Pragnienie szybkiej utraty zbędnych kilogramów często wiąże się z decyzją o stosowaniu radykalnego planu odchudzającego. Choć może się wydawać, że restrykcyjna dieta przynosi zadowalające efekty w krótkim czasie, jej stosowanie jest bardzo niebezpieczne dla zdrowia. Zbyt duże ograniczenie kaloryczności jadłospisu prowadzi nie tylko do spowolnienia przemiany materii i odwodnienia. Konsekwencje mogą być o wiele groźniejsze.
Skutki uboczne restrykcyjnej diety – do czego prowadzi radykalne odchudzanie?
Spis treści
- Jaka dieta jest bezpieczna dla zdrowia?
- Odwodnienie – uczucie zmęczenia i bóle głowy
- Zaburzenia glikemii – nadpotliwość, drżenie mięśni
- Utrata masy mięśniowej – ryzyko problemów z sercem
- Spowolnienie metabolizmu – brak efektów odchudzania
- Niedobory – problemy z pamięcią i koncentracją
- Problemy hormonalne – zaburzenia miesiączkowania
- Początek niedożywienia – anemia, zniszczone włosy i paznokcie
- Restrykcyjna dieta a zaburzenia odżywiania
- Jak radzić sobie ze szkodliwymi skutkami restrykcyjnej diety?
- Szybkie odchudzanie – opinia specjalisty
Jaka dieta jest bezpieczna dla zdrowia?
Diety odchudzające są niezwykle popularne. Sięga po nie większość kobiet na różnych etapach swojego życia. Oprócz realnej szansy na szybkie zrzucenie kilogramów wiele diet, zwłaszcza tych restrykcyjnych niesie za sobą poważne ryzyko dla zdrowia. Efekt jo-jo może okazać się najmniejszym problemem po zaprzestaniu stosowania diety odchudzającej.
Zdrowe odchudzanie zakłada dostarczanie organizmowi wszystkich niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania składników odżywczych. Ograniczenie kalorii powinno być dostosowane do aktywności życiowej, wieku, stanu zdrowia. Zaleca się zmniejszenie kaloryczności o około 500 kcal w stosunku do dziennego zapotrzebowania. Ubytek masy ciała powinien być stopniowy, około 0,5 do 1 kg na tydzień. Stosowanie diety odchudzającej nie może powodować pogorszenia stanu zdrowia i samopoczucia. Posiłki muszą być spożywane regularnie – najlepiej 4 do 5 niewielkich posiłków w ciągu dnia. Należy pamiętać także o odpowiednim nawodnianiu organizmu – co najmniej dwoma litrami płynów dziennie – zwłaszcza wodą oraz zieloną, owocową czy ziołową herbatą.
Gdy jednak ważny jest szybki spadek wagi, wiele osób sięga po restrykcyjne metody, których rezultaty na pierwszy rzut oka są spektakularne. Tego typu diety odchudzające opierają się na znacznym ograniczeniu podaży kalorii – często poniżej 1000 oraz na wyłączeniu z jadłospisu większości zalecanych produktów żywnościowych (przykładowo diety oparte wyłącznie na posiłkach wysokobiałkowych). Szybkie odchudzanie może okazać się wówczas zgubne dla zdrowia, a konsekwencje takich działań będą widoczne jeszcze długi czas.
Odwodnienie – uczucie zmęczenia i bóle głowy
Radykalne diety obiecują utratę kilku kilogramów w ciągu najwyżej tygodnia. Rzeczywiście taka sytuacja może mieć miejsce przy drastycznym ograniczeniu dowozu energii i składników odżywczych. Trzeba jednak pamiętać, że to ubytek wody, a nie tkanki tłuszczowej, powoduje kilkukilogramowe chudnięcie w krótkim czasie.
Dzieje się tak, ponieważ w pierwszych dniach restrykcyjnego odchudzania organizm pozyskuje energię z glikogenu zmagazynowanego w mięśniach i wątrobie. Glikogen to cukier zapasowy, który na 1 gram swojej masy związuje 4 gramy wody. Zużycie glikogenu powoduje uwolnienie wody i jej usunięcie z organizmu. Gwałtowna utrata wody, a wraz z nią składników mineralnych, może doprowadzić do odwodnienia, co objawia się bólem i zawrotami głowy oraz przemęczeniem.
Przeczytaj również: Progesteron – normy u kobiet, w ciąży i u mężczyzn
Zaburzenia glikemii – nadpotliwość, drżenie mięśni
Nadmierne ograniczanie ilości pożywienia podczas stosowania diety może doprowadzić do zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Częstym problemem jest hipoglikemia, czyli stan, w których poziom cukru we krwi spada poniżej normy. Glukoza jest podstawowym źródłem energii dla mózgu, narządów wewnętrznych i mięśni, a jej zbyt niski poziom objawia się osłabieniem, zawrotami głowy, drżeniem mięśni, poceniem się i bladą skórą.
