Brak chęci do życia, brak siły, bezsenność – czy to depresja?

Brak chęci do życia i zaburzenia nastroju

Depresja to zaburzenie afektywne (czyli dotyczące emocji), które prowadzi do znacznego upośledzenia funkcjonowania. Istotą choroby jest występowanie objawów takich jak przygnębienie, utrata zainteresowań, wyczerpanie, ponadto charakterystyczna jest niska samoocena [1].

W nieco prostszym ujęciu depresję można zdefiniować jako zwyczajny brak chęci do życia. W przeciwieństwie do typowej "chandry", czyli naturalnego pogorszenia nastroju, depresja nie mija po kilku dniach. Wręcz przeciwnie - mimo ciągłych starań o poprawę stanu psychicznego osobie chorej ciągle dokucza zmęczenie, spadek energii i nasilające się przygnębienie. Z czasem choroba może doprowadzić do pojawienia się myśli samobójczych, a w przypadku braku podjęcia leczenia - do podjęcia próby samobójczej.

Przeczytaj: Terapia biofeedback – kiedy i dla kogo?

Epidemiologia depresji

Według szacunków WHO już w 2030 roku depresja stanie się najczęściej występującym zaburzeniem psychicznym. Obecnie wiemy, że:

• choroba ta dotyka od 5 proc. do 17 proc. populacji (w różnych okresach życia); zdaniem WHO obecnie cierpi na nią 264 miliony osób,
• na depresję mogą zachorować dzieci, nastolatkowie, dorośli oraz osoby starsze;
• do tej pory sądzono, że szczyt zachorowań przypadał w grupach wiekowych 30-40 lat oraz 50-60 lat [1]; obecnie coraz częściej mówi się o dużej częstotliwości zachorowań u młodzieży do 18. roku życia,
• w Polsce na depresję choruje około 1,5 miliona osób.

Przeczytaj też: Depresja poporodowa – przyczyny, objawy, leczenie

Oddzielnie należy ująć kwestie występowania choroby u każdej z płci. Z danych wynika, że aż 2/3 chorych stanowią kobiety. Niekoniecznie związane jest to z podatnością kobiet na chorobę - przypuszcza się raczej, że takie statystyki to wynik skrywania i negowania emocji przez mężczyzn. Jednocześnie należy zauważyć, że pod względem liczby samobójstw wśród mężczyzn Polska stoi w niechlubnej czołówce Europy [3]. Każdego dnia w naszym kraju odbiera sobie życia aż 12 mężczyzn. Za część tych tragedii przypuszczalnie odpowiada niezdiagnozowana i nieleczona depresja.

Skąd się bierze depresja?

Za brak chęci do życia i stale obniżony nastrój często odpowiadają zakłócenia w pracy neuroprzekaźników, czyli substancji chemicznych. W szczególności istotne jest tu prawidłowe działanie:

• serotoniny (która kontroluje nastój i świadomość),
• noradrenaliny (to tzw. hormon walki i ucieczki),
• dopaminy (zauważono, że jej zmniejszony poziom nasila objawy depresji) [1].

Przeczytaj też: Rodzaje leków na nerwicę

Ponadto za wystąpienie depresji mogą odpowiadać zaburzenia hormonalne. Często związane są one z nieprawidłowościami w zakresie osi podwzgórze - przysadka - nadnercza (PPN), a dokładniej z jej nadaktywnością. Szczególnie częsty problem to nadmiar kortyzolu (jednego z hormonów osi), czyli tzw. "hormonu stresu" [2].

Utrata chęci do życia, zaburzenia snu, brak apetytu oraz inne symptomy depresji mogą być również wynikiem nieprawidłowej pracy tarczycy. Szacuje się, że nawet u około 10 proc. pacjentów z depresją można stwierdzić niewłaściwy, najczęściej zbyt wysoki poziom TSH.

Dużą rolę w powstaniu depresji można przypisać również czynnikom genetycznym. Nie jest oczywiście tak, że jeśli rodzice bądź członkowie bliskiej rodziny chorują/chorowali na depresję, to z pewnością zachoruje na nią i dziecko. Wiadomo natomiast, że dla krewnych pierwszego stopnia ryzyko wystąpienia choroby wynosi od 10% do aż 25%.

Sprawdź też: Nerwowość i rozdrażnienie – jak sobie radzić z objawami?

