Choroby zastawki mitralnej

Rafał Drobot lekarz 16 marca 2015 (pierwsza publikacja: 14 października 2013)

Zastawka mitralna (dwudzielna) to struktura w sercu zapobiegająca cofaniu się krwi z lewej komory do lewego przedsionka w czasie jego skurczu oraz pozwalająca na swobodny napływ krwi z lewego przedsionka do lewej komory w czasie jego rozkurczu. Wrodzone i nabyte choroby zastawki mitralnej nierzadko wymagają zabiegów interwencyjnych.

Spis treści

Choroby zastawki mitralnej – anatomia zastawki mitralnej
Choroby zastawki mitralnej – niedomykalność zastawki mitralnej
Zespół wypadania płatka zastawki mitralnej
Zwężenie zastawki mitralnej
Nabyte wady serca – video z ekspertem

Choroby zastawki mitralnej – anatomia zastawki mitralnej

Zastawka dwudzielna ma zwykle 4-6 cm2 pola powierzchni przekroju poprzecznego. Składa się ona zazwyczaj z dwóch płatków (tj. płatka przedniego i płatka tylnego) zamykających przestrzeń między lewym przedsionkiem, a lewą komorą. Płatki zastawki dwudzielnej są połączone tzw. spoidłami (spoidłem przyśrodkowym i spoidłem bocznym). „Kanał” utworzony pomiędzy lewym przedsionkiem, a lewą komorą otoczony jest specjalną strukturą – pierścieniem włóknistym. Płatki zastawki dwudzielnej za pomocą tzw. strun ścięgnistych (struktur przypominających nici) połączone są ze znajdującymi się wewnątrz serca mięśniami brodawkowatymi. Mięśnie brodawkowate w czasie rozkurczu lewej komory pozwalają na rozluźnienie struktury całego aparatu zastawkowego i napływ krwi z lewego przedsionka do lewej komory przez zastawkę mitralną.

Poniżej zostanie przedstawiony krótki opis najczęściej spotykanych wad zastawki mitralnej, w kolejności od najczęściej występujących, do tych z którymi się spotykamy najrzadziej. Rozpoznanie każdej z poniżej przedstawionych jednostek chorobowych zwykle ustala się na podstawie typowych objawów klinicznych oraz wyniku badania echokardiograficznego.

Sprawdź również: Odkrztuszanie plwociny (flegmy)

Choroby zastawki mitralnej – niedomykalność zastawki mitralnej

Niedomykalność zastawki mitralnej – czym jest?

Niedomykalność zastawki mitralnej to wada serca, polegająca na wstecznym przepływie krwi z lewej komory do lewego przedsionka w czasie jego skurczu. Spowodowana jest nieprawidłowym zamknięciem płatków zastawki mitralnej.

Niedomykalność zastawki mitralnej – epidemiologia

Niedomykalność zastawki dwudzielnej, w tym jej postać śladowa, występuje u ponad połowy osób poddawanych przesiewowemu badaniu echokardiograficznemu. Niedomykalność w stopniu co najmniej łagodnym można natomiast stwierdzić u około 20 % osób poddawanych temu badaniu. Wada występuje z podobną częstością u obu płci, a częstość jej występowania zwiększa się z wiekiem. Im wyższe ciśnienie tętnicze, tym większa predyspozycja do wystąpienia niedomykalności zastawki dwudzielnej – częstość występowania wady zwiększa się wraz ze wzrostem ciśnienia tętniczego.

Niedomykalność zastawki mitralnej – przyczyny

Przyczyny niedomykalności zastawki dwudzielnej są odmienne, w zależności od tego czy mamy do czynienia z niedomykalnością ostrą lub przewlekłą:

przyczyny przewlekłej niedomykalności zastawki mitralnej – choroba reumatyczna serca, zmiany zwyrodnieniowe aparatu zastawkowego, infekcyjne zapalenie wsierdzia, choroby układowe tkanki łącznej, choroby mięśnia sercowego (choroba niedokrwienna serca, kardiomiopatia rozstrzeniowa i przerostowa), choroby spichrzeniowe i naciekowe;
przyczyny ostrej niedomykalności zastawki mitralnej – zmiany płatków zastawki (infekcyjne zapalenie wsierdzia, uraz śródoperacyjny), pęknięcie struny ścięgnistej, choroby mięśni brodawkowatych, choroby pierścienia zastawki.

