Odmiedniczkowe zapalenie nerek to jedna z bardziej uciążliwych chorób układu moczowego, która może pojawić się zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Nieleczone zapalenie może prowadzić do ciężkich problemów zdrowotnych, w tym powodować niewydolność nerek. Jak rozpoznać i leczyć odmiedniczkowe zapalenie nerek?
Odmiedniczkowe zapalenie nerek – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie
Spis treści
Czym jest odmiedniczkowe zapalenie nerek?
Odmiedniczkowe zapalenie nerek jest chorobą zakaźną układu moczowego. Należy ono do grup tzw. chorób wstępujących, co oznacza, że patogen dostaje się do dolnych dróg moczowych od strony ujścia cewki moczowej, docierając za pośrednictwem moczowodu z pęcherza moczowego do nerek i wywołując stan zapalny.
Zapalenie nerek może zdarzyć się u każdego człowieka, choć statystyki pokazują, że najczęściej jest to problem:
- kobiet między 15. a 29. rokiem życia,
- osób w podeszłym wieku,
- niemowląt.
Stosunkowo rzadko problem ten występuje u mężczyzn oraz kobiet w ciąży.
Ryzyko infekcji wzrasta w przypadku występowania takich czynników, jak:
- odbywanie stosunku płciowego kilka razy w tygodniu;
- wystąpienie ciąży u kobiety młodocianej;
- nawracające infekcje układu moczowego w ciągu ostatniego roku;
- cukrzyca, która powoduje korzystne warunki do rozwoju drobnoustrojów;
- stosowanie środków plemnikobójczych;
- częste zmiany partnera seksualnego;
- upośledzenie odporności;
- zespół nerczycowy;
- zaburzenia odpływu moczu z układu moczowo-płciowego (np. obecność kamieni nerkowych);
- refluks pęcherzowo-moczowy.
Co ciekawe, wydaje się, że tendencje do występowania odmiedniczkowego zapalenia nerek do pewnego stopnia są dziedziczone, ponieważ ryzyko wzrasta w przypadku, kiedy takie incydenty pojawiały się u rodziców pacjenta.
Odmiedniczkowe zapalenie nerek dzieli się na niepowikłane oraz powikłane. Pierwszy wariant choroby występuje u osób bez chorób współistniejących, u których struktura oraz funkcja układu moczowego są prawidłowe. W przeciwnym razie wzrasta ryzyko infekcji powikłanej. Główna różnica między nimi polega na tym, że infekcje powikłane mają więcej objawów klinicznych, leczy się je dłużej i są bardziej niebezpieczne dla pacjenta.
Jakie są przyczyny odmiedniczkowego zapalenia nerek?
Dominującym patogenem odpowiedzialnym za stan zapalny nerki jest w tym przypadku bakteria Escherichia coli . Rzadziej odpowiadają za niego dwoinka rzeżączki albo paciorkowce z grupy B, pałeczki ropy błękitnej oraz enterokoki. Jeżeli przyczyna jest wirusowa, za zakażenie najczęściej odpowiadają wirusy z rodziny Herpes (opryszczki).
Jak wspomnieliśmy, najczęstszą drogą zakażenia jest tzw. zakażenie wstępujące – szerzące się przez ciągłość z dolnych pięter układu moczowego. Bakterie po skolonizowaniu cewki moczowej, poruszają się w przeciwnym kierunku do strumienia moczu, osiągając pęcherz moczowy. Dalsze przemieszczanie się bakterii do nerek odbywa się przez moczowody. Ta droga zakażenia jest najistotniejsza klinicznie. Dużo rzadziej można spotkać się z zakażeniem krwiopochodnym – związanym z rozsiewem bakterii w przebiegu choroby ogólnoustrojowej (posocznicy lub infekcyjnego zapalenia wsierdzia).
Objawy odmiedniczkowego zapalenia nerek
Podstawowym objawem towarzyszącym zapaleniu jest ból w okolicy lędźwiowej, który może promieniować nawet do pachwiny. Większość pacjentów opisuje go jako nagły i ostry.
Charakterystyczne są zmiany martwiczo-ropne. W nerkach mogą tworzyć się ropnie. W dalszym przebiegu choroby może dojść do gromadzenia ropnego wysięku w miedniczkach nerkowych, kielichach oraz moczowodzie. Stan ten nazywany został roponerczem (pyonephrosis).
Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek daje o sobie znać także poprzez:
- ogólne osłabienie;
- gorączkę sięgającą 38 stopni Celsjusza lub więcej;
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego – wymioty i nudności;
- bóle brzucha i bóle głowy;
- ból podczas oddawania moczu;
- częstomocz;
- obecność czerwonych krwinek w moczu (tzw. krwiomocz);
- parcie na mocz.
Niekiedy u pacjentów w związku z zapaleniem nerek pojawia się nadciśnienie tętnicze lub tachykardia –pomimo braku przesłanek do ich wystąpienia.
Obok ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek wyróżnia się przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek. W odróżnienia od postaci ostrej, przebiega ono bezobjawowo lub skąpoobjawowo. W literaturze często wskazuje się też, że ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek daje dodatni objaw Goldflama. Badanie polega na położeniu przez lekarza otwartej dłoni w okolicy kąta żebrowo-kręgosłupowego oraz uderzeniu w nią zaciśniętą drugą ręką. Jeżeli pacjent odczuwa dotkliwy ból, może to oznaczać właśnie odmiedniczkowe zapalenie nerek, ale też kamicę nerkową lub inne dysfunkcje o rejonie moczowo-płciowego.
