Opuchlizna nóg – jakie są przyczyny i sposoby na opuchliznę na nogach?

Opuchnięte nogi – obrzęk kończyn dolnych

Puchnięcie nóg to częsta dolegliwość, na którą uskarżają się przede wszystkim kobiety. O tym, dlaczego puchną nogi, nie muszą decydować czynniki chorobowe. Zdarza się, że za obrzęki odpowiedzialny jest tryb życia – niedostateczna ilość aktywności fizycznej, długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej lub stojącej, nadmiar soli w diecie, prowadzący do zatrzymywania wody w organizmie czy niewystarczające nawodnienie. Na opuchliznę nóg, zwłaszcza spuchnięte kostki i stopy, często skarżą się panie, które preferują obuwie na szpilkach i wysokich obcasach.

W takiej sytuacji opuchlizna ustępuje po odpoczynku, a zmiana nawyków eliminuje nawracanie obrzęków kończyn dolnych i objawów im towarzyszących w postaci skurczów, uczucia ciężkości czy bólu nóg. Jeżeli jednak dolegliwości mimo tego nie ustępują lub, dodatkowo, ulegają nasileniu, należy skonsultować się z lekarzem. Może się bowiem okazać, że przyczyną opuchlizny nóg jest rozwijający się w organizmie stan chorobowy.

Przeczytaj również: Skurcze stóp – przyczyny, leczenie, ćwiczenia

Do najczęstszych przyczyn puchnięcia nóg zalicza się:

• niewydolność żylna,
• żylaki nóg,
• zakrzepica żył głębokich,
• prawokomorowa niewydolność serca.

Warunkiem ustąpienia lub złagodzenia objawu w postaci obrzęku, jest odpowiednio prowadzona terapia choroby podstawowej.

Zobacz też: Niskie ciśnienie krwi – przyczyny, objawy, leczenie

Przewlekła niewydolność żylna – przyczyna opuchlizny nóg

Opuchlizna łydek w pierwszej kolejności nasuwa najczęściej podejrzenie przewlekłej niewydolności żylnej. W normalnych, fizjologicznych warunkach krew z kończyn dolnych jest transportowana do serca przez układ żył powierzchownych i głębokich, które w końcu łączą się w żyły udowe, biodrowe i następnie w żyłę główną dolną. Żyły kończyn dolnych są wyposażone w zastawki, które są fałdami błony wewnętrznej i dzięki nim krew płynie w jednym kierunku i nie cofa się. Przewlekła niewydolność żylna jest stanem, w którym z różnych powodów dochodzi do zastoju krwi w naczyniach żylnych kończyn dolnych.

Wzrasta ciśnienie w odcinku żylnym mikrokrążenia, co powoduje przechodzenie płynu do przestrzeni śródmiąższowej, co może być widoczne w postaci opuchlizny na nogach. Powoli rozwija się przewlekły stan zapalny, co może predysponować do zakrzepicy. W początkowych stadiach nogi puchną wieczorem, po całym dniu aktywności bądź po długim przebywaniu w pozycji stojącej lub siedzącej. Pojawia się uczucie ciężkości nóg, bóle i skurcze łydek. Obrzęki kończyn dolnych początkowo są przemijające, a następne stałe.

Przeczytaj też: Budzenie się w nocy – przyczyny, jak leczyć?

Puchnięcie nóg – objaw żylaków kończyn dolnych

Obrzęk nóg to jeden z głównych objawów żylaków. Układ żylny kończyn dolnych składa się z układu żył głębokich oraz układu żył powierzchownych. Połączenie pomiędzy tymi dwoma układami stanowią żyły przeszywające, które kierują krew zawsze w kierunku od żył powierzchownych do głębokich. Żylaki nóg to występowanie poszerzonych i poskręcanych żył krążenia powierzchownego, czemu towarzyszy opuchlizna kończyn. Powstają najczęściej przez:

• zastój żylny – spowodowany na przykład długotrwałym staniem (żylaki na nogach często pojawiają się w niektórych grupach zawodowych – nauczyciele, fryzjerzy, sprzedawcy, chirurdzy). Stopniowe poszerzanie żył powoduje uszkadzanie zastawek żylnych, co potęguje zastój i nasila opuchnięcie łydki;
• zwiększone ciśnienie w naczyniach żylnych – który pośrednio wynika z zastoju, ale pojawia się także w przypadku utrudnienia odpływu z żył; sytuacja taka ma miejsce w przypadku II i III trymestru ciąży, gdy ciężarna macica uciska na żyłę główną dolną, co zwiększa ciśnienie w żyłach kończyn dolnych (opuchlizna nóg w ciąży nie powinna zatem budzić większego niepokoju); także nadmierne działanie tłoczni brzusznej (a więc wzrost ciśnienia w jamie brzusznej) może – jeśli jest długotrwałe – prowadzić do powikłań żylakowych, z taką sytuacją spotykamy się w zawodach siłowych, wymagających podnoszenia ciężarów (magazynierzy, sportowcy podnoszący ciężary), a także w przypadku długotrwałych, uciążliwych zaparć;
• niedrożność żył głębokich – ponieważ żyły przeszywające dzięki zastawkom kierują krew z żył powierzchownych do głębokich, niedrożność tych ostatnich powoduje zaleganie krwi w układzie powierzchownym, zwiększenie ciśnienia, utrudnienie odpływu i ostatecznie – chociaż nie zawsze – powstanie obrzęków i żylaków na nogach; niedrożność żył głębokich najczęściej pojawia się w wyniku żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, kiedy dochodzi do wykrzepiania krwi w żyłach głębokich, ze wszystkimi konsekwencjami tego stanu (w tym najgroźniejszym – zatorowością płucną);
• rzadsze przyczyny żylaków – przetoki tętniczo-żylne i inne malformacje naczyniowe prowadzące do wzrostu ciśnienia w naczyniach żylnych.

Zobacz też: Ból kostki – przyczyny bólu w kostce, sposoby leczenia i rehabilitacji

Głównym objawem żylaków kończyn dolnych tego schorzenia są widoczne poszerzone, uwypuklone i poskręcane naczynia na skórze kończyn dolnych, najczęściej lokalizujące się na podudziach i w okolicach kolan. W zależności od przyczyny wywołującej żylaki może oczywiście pojawiać się opuchlizna nóg lub – jak w przypadku niewydolności żylnej – uczucie ciężkości nóg lub bóle łydek.

Opuchlizna łydki a zakrzepica żył głębokich

Niesymetryczny obrzęk kończyn może występować w zakrzepicy żył głębokich. Opuchnięta jest łydka, choć obrzęk może obejmować całą kończynę. Choroba jest składową jednostki chorobowej nazywanej żylną chorobą zakrzepowo-zatorową (ŻChZZ). Jest to schorzenie, w którym w wyniku istnienia określonych czynników ryzyka, może dochodzić do nadmiernego krzepnięcia krwi w żyłach głębokich kończyn dolnych (a także w innych żyłach – udowych, żyle głównej lub rzadziej żyłach kończyn górnych). Tworzące się skrzepliny są źródłem zatorów – czyli fragmentów skrzepniętej krwi, które z prądem krwi dostają się do prawego przedsionka, następnie prawej komory i do krążenia płucnego. Jeżeli zakrzep jest duży, może zamknąć jedną z dużych gałęzi tętnicy płucnej, co prowadzi do dramatycznych i nasilonych objawów ostrej niewydolności oddechowej, która szybko prowadzi do zgonu, jeśli nie zostanie odpowiednio szybko rozpoznana i leczona.

Do najważniejszych czynników ryzyka żylnej choroby zakrzepowo zatorowej i pojawiającej się w jej przebiegu opuchlizny łydek, należą: wiek, płeć żeńska, długotrwałe unieruchomienie – po urazach, złamaniach, ciężkich zabiegach operacyjnych, infekcja, ciąża, odwodnienie, choroba nowotworowa, zaburzenia krzepnięcia krwi.

