Przepuklina kręgosłupa lędźwiowego – objawy, leczenie, operacja, ćwiczenia

Przepuklina kręgosłupa – przepuklina krążka międzykręgowego

Przepuklina kręgosłupa dotyczy nieprawidłowego przemieszczenia się jednego z elementów budujących krążek międzykręgowy w przestrzeń znajdującą się między kręgami, powodując tym samym nieprzyjemnie i uciążliwe dolegliwości, zwłaszcza w postaci bólu kręgosłupa.

Objawy przepukliny krążka międzykręgowego wywołane są najczęściej uciskiem na struktury nerwowe bądź rdzeń. Potocznie tego typu zjawisko nazywa się dyskopatią kręgosłupa (lub wypadnięciem dysku), a jednym z głównych objawów jest występująca rwa kulszowa, która może w znacznym stopniu ograniczyć sprawność.

To też może Cię zainteresować: Ból pleców po prawej stronie

Z uwagi na to, że najbardziej obciążonym fragmentem ciała jest kręgosłup lędźwiowy, najczęściej mamy do czynienia z przepukliną kręgosłupa lędźwiowego, choć dyskopatia może obejmować także inne jego części. U pacjentów diagnozowana bywa dodatkowo:

• przepuklina kręgosłupa szyjnego – objawy to rwa barkowa lub mielopatia szyjna; chorzy z dyskopatią szyjną skarży się m.in. na ból kręgosłupa i szyi czy ból barku promieniujący do pleców;
• przepuklina kręgosłupa piersiowego – występuje dość rzadko; możliwe objawy to porażenie mięśni kończyn dolnych (w przypadku dużej przepukliny), parastezje, czyli mrowienie i drętwienie nóg; zdarza się, że u pacjenta ból kręgosłupa piersiowego w ogóle nie występuje.

Poza przepukliną dyskową u pacjentów możemy wyróżnić przepuklinę oponowo-rdzeniową, która jest wrodzoną wadą kręgosłupa.

Przeczytaj też: Czym różni się rwa kulszowa od zapalenia korzonków?

Jak rozwija się przepuklina kręgosłupa?

Biorąc pod uwagę stopień zaawansowania przepukliny kręgosłupa, możemy wyodrębnić kilka postaci przepukliny jądra miażdżystego:

• wypuklina krążka międzykręgowego – dochodzi do częściowego wysunięcia dysku, ale nie dochodzi do przerwania części włóknistej, dlatego objawy nie muszą być uciążliwe, a leczenie przynosi zazwyczaj bardzo dobre efekty;
• protruzja – pierścień włóknisty dysku ulega łagodnemu uwypukleniu poza naturalne granice (nie dochodzi do przerwania części włóknistej);
• ekstruzja – ciągłość pierścienia zostaje przerwana, jądro miażdżyste uwypukla się na zewnątrz dysku, przybierając kształt żarówki; objawy neurologiczne przepukliny kręgosłupa postępują, leczenie bezoperacyjne nie jest już możliwe;
• sekwestracja – zaawansowane stadium przepukliny kręgosłupa, w którym dochodzi do oddzielenia i rozwałkowania jądra miażdżystego.

Skuteczność leczenia przepukliny kręgosłupa uzależniona jest od tego, na jakim etapie zostanie ono podjęte. Im wcześniej zgłosimy się z objawami dyskopatii do lekarza, tym większe mamy szanse na powrót do pełnej sprawności.

Zobacz też: Ból kręgosłupa lędźwiowego promieniujący do nóg

Przyczyny przepukliny kręgosłupa w odcinku lędźwiowym

Przyczyn wystąpienia przepukliny w odcinku lędźwiowym jest bardzo wiele. Najczęściej dyskopatia występuje w wyniku przeciążenia odcinka lędźwiowego.

Na zdrowie kręgosłupa negatywnie wpływa konieczność częstego przyjmowania pozycji schylonej z dużą dźwignią na kręgosłup lędźwiowy czy ekspozycja na wibracje wynikająca z charakteru wykonywanej pracy, np. prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Częstą przyczyną dyskopatii jest również siedzący tryb życia i otyłość. Na rozwój przepukliny w kręgosłupie narażone są osoby po przebytych urazach oraz te, u których stwierdza się nieprawidłowości w budowie kręgosłupa, wynikające także z czynników genetycznych.

