Faza folikularna – czym się charakteryzuje pierwsza faza cyklu miesiączkowego?

Ile trwa faza folikularna?

Cykl miesiączkowy charakteryzują cykliczne zmiany, które zachodzą w błonie śluzowej macicy oraz jajnikach i prowadzą do comiesięcznego krwawienia. Prawidłowy cykl trwa zazwyczaj 28 dni, jednak jest to cecha indywidualna, zależna od wielu czynników zewnętrznych. Cykl składa się z fazy folikularnej, owulacyjnej i lutealnej. Zmiany, które mają miejsce podczas cyklu są konsekwencją sprzężeń pomiędzy narządami nadrzędnymi takimi jak podwzgórze czy przysadka a jajnikami.

Długość pierwszej fazy cyklu – fazy folikularnej to cecha indywidualna i zmienna pod wpływem działania wielu czynników. U zdrowej kobiety, średnia długość całego cyklu menstruacyjnego wynosi około 28 dni, zakładając, iż 14/15 dnia ma miejsce owulacja, to faza folikularna trwa 14 dni. Wydłużenie pierwszej fazy cyklu bywa powodem niepokoju wśród kobiet i często skłania do wizyty u lekarza. W początkowej fazie diagnostyki zaburzeń miesiączkowania należy wykonać badanie laboratoryjne polegające na oznaczeniu poziomu hormonów.

Faza folikularna jest to pierwsza faza cyklu menstruacyjnego. Jej czas trwania jest różnie długi i jest to cecha indywidualna. Za początek fazy folikularnej przyjmuje się pierwszy dzień krwawienia (miesiączki), natomiast koniec ustala dzień owulacji. Okres ten związany jest z silnym wpływem hormonu folikulotropowego FSH. Aby zrozumieć zmiany zachodzące na poziomie jajnika należy prześledzić proces dojrzewania pęcherzyków jajnikowych u płodu żeńskiego jeszcze w okresie ciąży.

Czytaj również: Krwawienie owulacyjne – plamienie podczas owulacji

Dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych

Około 16–20 tygodnia ciąży obserwuje się największą liczbę pęcherzyków jajnikowych pierwotnych. Szacuje się, iż w obu jajnikach znajduje się wówczas aż 6–7 mln pęcherzyków. Są to tzw. pęcherzyki pierwotne, które zawierają niedojrzałą komórkę jajową. Nazywa się ją wówczas oocytem. Po 20 tygodniu ciąży następuje stały spadek liczby pęcherzyków, do około 2 mln przed porodem. Do okresu dojrzewania w obu jajnikach pozostaje zaledwie 300 tysięcy pęcherzyków. W czasie trwania całego okresu rozrodczego przeciętna ilość komórek jajowych uwalnianych z pęcherzyków jajnikowych pierwotnych wynosi 300–400.

Przeczytaj: Niski progesteron – co oznacza?

Pierwsza faza cyklu – faza folikularna jest początkiem procesu rekrutacji pęcherzyków. W pierwszym etapie dojrzewania dochodzi do przekształcenia się pęcherzyka pierwotnego w tzw. pęcherzyk preantralny pod wpływem stymulacji hormonu folikulotropowego. Dotychczasowa budowa morfologiczna komórki jajowej ulega zmianie, oprócz pojedynczej warstwy komórek ziarnistych pojawia się osłonka przejrzysta. Same komórki strefy ziarnistej ulegają proliferacji (namnożeniu), a także zyskują zdolność do produkcji żeńskich hormonów estrogenów. Dalsza stymulacja FSH prowadzi do kolejnej rekrutacji pęcherzyków – około 3–7 pęcherzyków antralnych.

Pęcherzyk jajnikowy na tym etapie rozwoju jest odpowiedzialny za produkcję płynu pęcherzykowego i tworzeniu tzw. jamki, za co odpowiada łączne działanie FSH i estrogenów. Komórki warstwy ziarnistej tworzą w tym czasie tzw. wzgórek jajonośny. Płyn wypełniający wnętrze pęcherzyków zawiera bardzo duże stężenie estrogenów. Około 6–8 dnia cyklu menstruacyjnego ma miejsce rekrutacja pęcherzyka dominującego. Charakterystyczna jest większa produkcja estradiolu względem pozostałych pęcherzyków antralnych co rozpoczyna proces tzw. sprzężenia zwrotnego ujemnego.

Wysokie stężenie estradiolu prowadzi do znamiennego zmniejszenia stężenia hormonu folikulotropowego, co stanowi ochronę przed rozwojem innych pęcherzyków. Pęcherzyk dominujący przekształca się następnie w pęcherzyk przedowulacyjny. Charakterystyczne dla tej fazy rozwoju jest znaczny wzrost wytwarzania estrogenów, którego szczyt obserwujemy około 24–36 godzin przed owulacją. Jest to skorelowane z tzw. pikiem LH (hormon luteotropowy).

To też może Cię zainteresować: Estradiol – normy u kobiet i mężczyzn

Stężenia hormonów podczas fazy folikularnej

Wraz z rozpoczęciem pierwszej fazy cyklu - fazy folikularnej ma miejsce stopniowy spadek stężenia progesteronu, osiągając bardzo niskie wartości. Zupełnie odwrotnie przedstawia się linia wydzielania estrogenów. Duże stężenie tego hormonu odpowiada za grubienie błony wyścielającej jamę macicy co stanowi przygotowanie do ewentualnej ciąży.

Śluz szyjkowy podczas pierwszej fazy cyklu

Estrogeny nie są obojętne dla śluzu szyjkowego. Pod ich wpływem staje się on zdecydowanie mniej lepki, a bardziej rozciągliwy. Innymi słowy stwarza doskonałe warunki dla plemników w drodze do komórki jajowej, ułatwiając zapłodnienie. Zwiększa się także wrażenie odczuwania wilgoci w przedsionku pochwy.

Prawidłowe stężenie hormonów w pierwszej fazie cyklu

Stężenie hormonu FSH w fazie folikularnej u kobiety w wieku reprodukcyjnym waha się w granicy 1,4–9,6 j.m./l. Niższe stężenia mogą sugerować niewydolność przysadki lub podwzgórza, natomiast wyniki powyżej ustalonej normy są zazwyczaj zwiastunem rozpoczynającej się niewydolności jajników lub świadczą o zahamowaniu stymulacji owulacji.

Zmiany grubości błony śluzowej macicy w pierwszej fazie cyklu

Grubość błony śluzowej macicy nie zwiększa się od pierwszego dnia cyklu miesiączkowego. Po zakończeniu krwawienia błona śluzowa macicy jest bardzo cienka. Podobnie jak bardzo niski poziom hormonów tj. progesteron i estrogeny, o czym wspomniano wcześniej. Proces proliferacji nabłonka endometrium przebiega w dwóch fazach.

Pierwsza, wczesna faza folikulotropowa, która przypada na 6–8 dzień cyklu charakteryzuje się jedynie proliferacją nabłonka gruczołowego. Późna faza folikularna (9–13 dzień cyklu) to zmiany na poziomie warstwy głębokiej endometrium, czyli ma miejsce właściwy proces zgrubienia błony śluzowej macicy.

Wypowiedź ginekologa na temat fazy folikularnej