Opuchlizna na nogach w niewydolności serca

Groźną przyczyną opuchlizny nóg jest niewydolność prawokomorowa serca. Prawa komora ma za zadanie przepompowanie do płuc krwi odtlenowanej, która dostaje się do prawego przedsionka drogą żył głównych – górnej i dolnej. Żyła główna górna transportuje krew z głowy i górnej części klatki piersiowej oraz kończyn górnych, natomiast żyła główna dolna – z dolnej części klatki piersiowej, jamy brzusznej, miednicy oraz kończyn dolnych. W przypadku niewydolności serca, prawa komora pompuje zbyt mało krwi, co powoduje cofanie się krwi do prawego przedsionka, a następnie do krążenia żylnego, głównie w zakresie żyły głównej dolnej, ze względu na siłę grawitacji. W pierwszej kolejności pojawiają się opuchnięte kostki – w wyniku zastoju krwi i wzrostu ciśnienia w naczyniach żylnych podudzia.

Opuchlizna nóg pojawia się w ciągu dnia i znika w nocy – wtedy po przyjęciu pozycji leżącej ciśnienie zmniejsza się, płyn śródmiąższowy zostaje wchłonięty do naczyń, a nerki produkują więcej moczu, aby pozbyć się nadmiaru wody. Często to nie opuchlizna nóg w kostkach, a nie częste oddawanie moczu w nocy (jest to tak zwana nykturia) jest pierwszym objawem niewydolności prawej komory serca jest. Wraz z progresją niewydolności prawokomorowej obrzęki kończyn dolnych narastają i dołączają się do nich inne objawy – pojawienie się przesięku w jamie brzusznej (wodobrzusze), powiększenie wątroby (hepatomegalia wynikająca z zastoju krwi w tym narządzie) czy ból brzucha po posiłku, wynikający z zastoju krwi w jelitach i obrzęku ich śluzówki.

Sposoby na opuchnięte nogi – co na opuchliznę kończyn?

Lekarz przyjmujący pacjenta skarżącego się na obrzęki nóg, musi zawsze poszukiwać przyczyn ich powstawania oraz – w miarę możliwości – leczyć chorobę wywołującą opuchnięcia. Leczenie opuchlizny nóg w przypadku przewlekłej niewydolności żylnej oraz żylaków kończyn dolnych, należy rozpocząć od robienia przerw w pracy stojącej lub robienia raz na jakiś czas kilku przysiadów. Kiedy nogi są opuchnięte pod koniec dnia oraz w nocy powinno się leżeć z nogami uniesionymi wyżej niż głowa. Należy wspomagać działanie pompy mięśniowej poprzez regularne ćwiczenia oraz spacery. Istotnym elementem leczenia obrzęków jest codzienne noszenie pończoch uciskowych, przepisywanych przez lekarza, które eliminują zastój żylny i wspomagają krążenie krwi w kończynach dolnych.

Na rynku są także dostępne preparaty zawierające diosminę, stanowiące skuteczny sposób na opuchliznę nóg. Jest to organiczny związek z grupy flawonoidów, mający działanie uszczelniające naczynia krwionośne, regulujące przepuszczalność śródbłonka, działa przeciwobrzękowo i przeciwkrwotocznie, zwiększa powrót żylny krwi do serca oraz zmniejsza stan zapalny okołożylny towarzyszący zakrzepicy i zastojowi. Obecnie diosmina jest otrzymywana syntetycznie i chętnie stosowana przez lekarzy, zarówno w postaci miejscowo działających żelów, jak i w postaci doustnej.

Jeśli chodzi o opuchliznę kończyn w żylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej, to należy przede wszystkim unikać i zwalczać czynniki ryzyka jej wystąpienia oraz wcześnie wykrywać jej objawy. Niewydolność prawokomorowa serca jest leczona ze względu na przyczynę (choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, wady zastawek serca). Objawowo można stosować leki odwadniające, najczęściej z grupy leków moczopędnych (diuretyków). Jeśli zauważymy opuchliznę jednej nogi, a bóle łydek będą szczególnie dotkliwe, należy niezwłocznie udać się do lekarza.

Czytaj również: Złamanie miednicy – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja, powikłania