Do czynników zwiększających ryzyko rozwoju choroby zalicza się ponadto:

• osteoporozę,
• stres,
• wzmożone napięcie mięśniowe i towarzyszący dysbalans mięśniowy,
• wąski kanał kręgowy,
• brak odpowiedniej stabilizacji tułowia,
• nieodpowiednie warunki bytowe.

Objawy wynikające z przepukliny kręgosłupa lędźwiowego

W wyniku lędźwiowej przepukliny kręgosłupa objawy, które mogą wystąpić u pacjenta, są bardzo zróżnicowane. Uzależnione jest to przede wszystkim od rozległości przepukliny, poziomu jej wystąpienia oraz rodzaju uciskanych struktur.

Do najczęstszych dolegliwości zgłaszanych przez pacjentów z przepukliną zalicza się przede wszystkim tępy ból kręgosłupa lędźwiowego o różnym charakterze i różnym nasileniu. Typowy jest także ból nóg od kręgosłupa (najczęściej jednostronny).

Dodatkowo mogą wystąpić:

• zaburzenia czucia kończyny,
• drętwienie,
• wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych,
• skurcze mięśniowe,
• występowanie objawów tzw. rwy kulszowej,
• zniesienie ruchów zgięcia i rotacji kręgosłupa, czasem też wyprostu,
• zmniejszony zakres ruchomości,
• pojawienie się czasowej deformacji,
• pogorszenie funkcji chodu.

Źródło: Wikimedia Commons; autor: Debivort ; en.wikipedia.org; CC BY-SA 3.0

Postępowanie i diagnostyka w przepuklinie lędźwiowej

W przypadku wystąpienia bólu kręgosłupa i innych niepokojących objawów, które utrudniają funkcjonowanie w życiu codziennym, należy zgłosić się bezzwłocznie do lekarza specjalisty bądź fizjoterapeuty. Wykonane zostaną testy funkcjonalne, które pozwolą ocenić miejsce, stopień oraz rodzaj uszkodzenia kręgosłupa.

W większości wypadków początkowo konieczne jest wykonanie zdjęcia RTG, które pozwoli ocenić stan kostny kręgosłupa, rozmieszczenie kręgów, ewentualne zwężenia szpary stawów międzykręgowych.

Dokładniejszym badaniem jest rezonans magnetyczny, z którego dowiedzieć się można, czy i na jakim poziomie ma miejsce uszkodzenie, na jakim etapie degeneracji dysku ewentualnie znajduje się przepuklina, która daje dolegliwości i czy jest konieczna interwencja chirurgiczna.

Operacja przepukliny kręgosłupa zawsze jest opcją ostateczną i jest wykonywana, gdy ćwiczenia na kręgosłup u fizjoterapeuty bądź leczenie farmakologiczne nie przynosi żadnych efektów.

Leczenie przepukliny w odcinku lędźwiowym

Jak już wspomniano, leczenie przepukliny w odcinku lędźwiowym w początkowym okresie obejmuje farmakoterapię – pacjentom podawane są głównie niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki rozluźniające mięśnie bądź tzw. „blokady”.

Interwencje chirurgiczne stosowane są w przypadku, gdy uszkodzenia krążków międzykręgowych są na tyle duże, że trudno w jakikolwiek sposób wpłynąć na zmniejszenie dolegliwości.

Wymienia się tu zabiegi odbarczające, np. discektomię (usunięcie zwyrodniałych fragmentów dysku), zabiegi odbarczająco-stabilizujące, a także – w niektórych przypadkach – zabiegi protezujące, w których używa się sztucznych dysków. Do 3 tygodni po zabiegu stosuje się rehabilitację, po około 5–6 miesiącach pacjent zazwyczaj może wrócić do pracy zawodowej, natomiast już po 6 tygodniach może wykonywać lekką pracę siedzącą.

Fizjoterapia przepukliny w okresie ostrym proponuje stosowanie pozycji złożeniowych, odbarczających uciski w odcinku lędźwiowym, ciepłolecznictwo, masaż oraz ćwiczenia izometryczne mięśni.