Niedomykalność zastawki mitralnej – objawy

Objawy w niewielkiej i umiarkowanej niedomykalności zastawki dwudzielnej o charakterze przewlekłym zwykle nie występują. Z czasem pojawiają się jednak:

uczucie zmęczenia,
duszność,
kołatanie serca,
objawy niedociśnienia tętniczego lub nawet wstrząsu kardiogennego.

Ostra niedomykalność zastawki mitralnej najczęściej przebiega gwałtownie i jeśli nie jest leczona operacyjnie zwykle prowadzi do zgonu. Z kolei niedomykalność przewlekła przez kilkanaście lat może przebiegać całkowicie bezobjawowo.

Niedomykalność zastawki mitralnej – leczenie

W leczeniu ostrej niedomykalności zastawki dwudzielnej stosuje się leczenie farmakologiczne. Standardowo podaje się leki rozszerzające naczynia – nitroglicerynę lub nitroprusydek sodu, w połączeniu z katecholaminami. Jeśli jest to konieczne stosuje się również kontrapulsację wewnątrzaortalną – umieszczony w aorcie zstępującej balon napełniany w czasie rozkurczu serca. Postępowaniem przyczynowym jest jednak zabieg operacyjny – resekcja fragmentu płatka zastawki, wszycie pierścienia lub zastąpienie protezą zastawkową.

W leczeniu przewlekłej niedomykalności zastawki dwudzielnej postępowanie jest bardzo podobne – stosowane są leki rozszerzające naczynia (karwedilol, monoazotan izosorbidu, inhibitory konwertazy angiotensyny, sartany) wraz z zabiegiem kardiochirurgicznym (operacja naprawcza lub wymiana zastawki).

Zespół wypadania płatka zastawki mitralnej

Zespół wypadania płatka zastawki mitralnej – czym jest?

Wypadanie płatka zastawki mitralnej to przemieszczenie części płatka lub płatków tej zastawki do lewego przedsionka w okresie skurczu lewej komory. Zespół wypadania płatka zastawki mitralnej to zespół objawów współistniejących z wypadaniem płatka zastawki mitralnej:

bóle w okolicy serca (bóle zamostkowe),
kołatanie serca (subiektywne, nieprzyjemne uczucie związane z niemiarowym biciem serca),
arytmie (zaburzenia rytmu serca),
zawroty głowy,
omdlenia i utraty przytomności.

Zespół wypadania płatka zastawki mitralnej – przyczyny

Częstość występowania wypadania płatka zastawki mitralnej szacuje się na 1-2,5 % populacji ogólnej. Przyczyny tego schorzenia możemy podzielić na:

pierwotne: zwyrodnienie śluzowate płatków i strun ścięgnistych, uwarunkowania rodzinne, zespół Marfana;
wtórne: choroby tkanki łącznej, ostre zapalenie wsierdzia, choroba niedokrwienna serca.

Zespół wypadania płatka zastawki mitralnej – objawy, przebieg

Pacjenci cierpiący na zespół wypadania płatka zastawki mitralnej najczęściej zgłaszają takie objawy jak:

ból w okolicy serca,
zawroty głowy,
kołatanie serca,
zasłabnięcia,
utraty przytomności.

Przebieg naturalny schorzenia jest różny – od łagodnych, klinicznie niemych postaci do obciążonych dużym ryzykiem zgonu.

