Zamrożony bark – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, ćwiczenia

Czym jest zamrożony bark?

Zamrożony bark oznacza zrostowe zapalenie torebki stawowej stawu ramienno-łopatkowego (idiopatyczne zapalenie, PHS, pericapsulitis). Jest to schorzenie przebiegające ze znacznym pogrubieniem torebki stawowej, jej obkurczeniem i powstawaniem zrostów. Zmiany patologiczne powodują zmniejszenie objętości stawu, narastające dolegliwości bólowe oraz postępujące jego ograniczenie ruchomości, co prowadzi do zesztywnienia chorego stawu oraz zupełnego zniesienia funkcji.

Określenie „zamrożony bark” nie ma żadnego związku z niską temperaturą, ma jedynie obrazowo określać całkowity brak ruchomości w chorym stawie. Poza torebką stawową, procesem chorobowym objęte są również ścięgna okolicy barku, kaletki maziowe, mięśnie oraz nerwy i naczynia krwionośne. Przyczyna zamrożonego barku nie jest do końca znana, czasami bark zamrożony pojawia się wtórnie w wyniku urazów, unieruchomienia lub przebytych operacji w tej okolicy.

Na ryzyko pojawienia się schorzenia narażeni są wszyscy, szczególnie kobiety w wieku 40-60 lat i młodzi ludzie intensywnie uprawiający sporty, takie jak siatkówka, tenis, pływanie czy piłka ręczna. Schorzenie jest dość poważną dolegliwością, mogącą doprowadzić do znacznego ograniczenia funkcji chorej kończyny, dlatego właściwa diagnoza i szybkie podjęcie odpowiedniego leczenia oraz rehabilitacji jest niezbędne dla powrotu utraconych funkcji ruchowych. Pacjentom dokucza silny ból barku.

Przyczyny zamrożonego barku

Wyróżniamy kilka zasadniczych przyczyn zamrożonego barku:

• wysoki poziom nagromadzonych produktów przemiany materii (związków toksycznych) we krwi w okolicy stawu barkowego i okolicznych mięśni, które blokuje krążenie krwi i prowadzi do powstania bólu, przyczyniają się do tego schorzenia ogólnoustrojowe, zwłaszcza nadczynność tarczycy, schorzenia reumatyczne, cukrzyca oraz zaburzenia układu krążenia;
• zapalenie torebki stawowej, które zmniejsza zdolność do swobodnego ruchu wewnątrz stawu;
• zapalenie ścięgien stożka rotatorów;
• zapalenie kaletki podbarkowej;
• blizny pourazowe lub pooperacyjne;
• odkładanie złogów wapniowych w ścięgnach i kaletce podbarkowej;
• przyczyny hormonalne (choroba częściej występuje u kobiet w okresie menopauzy);
• przyczyny autoimmunologiczne;
• przyczyny ortostatyczne (związane z wadami postawy ciała co powoduje skrócenie co najmniej jednego z więzadeł barku);
• powtarzanie cykliczne określonych ruchów podczas specyficznej pracy;
• urazy obręczy barkowej;
• unieruchomienie stawu ramiennego z różnych przyczyn;
• urazy psychiczne.

Czytaj również: Blokada kręgosłupa – co to jest, działanie, wskazania, przeciwwskazania i skutki uboczne

Objawy barku zamrożonego

Objawy zamrożonego barku obejmują:

• bardzo silny, rwący, przeszywający ból przedniej i górnej okolicy barku;
• promieniowanie bólu do ramienia lub szyi;
• nasilenie bólu w nocy oraz podczas odpoczynku z powodu nabrzmiewania uszkodzonych struktur podczas bezruchu;
• bolesne ograniczenie wykonywanych czynności (np. sięganie do tylnej kieszeni spodni, szczotkowanie włosów, zapinanie biustonosza, prowadzenie auta);
• narastanie ograniczenia ruchomości lub sztywność;
• przygnębienie lub depresję;
• uczucie tarcia lub trzeszczenie podczas ruchów barku.

W przebiegu barku zamrożonego występują trzy okresy rozwoju zmian chorobowych:

• faza zamrażania – trwa około 3 miesiące, występuje bardzo duży ból barku;
• faza postępującego sztywnienia barku – trwa nawet do roku czasu, ból się zmniejsza, pojawia się dokuczliwe usztywnienie stawu w wyniku obkurczonej torebki stawowej;
• faza rozmrażania (cofania się dolegliwości) – stopniowy powrót do zdrowia w ciągu kolejnych 12-36 miesięcy.

Zamrożony bark – leczenie

Jeżeli pojawia się ból w stawie ramiennym, najlepiej udać się sprawnie do lekarza ortopedy. Nie można liczyć na to, że ból minie samoistnie. Im dłużej będziemy zwlekać z podjęciem odpowiedniego leczenia tym gorzej, gdyż nieleczony zespół zamrożonego barku może prowadzić do 70% stałego ograniczenia sprawności całej obręczy barkowej. W badaniu fizykalnym należy zbadać ruchomość chorego stawu barkowego we wszystkich kierunkach i można stwierdzić utratę biernej rotacji zewnętrznej, co odróżnia zamrożony bark od uszkodzonego stożka rotatorów.