Po zmniejszeniu objawów w okresie ostrym stosuje się głównie wyciąg lędźwiowy (w celu zwiększenia przestrzeni międzykręgowych) oraz zmniejszenie reakcji wegetatywnych. Ważnym elementem są ćwiczenia wzmacniające mięśnie, które stabilizują kręgosłup w odcinku lędźwiowym (mięśnie brzucha, pośladków i grzbietu).

Przepuklina w kręgosłupie – leczenie operacyjne

W zależności od stopnia zaawansowania zmian wykorzystuje się różne metody leczenia. W zastosowaniu znajduje się discektomia czyli usunięcie fragmentu lub całości krążka międzykręgowego w znieczuleniu ogólnym powodująca skuteczną likwidację dolegliwości bólowych poprzez zmniejszenie ciśnienia wewnątrz kanału kręgowego, spowodowanego obecnością fragmentów krążka międzykręgowego. Swoje uzasadnienie często znajduje wykorzystanie zabiegu artroskopowej mikrodiscektomii, czy transforaminalnej discektomii endoskopowej, które to zabiegi również mają na celu usunięcie niepożądanych fragmentów uszkodzonego dysku, co skutkuje szybką redukcją bólu. Interwencje te wykazują jednak większe zaawansowanie technologiczne i zmniejszają przez to ryzyko ewentualnych powikłań w stosunku do wspomnianej wcześniej discektomii.

Patologia krążków międzykręgowych doprowadzająca do zaburzeń funkcjonowania stawów międzykręgowych oraz zmian wytwórczych może skutkować koniecznością zastosowania lamienktomii – procedury polegającej na usunięciu wyrostków kolczystych i więzadła żółtego, co wykorzystuje się w przypadku masywnych dyskopatii z kompresją na rdzeń kręgowy, słabo reagujących na leczenie zachowawcze. W przypadku całkowitego uszkodzenia krążka międzykręgowego, wymuszającego zastąpienie go innym elementem, wykorzystuje się implanty dyskowe. Jedną z możliwości jest metoda ALIF dająca obiecujące wyniki kliniczne i pozostawiająca mięśnie przykręgosłupowe nietknięte. Właściwa implantacja powoduje pełną integrację implantu z segmentem ruchowym i właściwy transfer obciążeń – powoduje to redukcję bólu i skraca czas rekonwalescencji po zabiegu.

Co robić, aby uniknąć wystąpienia przepukliny?

Profilaktyka przeciw wystąpieniu przepukliny w odcinku lędźwiowym obejmuje przede wszystkim prawidłowy styl życia, do którego zaliczyć można jakąkolwiek aktywność ruchową, zdrowe odżywianie (aby uniknąć otyłości), prawidłowe wykonywanie podstawowych czynności oraz minimalizowanie przeciążeń.

Zadbać również należy o prawidłowe napięcie mięśni w obrębie mięśni grzbietu poprzez masaże bądź inne zabiegi wpływające na rozluźnienie tkanek. Ważnym elementem są ćwiczenia, które wpłyną na zwiększenie stabilizacji i wyrobią odpowiedni gorset mięśniowy.

Bardzo często w profilaktyce pomijane są warunki bytowe pacjentów. Należy zadbać o odpowiedni rodzaj materaca bądź łóżka, który w prawidłowy sposób będzie poddawał się naturalnym krzywiznom kręgosłupa.

Ćwiczenia na przepuklinę kręgosłupa

Regularne stosowanie ćwiczeń pozwala ograniczyć dolegliwości bólowe, zmniejsza prawdopodobieństwo nasilenia się bólu. Priorytetem jest wzmocnienie mięśni brzucha i mięśni grzbietu. Odpowiednio silny gorset mięśniowy zapobiegnie przemieszczaniu się krążków międzykręgowych.Dla osób zmagających się dolegliwościami bólowymi najlepszymi ćwiczeniami będzie tzw. szkoła pleców. Są to zazwyczaj autorskie programy, które zawierają elementy gimnastyki, stretchingu i pilatesu. W większości wykonywane są na matach w pozycji leżącej na plecach i na boku. Silny ból jest przeciwwskazaniem do podjęcia aktywności fizycznej. Miejscowy stan zapalny, który jest źródłem bólu musi zostać wygaszony. Ćwiczenia powinny być wykonywane pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty. Nie wolno wykonywać ćwiczeń, które polegają na gwałtownym przeproście, bezwzględnie przeciwwskazane są tzw pogłębione skłony.