Zatkany kanalik łzowy u dziecka – jak udrożnić, masaż, zabieg?

Czym jest kanalik łzowy – jak odprowadzane są łzy?

Kanalik łzowy to niewielka struktura w formie rureczki, która odpowiada za odprowadzenie łez z powierzchni oczu. System odprowadzania łez jest złożony z woreczka łzowego, który znajduje się w przyśrodkowym kącie oka oraz z przewodu nosowo-łzowego, odprowadzającego do przedsionka nosa łzy nagromadzone w woreczku. Łzy, które są produkowane w nadmiarze są odprowadzane z worka spojówkowego do przedsionka nosa. To wyjaśnia fakt, że kiedy płaczemy miewamy zatkany nos i mogą lecieć z niego łzy.

Zatkany kanalik łzowego – objawy niedrożności

Łzy – niezbędne dla nawilżania oka, z worka spojówkowego zasysane są otworkami oraz kanalikami wprost do worka łzowego. Stamtąd przepływają przez przewód nosowo-łzowy do jamy nosowej pod małżowinę nosową dolną, gdzie znajduje się tzw. zastawka Hasnera. To mała błonka, która zazwyczaj ulega udrożnieniu w dziewiątym miesiącu życia płodowego albo w pierwszych chwilach po porodzie, gdy dziecko zaczyna płakać.

U około 5% dzieci zastawka Hasnera z nieznanych przyczyn nie udrażnia się. Transport łez jest zablokowany, one same zaczynają gromadzić się w worku łzowym, a ich nadmiar – w worku spojówkowym. To pierwszy, najbardziej wyraźny objaw nieprawidłowości – niemowlę przez cały czas ma „zapłakane” oczy.

Kolejny objaw to pojawienie się wydzieliny ropnej lub śluzowej, która jest efektem namnażania się bakterii (głównie gronkowców i paciorkowców) w worku łzowym. Zazwyczaj z łatwością można ją zobaczyć po naciśnięciu na okolice woreczka, tj. miejsce pod wewnętrznym kącikiem oka. Gromadzenie się ropy oznacza, że doszło już do zakażenia bakteryjnego.

Rzadkim powikłaniem niedrożności przewodu nosowo-łzowego jest ostre, bakteryjne zapalenie woreczka łzowego. Wówczas widocznymi objawami nieprawidłowości będzie zaczerwienienie okolicy pod wewnętrznym kącikiem oka, bolesny obrzęk i wydzielanie bardzo dużych ilości ropnej wydzieliny.

Warto wiedzieć, że zatkanie kanalików łzowych może mieć również charakter nabyty. W takich przypadkach jest ono efektem stanu zapalnego wywołanego przez bakterie, wirusy, chlamydie lub grzyby. Stan zapalny oraz wydzielina powodują obrzęk i zamknięcie światła kanalika. I w tym przypadku objawami będzie gromadzenie się łez w worku spojówkowym oraz wydobywanie się ropno-śluzowej wydzieliny po naciśnięciu okolicy worka łzowego.

Czytaj również: Drenaż limfatyczny – co to jest? Wskazania, przeciwwskazania, przebieg, efekty

Zatkany kanalik łzowy – diagnoza

Zatkany kanalik łzowy nie jest poważnym schorzeniem, ale nie należy go ignorować bądź próbować leczyć „na własną rękę”. Konsultacja okulistyczna jest niezbędna z trzech powodów. Po pierwsze, lekarz musi ocenić, czy przypadkiem problemem jest nie zatkany kanalik, a bakteryjne zapalenie spojówek – obie nieprawidłowości powodują występowanie podobnych objawów. Po drugie – w przypadku, gdy pojawia się ropa, należy rozpocząć leczenie za pomocą antybiotyków w kroplach. Po trzecie – podczas wizyty lekarz demonstruje prawidłowy sposób masowania okolic oka, dzięki któremu można uniknąć zabiegu udrażniania kanalika.

Badanie jest bardzo proste i polega na obejrzeniu oka za pomocą ręcznej lampy szczelinowej oraz uciśnięciu wspomnianej okolicy pod okiem i oceny wydzieliny. O ile nie doszło do powstania ostrego bakteryjnego zapalenia woreczka łzowego, uciśnięcie nie będzie dla dziecka bolesne.

Jeśli uzyskanie diagnozy przysparza trudności, lekarz może zdecydować się na dodatkowe badania.

Badania diagnostyczne niedrożności kanalików łzowych:

• test fluoresceinowy, polegający na podaniu kropli barwnika, który w odpowiednim czasie powinien odpłynąć z worka spojówkowego,
• płukanie dróg łzowych,
• badanie polegające na podaniu kontrastu oraz wykonaniu zdjęć radiologicznych.

Metody te są jednak bardzo rzadko stosowane.

Leczenie niedrożności kanalików łzowych

Należy pamiętać, że niedrożność kanalików łzowych jest schorzeniem wymagającym wizyty u lekarza, także nie należy leczyć go na własną rękę (można doprowadzić do poważnych powikłań). Rodzaj niedrożności jest stwierdzany poprzez wykonanie tomografii komputerowej. U dzieci schorzenie zwykle ulega samowyleczeniu do momentu ukończenia dwunastego miesiąca życia. Jeżeli to nie nastąpi, to lekarz okulista może polecić masaż woreczka łzowego. Polega on na ucisku palcem powyżej kąta przyśrodkowego oka i przesuwaniu palca wzdłuż odpowiedniego boku nosa. Należy wykonywać tą czynność kilka razy dziennie.