Warto również wykonać badanie USG lub badanie rezonansowe chorego stawu, gdyż w badaniu RTG nie będzie widać zmian patologicznych torebki stawowej. Leczenie barku zamrożonego zachowawcze obejmuje farmakoterapię oraz intensywną rehabilitację, należy jednak pamiętać, że leczenie może nawet trwać do dwóch lat. Wszelkie próby intensywnego przyspieszenia naturalnego przebiegu choroby mogą skończyć się nawrotem dolegliwości bólowych i ponownym „zamrożeniem” stawu. W wyjątkowych przypadkach, kiedy długotrwała rehabilitacja nie przynosi efektów, należy rozważyć leczenie operacyjne. Polega ono na przecięciu torebki stawowej i usunięciu zrostów podczas artroskopii w celu uwolnienie stawu i przywrócenia ruchu. Również po leczeniu operacyjnym niezmiernie ważna jest ostrożna rehabilitacja. Leczenie trwa zazwyczaj do kilku miesięcy i powinno być dobrane odpowiednio do okresu choroby. Czasami schorzenie ustępuje samoistnie.

Czytaj również: Ból kostki – przyczyny bólu w kostce, sposoby leczenia i rehabilitacji

Bark zamrożony – rehabilitacja

Rehabilitacja zamrożonego barku jest niezbędnie konieczna i obejmuje:

• w stanie ostrym unikanie przeciążeń stawu barkowego oraz wysiłku, w celu odciążenia barku zaleca się stosowanie zaopatrzenia ortopedycznego w postaci temblaka, staramy się również nie leżeć i nie spać na chorym barku, jeśli są problemy z zaśnięciem można zakupić specjalną wyprofilowaną poduszkę lub wałek, który wypełni nam przestrzeń między potylicą, a barkiem;
• farmakoterapię, najczęściej w formie iniekcji sterydowych lub środków przeciwzapalnych do przestrzeni pomiędzy wyrostkiem barkowym łopatki, a głową kości ramiennej do kaletki podbarkowej lub do stawu barkowego. Powtarzalność iniekcji i ich częstotliwość zależna jest od stanu pacjenta i decyzji lekarza, więc jeśli pomaga, można ją powtórzyć;
• fizykoterapię o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym (krioterapia, jonoforeza z odpowiednim lekiem np. naklofenem, hydrokortyzonem, lignokainą, chlorkiem wapnia 1%), naprawiających i regenerujących uszkodzone tkanki miękkie ( pole magnetyczne, laseroterapia, ultradźwięki), zwiększających masę i siłę mięśniową (elektrostymulacja) oraz rozluźniających oraz poprawiających ukrwienie i odżywianie tkanek (lampa sollux, kąpiel wirowa kończyny górnej);
• masaż tkanek głębokich okolicy stawu ramiennego zmniejszający występujące w tych strukturach wzmożone napięcie oraz poprawiający ich metabolizm, ukrwienie i odżywianie;
• mobilizację łopatki;
• techniki rozluźniające napięcie mięśni wokół łopatki i stawu barkowego – powodują zmniejszenie odczuć bólowych i stwarzają lepsze warunki do odzyskania utraconego zakresu ruchów w stawie;
• techniki rozciągające torebkę stawu ramiennego – w celu uzyskania większej mobilności w stawie;
• kinesiotaping , czyli oklejeniu stawu specjalnymi elastycznymi plastrami, które poprzez odpowiednią aplikację na staw barkowy, zapewnią lepszą stabilizację, odciążą w stanie ostrym i przyśpieszą procesy gojenia;
• ręczną manipulację po znieczuleniu – metoda stosowana w wielu krajach Europy w fazie zamrożenia po upływie min. 6 miesięcy, jest to jednak zabieg inwazyjny, wykonywany w znieczuleniu ogólnym, którego celem jest rozerwanie zrośniętej torebki stawowej. Niestety mogą być powikłania w postaci: złamań i zwichnięć kości ramiennej, stanów zapalnych stożka rotatorów, rozerwaniem mięśni lub porażenia nerwów. W Polsce jest rzadko stosowana.

Ćwiczenia na zamrożony bark

W rehabilitacji zamrożonego barku stosuje się także ćwiczenia lecznicze, które są niezwykle ważne, ale dopiero po okresie ostrym, kiedy ból barku ustępuje, a zakres ruchów jest ograniczony. Na początku terapii zaleca się delikatne ćwiczenia bez obciążania chorego stawu, np.: ćwiczenia w odciążeniu na podwieszkach, redresyjne, izometryczne, rozciągające oraz pobudzające stymulację nerwowo-mięśniową. Następnie wprowadzamy ćwiczenia oporowe wzmacniające siłę mięśniową, poprawiające stabilizację, elastyczność tkanek miękkich oraz propriocepcję, czyli czucie stawu w przestrzeni.

Finalnie stosujemy ćwiczenia całej kończyny górnej, zwiększające siłę, kontrolujące ruch i pracę, poprawiające dynamikę ruchów stawu barkowego najlepiej metodą PNF. Trzeba pamiętać, że ból po terapii nie może trwać dłużej niż 2 godziny, gdyż może to doprowadzić do zaostrzenia stanu zapalnego. Również bóle nocne oznaczają przeforsowanie chorego barku. Dlatego warto po ćwiczeniach stosować krioterapię w wersji domowej za pomocą okładów z lodu, aby zmniejszyć podrażnienie tkanek miękkich po wysiłku,

Zaleca się stosowanie dodatkowych ćwiczeń prowadzonych przez pacjenta w domu, w celu utrwalenia odzyskanego zakresu ruchu.

Czytaj również: Masaż tajski – co to jest i na czym polega?