Istnieje większe prawdopodobieństwo, że dana osoba zachoruje na depresję, jeśli poza zakłóceniami w pracy neuroprzekaźników, zaburzeniami hormonalnymi czy obciążeniem genetycznym pojawią się dodatkowe zaburzenia zdrowotne tj.:

• uzależnienie od alkoholu i/lub narkotyków,
• choroby somatyczne (anemia, grypa, nowotwór złośliwe, zapalenie wątroby, cukrzyca ii.),
• zmiany hormonalne (związane z dojrzewaniem, urodzeniem dziecka, cyklem owulacyjnym, przekwitaniem ii.).

U części chorych zachorowanie za depresję może być związane z przyjmowaniem niektórych leków, np. antykoncepcyjnych bądź stosowanych w chorobie nadciśnieniowej.

Przyczyny depresji – czynniki psychologiczne

Oczywiście depresja może być również reakcją organizmu na niezwykle stresujące doświadczenia – mówimy wówczas o depresji reaktywnej. Do takich wyzwalających chorobę czynników należą między innymi:

• śmierć małżonka lub bliskiego członka rodziny,
• rozwód,
• utrata zatrudnienia,
• pogorszenie się sytuacji materialnej,
• przeprowadzka.

Czynnikiem, który wywoła długotrwałe pogorszenie się samopoczucia, może być również ten, który teoretycznie powinien wywoływać poczucie szczęścia. Mowa np. o ślubie. Nie jest to problem w klasycznym ujęciu, a jednak wydarzenie to pochłania tak wiele energii, wyzwala tak dużo stresu i rodzi tak ogromne oczekiwania, że może doprowadzić do rozwinięcia się choroby.

Pojawienie się objawów depresji może mieć również związek ze sposobem, w jaki została wychowana dana osoba. W szczególności często mówi się o stylu, który doprowadza do wykształcenia się u dziecka, a potem u osoby dorosłej, niskiego poczucia wartości. Postrzeganie siebie w negatywnym świetle, tj. zauważanie tylko własnych wad, brak wiary we własne siły, niska samoocena, pesymizm - wszystko to również sprzyja rozwinięciu się depresji.

Należy zauważyć, że najczęściej czynniki wyzwalające depresję pokrywają się. Dla przykładu wybrana osoba może cierpieć na zaburzenia w zakresie neuroprzekaźnictwa, przeżyć rozwód, a do tego być obciążona genetycznie albo przez wszystkie lata dzieciństwa słyszeć: "Do niczego się nie nadajesz". Wszystko to w zupełności wystarczy do pojawienia się objawów depresji.

Czytaj również: Nerwiak – co to jest? Przyczyny, rodzaje, objawy, leczenie

Brak siły, brak chęci do życia – to niejedyne objawy depresji

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (opracowana przez WHO) dzieli objawy depresji na podstawowe oraz dodatkowe [4]. W grupie objawów podstawowych znajdują się:

• Obniżenie nastroju

Poprzez obniżenie nastroju można rozumieć ciągły smutek, ale też niezrozumiałe przygnębienie czy po prostu trudność w odczuwaniu radości z życia. Na nic zdają się próby poprawienia samopoczucia poprzez wybranie się na spacer, na wakacje lub przeczytanie dobrej książki. U części chorych można zauważyć nie tylko smutek, ale też irytację i podenerwowanie, a nawet wybuchy złości.

• Utrata zainteresowań

Wszystko to, co kiedy wywoływało radość albo relaksowało, nie sprawia już przyjemności. W takiej sytuacji chory stopniowo zaczyna odsuwać się od znajomych, rodziny, unika wspólnych aktywności.

• Wzmożona męczliwość

Wiele osób chorujących na depresję podkreśla, że najtrudniejszy jest dla nich brak sił. Objaw ten często pojawia się już po przebudzeniu i trwa cały dzień. Zmęczenia nie sposób zlikwidować solidną drzemką czy wakacyjnym wyjazdem, jest chroniczne i wszechogarniające.

W grupie objawów dodatkowych znajdują się:

• Utrata własnej wartości

Dla depresji charakterystyczny jest spadek lub utrata poczucia wartości. Często zdarza się, że chory generalizuje przekonania na swój temat ("Jestem beznadziejna we wszystkim", "Zupełnie do niczego się nie nadaję").