W ten sposób w woreczku łzowym wytwarza się większe ciśnienie i płyn znajdujący się w nim może przerwać błonkę zamykającą ujście nosowe. Obawy związane z wykonywaniem masaży są niepotrzebne, ponieważ nie sprawia bólu noworodkowi. Jeżeli doszło do infekcji oka, to okulista może zalecić usuwanie wydzieliny z worka spojówkowego za pomocą jałowego gazika i czystej wody oraz stosowanie odpowiednich (miejscowych) antybiotyków.

Gdy zastosowanie powyżej opisanych procedur nie przynosi ulgi, to konieczne może być sondowanie lub płukanie dróg łzowych. Większość lekarzy proponuje wykonanie tych zabiegów w okresie niemowlęcym lub we wczesnym dzieciństwie, gdyż wtedy wykazują one największą skuteczność, która zmniejsza się wraz z zwiększającym się wiekiem. Sondowanie jest krótkim zabiegiem (parę minut), który polega na wprowadzeniu sondy o obłym zakończeniu wzdłuż kanalika łzowego górnego poprzez worek łzowy do przewodu nosowo-łzowego, gdzie przy niewielkim nacisku przeszkoda ulega pęknięciu. Używane jest znieczulenie miejscowe, by uniknąć komplikacji spowodowanych narkozą.

Zazwyczaj wyżej wymienione metody leczenia są skuteczne, lecz może wystąpić sytuacja, gdy lekarz zadecyduje o bardziej zaawansowanych metodach leczenia.

Masaż niedrożnego kanalika łzowego

W większości przypadków niedrożnego kanalika zmiany są jeszcze na tyle wczesne, że można zastosować leczenie ambulatoryjne zachowawcze, które opiera się na przeprowadzaniu codziennych masaży oraz podawaniu antybiotyków w kroplach. Choć pierwsze z wymienionych mogą wydawać się mało skuteczne, w rzeczywistości prowadzą do udrożnienia kanalika u zdecydowanej większości dzieci. Będąca źródłem problemu zastawka Hasnera jest bowiem tylko cienką błoną, która z łatwością pęka na skutek zwiększenia ciśnienia w czasie masażu. Krótko mówiąc – należy podejść do tej metody terapeutycznej z należytą starannością, czyli wypełniać wszystkie zalecenia lekarza.

Zatkany kanalik łzowy – masaż Criglera

Masaż Criglera, mający na celu udrożnienie kanalika łzowego, przeprowadza się kilka razy dziennie (zazwyczaj od 3 do 4 razy). W czasie jednej „sesji” należy ucisnąć tkankę w odpowiednim miejscu – pod wewnętrznym kącikiem oka, a następnie zdecydowanym ruchem przejechać palcem w dół, w stronę nosa. W trakcie zabiegu może dojść do wypłynięcia wydzieliny ropnej. Trzeba wówczas przetrzeć oczko za pomocą jałowego wacika nasączonego roztworem soli fizjologicznej. Bardzo ważny jest kierunek przecierania – od zewnętrznego do wewnętrznego kącika, oraz to, aby do każdego oka użyć nowego wacika.

Przebijanie niedrożnego kanalika łzowego – zabieg

Zdania na temat tego, jak długo należy stosować leczenie za pomocą masażu oraz antybiotyków są wśród specjalistów podzielone. Z jednej strony taka procedura daje szanse na uniknięcie zabiegu, z drugiej konieczne jest ciągłe stosowanie antybiotyków. Najczęściej uznaje się zatem, że jeśli kilka miesięcy nie widać efektów masaży, konieczne jest już przeprowadzenie zabiegu udrożnienia przewodu lub przewodów nosowo-łzowych.

Zabieg przeprowadza się z użyciem sondy. Cienką, metalową sondę wprowadza się poziomo do punktów i kanalików łzowych. Po wejściu do worka łzowego lekarz obróci ją pod odpowiednim kątem – to pozwoli na wprowadzenie jej do przewodu nosowo-łzowego, a następnie na mechaniczne rozerwanie błony.

Choć brzmi to dramatycznie, w rzeczywistości zabieg ten nie jest niebezpieczny – drogi łzowe przebiegają obok gałki ocznej, więc nie ma możliwości jej uszkodzenia. Sama procedura trwa zaledwie kilka minut. Dzieciom do 6. miesiąca życia podaje się zwykle znieczulenie miejscowe, a następnie szczelnie owija kocykiem, aby zapobiec niekontrolowanym ruchom. Tego samego dnia, w którym wykonany był zabieg, można zabrać małego pacjenta do domu. W przypadku starszego dziecka lekarz może zadecydować o konieczności przeprowadzenia zabiegu w znieczuleniu ogólnym – to niestety wiąże się z konieczności spędzania dwóch, a czasem trzech dni w szpitalu.

U większości dzieci już jeden zabieg udrażniania kanalików łzowych najczęściej przynosi natychmiastowy, znakomity efekt. Jedynie u małej grupy pacjentów konieczne jest jego powtórzenie.

Niedrożność kanalika łzowego – wypowiedź okulisty FILM