U dzieci do 12. miesiąca życia dominują przede wszystkim objawy ogólne. Objawy zlokalizowane zaczynają występować dopiero u nieco starszych pacjentów.
Wśród innych rodzajów zapalenia nerek w ICD-10 wymienia się m.in.:
- niezaporowe przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek związane z odpływem;
- przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek związane z przeszkodą dla odpływu moczu;
- cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek nieokreślone jako ostre lub przewlekłe.
Diagnostyka i leczenie odmiedniczkowego zapalenia nerek
Podstawą diagnostyki odmiedniczkowego zapalenia nerek jest oczywiście wywiad z pacjentem. Standardem jest przepisanie pacjentowi skierowania na badanie moczu (zarówno jakościowe, jak i ilościowe). W ten sposób określa się, co jest przyczyną zapalenia i można ukierunkować dalsze leczenie. Jeżeli objawy nie ustępują po kilku dniach od rozpoczęcia antybiotykoterapii, zazwyczaj zleca się ponowne badanie ogólne moczu wraz z posiewem.
W przypadku braku poprawy stanu zdrowia pacjenta lub nawracania objawów choroby w ciągu dwóch tygodni, niezbędne jest wykonanie diagnostyki obrazowej. W tym celu przeprowadza się USG jamy brzusznej z układem moczowym, niekiedy również z kontrastem. U kobiet w ciąży badaniem z wyboru jest mniej inwazyjna tomografia komputerowa z kontrastem. Należy pamiętać, że kontrast nie zawsze będzie wskazany – dotyczy to m.in. pacjentów z niewydolnością nerek lub przyjmujących metforminę, popularny lek przeciwcukrzycowy.
W zależności od sytuacji, może pojawić się konieczność przeprowadzenia również innej diagnostyki, w tym weryfikacji czynności nerek czy sprawdzenie poziomu transaminaz wątrobowych.
Leczenie zakażenia dróg moczowych. Jak wygląda leczenie przy ostrym odmiedniczkowym zapaleniu nerek?
Typowe leczenie zapalenia nerek trwa nie dłużej niż 2 tygodnie. Zwykle nie ma konieczności przyjęcia pacjenta do szpitala, chyba że objawy choroby są wyjątkowo ciężkie. Należy jednak pamiętać, aby nie obciążać chorej nerki np. alkoholem, wysiłkiem fizycznym lub antybiotykami.
Zgodnie z wytycznymi Amerykańskiego Towarzystwa Chorób Zakaźnych, lekiem z wyboru w przypadku zapalenia odmiedniczkowego są fluorochinolony – ze względu na wysoką skuteczność (około 90% w przypadku E. coli). Do tej grupy zalicza się m.in. ciprofloksacyjnę i lewofloksacynę. W okresie leczenia zaleca się przyjmowanie soku z żurawiny (100% naturalnego, niesłodzonego) – ze względu na wysoką zawartość antocyjanów działających oczyszczająco w obrębie dróg moczowych.
Drugą grupą leków o wysokim stopniu skuteczności są inhibitory przemian kwasu foliowego.
W przypadku braku skuteczności tradycyjnych metod leczenia, niezbędne może być sięgnięcie po leki beta-laktamowe lub sulfonamidy. Nie są one jednak równie skuteczne co fluorochinolony.
Powikłanie nieleczonego odmiedniczkowego zapalenia nerek
W większości przypadków zakażenie nerek udaje się szybko wyleczyć. Najpoważniejszym powikłaniem jest przeniknięcie drobnoustrojów chorobotwórczych do krwi, co może wywołać ogólne zakażenie organizmu. W wyniku infekcji może dojść do uszkodzenia tkanki śródmiąższowej nerek, a także ich przewlekłej niewydolności i nieodwracalnego uszkodzenia nerek. W takiej sytuacji wdraża się leczenie nerkozastępcze, najczęściej dializy, w celu podtrzymania prawidłowego funkcjonowania organizmu.
W celu zminimalizowania ryzyka zakażenia należy spożywać minimum 2-3 litry wody dziennie, a także zrezygnować z metod antykoncepcji, które zaburzają florę bakteryjną pochwy. Warto też na pewien czas zrezygnować z preparatów do higieny intymnej zawierających związki zapachowe lub inne składniki działające drażniąco.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Tkaczyk M.; Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek; Stany Nagłe. Pediatria; wyd. Medical Tribune Polska.
- Pawlak-Bratkowska M.i i in; Odmiedniczkowe zapalenie nerek z rozległą martwicą miąższu nerek na podłożu wady wrodzonej układu moczowego – opis przypadku; Pol. Merk. Lek., 2009, XXVI, 154, 325.
- Hryniewicz W., Holecki M. (red.) Rekomendacje diagnostyki, terapii i profilaktyki zakażeń układu moczowego u dorosłych; Narodowy Instytut Leków, Warszawa; Warszawa 2015.
Opublikowano: 17.06.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Katarzyna Wieczorek-Szukała
dr nauk medycznych
Doktor nauk medycznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, absolwentka biotechnologii medycznej Uniwersytetu Łódzkiego. Obecnie pracuje jako asystent w Katedrze Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej Uniwersytetu Medycznego. Autorka licznych publikacji naukowych i uczestniczka międzynarodowych projektów badawczych. Wolny czas przeznacza najchętniej na podróże, fitness i ceramikę artystyczną.
130
Komentarze i opinie (0)