• Poczucie winy

Większości osób zmagającym się z tą chorobą dokucza silne poczucie winy. Chorzy odczuwają wyrzuty sumienia z powodu pozbawiania rodziny przyjemności ("Gdyby nie ja, mielibyśmy udane wakacje"), braku energii ("Co ze mnie za matka, najchętniej nie wstawałabym z łóżka") czy z uwagi na przebywanie na zwolnieniu lekarskim ("Pewnie wszyscy w pracy mają przez to problemy").

• Myśli samobójcze

Najpoważniejszy symptom depresji to myśli samobójcze. Towarzyszy im uczucie głębokiego przygnębienia, beznadziei oraz chęć uwolnienia siebie oraz bliskich od ciągłych problemów.

• Nieprawidłowości w zakresie woli, uwagi

Bardzo wielu chorych na depresję zauważa u siebie kłopoty z podejmowaniem decyzji. Trudności te mogą dotyczyć nawet drobnych spraw, np. wyboru rodzaju bułek albo sera.

• Zahamowanie, niepokój

Zahamowanie to stan, który objawia się ograniczeniem uśmiechu, spowolnioną i lakoniczna mową, ograniczoną gestykulacją, wolniejszym myśleniem i problemami z koncentracją.

• Zaburzenia snu

Nieprawidłowości w tym zakresie mogą sprowadzać się do chęci przebywania w łóżku przez całą dobę - wyczerpanie i senność zupełnie odbierają choremu możliwość swobodnego funkcjonowania. Druga opcja to nasilająca się bezsenność.

• Zahamowanie łaknienia

Wiele osób dostrzega u siebie brak apetytu. Nieliczni zauważają jego wzrost ("zajadanie" smutku).

Według kryteriów ICD-10 o epizodzie depresyjnym łagodnym można mówić, gdy występują co najmniej 2 objawy podstawowe i 2 dodatkowe (w tym przypadku chory odczuwa dyskomfort, ale funkcjonuje prawidłowo). O epizodzie umiarkowanym mówimy wtedy, kiedy występują co najmniej 2 objawy podstawowe i 4 dodatkowe (większość osób ma już problem z funkcjonowaniem). Z kolei epizod depresyjny ciężki to ten, w którym występują 3 objawy podstawowe i co najmniej 4 objawy dodatkowe (w takiej sytuacji funkcjonowanie jest całkowicie zaburzone).

Leczenie depresji przy pomocy leków

Depresja nie jest chwilowym przygnębieniem, a poważną chorobą. Jedynym sposobem na powrót do zdrowia i dobrego samopoczucia jest podjęcie leczenia. Szczęśliwie coraz więcej osób ma tego świadomość, większość przestała też już obawiać się wizyty u psychiatry czy psychologa.

Leczenie depresji przebiega w różny sposób. U większości pacjentów niezbędne jest włączenie leków antydepresyjnych. Najpopularniejsze leki to:

• SSRI – selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny

To tzw. leki "pierwszego rzutu", czyli stosowane najczęściej. Zmniejszają poziom lęku i podnoszą poziom serotoniny w mózgu. Przepisywane preparaty z tej grupy to m.in. citalopram, escitalopram lub fluoksetyna.

• SNRI – inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny

Leki te podnoszą poziom noradrenaliny i serotoniny w mózgu. Działają również przeciwbólowo, więc świetnie sprawdzają się w przypadku, gdy u danego pacjenta występują objawy psychosomatyczne (bóle głowy, żołądka). Leki z tej grupy to m.in. wenflafaksyna oraz duloksetyna.

• TLPD – trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne

Na niektóre osoby najlepiej działają trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Należy jednak podkreślić, że z uwagi na liczne skutki uboczne stosuje się je coraz rzadziej. Leczenie odbywa się przy pomocy takich preparatów jak amitryptylina czy dezipramina.

Leczenie depresji: terapia

Badania dowodzą, że najszybciej dochodzą do zdrowia osoby, które przyjmują leki oraz uczęszczają na terapię. Terapie najczęściej stosowane w leczeniu depresji to:

• terapia poznawcza (praca nad poczuciem własnej wartości, zmiana schematycznego myślenia, nauczenie się poprawnych reakcji na stresowe sytuacje),
• terapia behawioralna (nauka zmiany zachowania pacjenta, który musi nauczyć się dostrzegać i obserwować swoje emocje),
• terapia interpersonalna (poprawa relacji pacjenta z innymi) [5].

Czytaj również: Nerwica depresyjna – przyczyny, objawy, leczenie nerwicy depresyjnej