel, które osobom niezwiązanym z okulistyką niewiele mówią, dlatego też najważniejszy jest opis badania przygotowany przez okulistę.

Warto podkreślić, że w gabinetach okulistycznych przeprowadzane są dwie wersje badania: są nimi GDx VCC (VCC od variable corneal compensation) oraz GDx pro. Analizy te różnią się od siebie tym, że w nieco inny sposób uzyskiwany jest pomiar – obie techniki są skuteczne w pomiarach grubości włókien nerwowych siatkówki, uzyskiwane jednak podczas nich wyniki nieco się od siebie różnią. Nie ma zatem możliwości porównania chociażby progresji zmian u chorego z jaskrą wtedy, kiedy raz miał on wykonane GDX VCC, a potem GDX pro. Z tego powodu powinno się przebywać skanowanie dna oka zawsze z wykorzystaniem tej samej metody diagnostycznej.

Badanie GDx – jak często wykonywać?

Nie ma jednoznacznych wytycznych dotyczących tego, jaka powinna być częstość przeprowadzania badania GDx. Wtedy, gdy pacjent choruje na jaskrę, o tym, jak często wykonywana powinna być u niego polaryzacja – opierając się na stopniu zaawansowania choroby – decyduje jego lekarz prowadzący.

W sytuacji zaś, gdy u danej osoby istnieją jakieś czynniki ryzyka rozwoju jaskry – takie jak np. zaburzenia lipidowe czy podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe – zalecane może być wykonywanie badania GDX co 6–12 miesięcy.

Badanie GDX – refundacja, cena

Badanie GDx znajduje się w grupie świadczeń gwarantowanych przez NFZ – jest ono refundowane. Czasami jednak w publicznej ochronie zdrowia czas oczekiwania w kolejce do wykonania tego badania bywa dość długi, dlatego też część pacjentów decyduje się na ocenę grubości włókien nerwowych siatkówki w placówkach prywatnych.

Cena skaningowej polarymetrii laserowej bywa bardzo różna – zauważalne są chociażby znacząco różnice pomiędzy poszczególnymi polskimi miastami, gdzie w jednych z nich można wykonać badanie za niespełna 100 złotych, a w innych zaś jego koszt przekraczać może nawet 200 złotych.