Zespół wypadania płatka zastawki mitralnej – leczenie

Postępowanie terapeutyczne w zespole wypadania płatka zastawki mitralnej jest zróżnicowane i zależy bezpośrednio od prezentowanych dolegliwości i objawów chorobowych:

chorzy bez objawów lub z łagodnymi objawami powinni wieść normalny tryb życia, regularnie uprawiać wysiłek fizyczny oraz chodzić na wizyty kontrolne do kardiolog,
chorzy z napadowym kołataniem serca, bólem w klatce piersiowej i męczliwością być może będą wymagać zastosowania leku z grupy beta-blokerów,
chorzy z omdleniami powinni zwiększyć podaż płynów i soli, w ciężkich przypadkach zalecane są u nich mineralokortykosteroidy,
chorzy po napadzie przemijającego niedokrwienia mózgu powinni profilaktycznie przyjmować kwas acetylosalicylowy,
chorzy z dużą (znacznego stopnia), objawową wadą będą wymagać wymiany lub plastyki zastawki mitralnej.

Zwężenie zastawki mitralnej

Zwężenie zastawki mitralnej – czym jest?

Zwężenie zastawki dwudzielnej to wada serca polegająca na zmniejszeniu powierzchni przekroju poprzecznego ujścia mitralnego, co utrudnia napływ krwi z lewego przedsionka do lewej komory podczas rozkurczu serca.

Zwężenie zastawki dwudzielnej – przyczyny

Zwężenie zastawki dwudzielnej występuje niemal dwukrotnie częściej u kobiet. Jest chorobą ludzi młodych i w średnim wieku. Przyczyn tej wady jest wiele, stąd ze względu na mechanizm jej powstawania oraz w celach edukacyjnych możemy je podzielić na:

strukturalne (ograniczona ruchomość płatków wskutek zmian organicznych) – choroba reumatyczna serca (najczęstsza!), infekcyjne zapalenie wsierdzia, rzadziej choroby reumatologiczne, takie jak toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów, zespół rakowiaka, choroby spichrzeniowe;
czynnościowe (niedostateczne otwieranie się prawidłowych płatków zastawki) – skrzeplina w lewym przedsionku, śluzak (guz) lewego przedsionka, symetryczny przerost komory w kardiomiopatii przerostowej;
względne (w przebiegu wad ze zwiększonym przepływem przez zastawkę mitralną) – ubytek przegrody międzykomorowej, przetrwały przewód tętniczy, przetoka naczyniowa w krążeniu płucnym.

Zwężenie zastawki dwudzielnej – objawy, przebieg

Osoby ze zwężeniem zastawki dwudzielnej najczęściej skarżą się na:

ograniczenie tolerancji wysiłku,
łatwe męczenie się,
duszność pojawiającą się w trakcie wysiłku fizycznego.

Czasem omawiana wada objawia się jako:

kaszel z odkrztuszaniem pienistej i podbarwionej krwią plwociny,
nawracające zakażenia układu oddechowego,
kołatanie serca,
chrypka,
ból w okolicy przedsercowej.

Przy zaawansowanej wadzie można zaobserwować ponadto sinoczerwone podbarwienie policzków oraz sinicę obwodową.

Wada narasta stopniowo – objawy rozwijają się najwcześniej po ok. 2 latach, zwykle po ok. 15-20 latach od przebycia gorączki reumatycznej. Często pojawiają się nadkomorowe zaburzenia rytmu w postaci migotania przedsionków i będące jego konsekwencją incydenty zakrzepowo-zatorowe.

Zwężenie zastawki dwudzielnej – leczenie

Leczenie zwężenia zastawki dwudzielnej przy niewielkim nasileniu wady i bez zgłaszanych przez pacjenta objawów ogranicza się zwykle do farmakoterapii. W tym celu stosuje się:

leki moczopędne (diuretyki),
glikozydy naparstnicy – digoksyna,
inhibitory konwertazy angiotensyny,
leki przeciwkrzepliwe.

