Wytrzeszcz oczu – przyczyny, objawy, leczenie

Orbitopatia (wytrzeszczone gałki oczne) – przyczyny

Wytrzeszcz oczu (łac. exophthalmos) oznacza przemieszczenie gałek ocznych ku przodowi (rzadko ku górze, do boku lub do dołu), co jest spowodowane patologicznymi tworami w oczodole (jak guzy) lub obrzękiem tkanek miękkich oczodołu, które wypychają gałkę oczną na zewnątrz ze sztywnej kostnej struktury, jaką jest oczodół.

Tkanki miękkie oczodołu to zarówno mięśnie poruszające okiem, jak i tkanka łączna i tłuszczowa. Wytrzeszcz oczu (obrzęk tkanek oczodołu) może być efektem zarówno chorób zapalnych – infekcyjnych i nieinfekcyjnych, jak i innych chorób, np. nowotworowych. Objaw ten jest spowodowany nie tylko przez choroby oczu, ale także schorzenia internistyczne, takie jak chora tarczyca.

Przyczyny wytrzeszczu obejmują schorzenia internistyczne, onkologiczne, jak i okulistyczne. Należą do nich:

• choroby tarczycy (wytrzeszcz endokrynny, oftalmopatia tarczycowa),
• zapalenie tkanek oczodołu,
• guzy oczodołu,
• ropowica oczodołu,
• zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej (duże naczynie żylne mózgu),
• wytrzeszcz tętniący.

Wśród przyczyn wytrzeszczonych oczu wymienia się również guza rzekomego oczodołu.

Co oznacza wytrzeszcz oczu u dzieci?

Wytrzeszczone oczy u dzieci są częstym objawem zapalenie zatok sitowych (tak zwanych sitówek). Do guzów oczodołu zaliczamy nowotwory łagodne (naczyniaki, tłuszczaki) i złośliwe, powstające miejscowo (mięsaki oczodołu) lub będące przerzutami z innych narządów (najczęściej do oczodołu przerzuty dają rak sutka, płuc, nerek, gruczołu krokowego, przewodu pokarmowego, jąder i tarczycy).

Wytrzeszcz oczu u niemowląt może być objawem częstego nowotworu w tej grupie wiekowej – nerwiaka zarodkowego ( neuroblastoma ). Guzy przerzutowe oczodołu i tym samym wytrzeszcz oczu u dzieci powodują także choroby nowotworowe szpiku kostnego (białaczki, mięsak Ewinga).

Wytrzeszczone oczy to objaw choroby?

Zapalenie tkanek oczodołu i jego ropowica to choroby spowodowane przez przeniesienie procesu ropnego (zakażenia bakteryjnego) z okolic sąsiadujących – z chorych zatok (sitowych, szczękowych, czołowych), zębów, czyraków na twarzy, ropnych zmian na powiekach.

Wytrzeszcz endokrynny to zjawisko występujące w autoimmunologicznej nadczynności tarczycy (choroba Gravesa-Basedowa), inne określenie to orbitopatia tarczycowa. Choroba Gravesa polega na tworzeniu się przeciwciał, które wraz z krążącą krwią przenikają do tarczycy, osiadając na powierzchni tworzących ją komórek i pobudzając je do nadmiernej, nieadekwatnej produkcji i uwalniania hormonów tarczycy.

W oczodole na powierzchni komórek występują podobne białka co na komórkach tarczycy, dlatego przeciwciała atakują również te tkanki. W oczodole objęte procesem zapalnym są mięśnie, tkanka tłuszczowa i gruczoł łzowy, następuje ich obrzęk i rozplem komórek tłuszczowych.

Na ciężką orbitopatię częściej zapadają mężczyźni niż kobiety, a gorszy przebieg orbitopatii wywołany jest też przez palenie papierosów.

Rzadziej orbitopatia może być objawem choroby Hashimoto (prowadzącej w efekcie do przewlekłej niedoczynności gruczołu). Rozchwiana niedoczynność i nadczynność nasilają orbitopatię.

Wytrzeszcz tętniący to wynik uszkodzenia tętnicy szyjnej wewnętrznej. Jego nazwa pochodzi od zjawiska tętnienia oka zgodnie z rytmem serca.

Wytrzeszcz oczu – objawy towarzyszące orbitopatii

Wytrzeszcz może pojawić się nagle lub narastać powoli, może to być wytrzeszcz jednostronny, lekki wytrzeszcz jednego oka lub obustronny, duży wytrzeszcz. Może on upośledzać ruchomość gałki ocznej, a przez to powodować podwójne widzenie (jako wynik zaburzenia synchronizacji ruchów gałek ocznych), obniżenie ostrości widzenia, mroczki przed oczami, wywoływać tętnienie lub dolegliwości bólowe.

Możliwy jest obrzęk i przekrwienie powiek oraz spojówek, a także wysychanie rogówki poprzez niedomykanie szpary powiekowej. U ludzi z dużą krótkowzrocznością (ze zbyt dużą gałką oczną) może występować wytrzeszcz rzekomy.

W nadczynności tarczycy wytrzeszczowi oczu towarzyszą inne objawy tego schorzenia, takie jak: nadciśnienie tętnicze, szybkie bicie serca, łatwe męczenie się, wilgotna, jedwabista skóra, biegunka, bezsenność, niepokój, utrata masy ciała, zmiany struktury i osłabienie włosów oraz paznokci.

W orbitopatii tarczycowej mamy do czynienia z obustronnym wytrzeszczem, przekrwieniem oczu, niedomykalnością powiek. Czasem może wystąpić pieczenie, łzawienie, światłowstręt, ból gałek ocznych (w spoczynku i przy ruchach oczu), podwójne widzenie.

Niedomykalność powiek połączona z osłabieniem czynności gruczołów łzowych (których zadaniem jest nawilżanie oka) może prowadzić w skrajnych przypadkach do owrzodzeń rogówki.

W ropowicy oczodołu może wystąpić: wysoka gorączka, dreszcze, a także – na drodze odruchu nerwowego (odruch oczno-sercowy i oczno-żołądkowy) – znaczne zwolnienie akcji serca (bradykardia), nudności oraz wymioty.

Czytaj również: Starczowzroczność – przyczyny, objawy, leczenie prezbiopii

Wytrzeszcz oczu – leczenie

Dobór odpowiedniego leczenia wytrzeszczu oczu zależy oczywiście od choroby podstawowej, która wywołała wytrzeszcz.

W chorobach tarczycy u większości chorych następuje samoistna poprawa. Kluczowe znaczenie ma zwalczanie nadczynności tarczycy i stosowanie glikokortykosteroidów celem wygaszenia procesu zapalnego (podawanych dożylnie, w szpitalu).

Wspomagająco w domu można dbać o odpowiednie nawilżanie powietrza, stosować wyższe ułożenie głowy podczas snu, a w ciągu dnia nosić okulary przeciwsłoneczne.

W zapaleniach oczodołu spowodowanych przez zakażenie przeniesione z okolic sąsiadujących niezbędne jest intensywne leczenie szpitalne pod nadzorem wielu lekarzy specjalistów – okulistów, laryngologów, chirurgów szczękowo-twarzowych.

Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie

Wypowiedź okulisty na temat wytrzeszczu oczu