Osoby ze zwężeniem zastawki dwudzielnej w stopniu umiarkowanym lub dużym poddawane są najczęściej leczeniu inwazyjnemu w postaci:

przezskórnej walwuloplastyki mitralnej – rozklejenie lub rozerwanie zrośniętych spoideł zastawki dwudzielnej za pomocą balonu wprowadzonego przez przegrodę międzyprzedsionkową przy pomocy specjalnego cewnika wprowadzonego do jednego z naczyń obwodowych;
operacyjnej (zabieg kardiochirurgiczny) naprawy lub wymiany zastawki mitralnej.

Zwężenie zastawki dwudzielnej – rokowanie

Szacuje się, że spośród chorych bez żadnych objawów 10 lat przeżywa więcej niż 80 % z nich. Rokowanie pogarsza się jednak wraz z czasem trwania choroby - 20 lat przeżywa około 40 %.

Nabyte wady serca – video z ekspertem

Zdaniem eksperta

Tomasz Waszyrowski kardiolog

Nabyte wady serca dotyczą zastawek serca. Są to zawory znajdujące się pomiędzy jamami serca. Serce składa się z czterech jam: dwóch komór oraz dwóch przedsionków – właśnie pomiędzy nimi występują zastawki. Najczęstszymi, nabytymi wadami zastawkowymi, są wady zastawki mitralnej – zwężenie lub niedomykalność. W dalszej kolejności zwężenie i niedomykalność zastawki aortalnej, rzadziej niedomykalność zastawki trójdzielnej bądź płucnej.

Rodzaje przyczyn prowadzących do wad serca są różne – od nasilenia uszkodzenia wrodzonego zastawki, poprzez uszkodzenie na tle procesu zapalnego, np. w przypadku gorączki reumatycznej lub infekcyjnego zapalenia wsierdzia. Rzadko zdarzają się uszkodzenia zastawek w wyniku urazów lub w rezultacie pęknięcia mięśni brodawkowatych, jak ma się to w przypadku niedomykalności zastawki mitralnej.

W przypadku zastawek przedsionkowo-komorowych, tj. trójdzielnej i mitralnej, może dochodzić do ich uszkodzenia w trakcie poszerzania się pierścienia, na którym są umocowane, w trakcie powiększania komór np. w niewydolności serca.

Objawami uszkodzenia zastawek jest zwykle niewydolność serca. Pacjent szybciej się męczy, ma duszność (brak powietrza) początkowo przy wysiłku, później również w spoczynku. Zdarza się, że odczuwa bóle w klatce piersiowej w trakcie wysiłku. Mogą pojawić się incydenty omdleń oraz obrzęki – szczególnie kończyn dolnych.

Leczenie wad zastawkowych: zwykle leczy się chorobę podstawową, która doprowadziła do uszkodzenia zastawek, np. proces zapalny. Zwalcza się objawy niewydolności serca, stosując pewne leki wskazane w tej chorobie. Obserwuje się dokładnie rozwój choroby, kontrolując pacjenta, jak i zlecając w pewnych stałych okresach czasu badanie echokardiograficzne. Ocenia się, kiedy pacjent będzie kandydatem do leczenia operacyjnego, które zwykle polega na wymianie zastawki lub jej plastyce, czyli naprawie.

Opublikowano: 14.10.2013; aktualizacja: 16.03.2015

Oceń:

4.6

Rafał Drobot

Lekarz

Absolwent Wydziału Lekarskiego w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego oraz studiów podyplomowych Prawo w Ochronie Zdrowia na Uniwersytecie Śląskim. Doświadczenie zawodowe początkowo zdobywał w Oddziale Urologicznym WSZ w Koninie. Od 2017 roku związany z Oddziałem Urologii i Onkologii Urologicznej Centrum Uronefrologii MSS w Warszawie. Pracuje również w kilku poradniach urologicznych na terenie Warszawy. Członek Polskiego Towarzystwa Urologicznego oraz Europejskiego Towarzystwa Urologicznego. Biegle posługuje się językiem angielskim oraz francuskim.