Hipoglikemia wiąże się bezpośrednio z niedostateczną ilością jedzenia i pogłębia się dodatkowo przy włączeniu aktywności fizycznej. W związku z tym, że radykalne diety prawie zawsze kończą się efektem jo-jo, zwiększają ryzyko insulinooporności i cukrzycy typu 2 poprzez gwałtowne przybieranie na wadze w krótkim czasie od zakończenia diety.
Przeczytaj więcej na temat: Niski progesteron – leczenie, objawy, skutki
Utrata masy mięśniowej – ryzyko problemów z sercem
Podczas prawidłowo przeprowadzonej redukcji czyli utraty 1 proc. masy ciała na tydzień chudnie się w ok. 75 proc. z tkanki tłuszczowej i w 25 proc. z wody i mięśni. Agresywne programy odchudzające powodują, że mięśnie stają się jednym z podstawowych źródeł energii dla organizmu. Szybkie odchudzanie powoduje 3-krotnie większą utratę masy mięśniowej niż ma to miejsce podczas racjonalnej diety, co potwierdzają badania naukowe.
Mimo szybkiej utraty kilogramów ciało wcale nie wygląda lepiej, bo pozbywa się głównie mięśni, nie tłuszczu. Pamiętajmy, że serce też jest mięśniem, a nadmierne restrykcje żywieniowe odbijają się na jego stanie. Długotrwałe radykalne diety prowadzą do zanikania mięśnia sercowego, arytmii, a nawet śmierci, najczęściej we śnie.
To też może Cię zainteresować: Drżenie ciała – jakie mogą być przyczyny drżenia mięśni ciała?
Spowolnienie metabolizmu – brak efektów odchudzania
Gwałtowne ograniczenie dowozu kalorii i składników odżywczych prowadzi do spowolnienia metabolizmu, czyli wszystkich procesów życiowych na poziomie komórkowym. To naturalna reakcja organizmu, który szybko adaptuje się do nowych warunków funkcjonowania przy niedostatecznej ilości energii. Spowolnienie metabolizmu prowadzi do sytuacji, w której nie chudniemy, mimo ograniczenia ilości spożywanych pokarmów. Mniejsze zużycie energii także związane jest z utratą masy mięśniowej podczas radykalnych diet, a to właśnie mięśnie są narządem zużywającym najwięcej energii zaraz po mózgu.
Spowolniony metabolizm sprawia, że powrót do normalnego odżywiania po restrykcyjnej diecie powoduje efekt jo-jo. Wygłodzony organizm pracujący w wolniejszym tempie nie jest w stanie zużyć dostarczanej mu energii i w dużej części przekształca ją w tkankę tłuszczową – magazyn na kolejny okres głodu.
Niedobory – problemy z pamięcią i koncentracją
Mózg zużywa aż 20 proc. energii z dziennego zapotrzebowania kalorycznego. Z tej przyczyny restrykcyjna ubogokaloryczna dieta wiąże się z pogorszeniem zdolności myślowych i poznawczych. Również niedostateczny dowóz witamin, składników mineralnych i kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 oraz omega-6 powoduje problemy z zapamiętywaniem i koncentracją.
Przy niedostatecznej ilości kalorii i bardzo niskowęglowodanowych dietach może pojawiać się uczucie osłabienia, przewlekłego zmęczenia, które wynika z braku podstawowego substratu energetycznego – glukozy.
Problemy hormonalne – zaburzenia miesiączkowania
Zaburzenia hormonalne podczas restrykcyjnego odchudzania dotyczą najczęściej kobiet. W szczególności są niebezpieczne dla młodych dziewcząt, których gospodarka hormonalna jest bardzo delikatna. Gwałtowne odchudzanie i nadmierna aktywność fizyczna są czynnikami stresogennymi, które wpływają na jej rozregulowanie.
Mogą doprowadzić do wzrostu poziomu prolaktyny, utrudnić produkcję progesteronu i estrogenów, wywołać zaburzenia miesiączkowania, osłabić pracę tarczycy oraz wpłynąć negatywnie na nadnercza. Tkanka tłuszczowa jest aktywna endokrynnie, a jej nadmierna utrata w krótkim czasie również wiąże się z zachwianiem funkcjonowania układu hormonalnego.
Początek niedożywienia – anemia, zniszczone włosy i paznokcie
Bardzo niskokaloryczna dieta lub dieta oparta na jednym produkcie spożywczym (np. jaglana, kapuściana) może bardzo szybko doprowadzić do niedoborów pokarmowych i niedożywienia. W zależności od rodzaju stosowanej radykalnej diety niedobory mogą dotyczyć różnych witamin i składników mineralnych. Najczęściej niedożywienie jest przyczyną:
- anemii,
- spadku odporności,
- wypadania włosów i łamliwości paznokci,
- matowienia włosów,
- przesuszonej skóry.
Restrykcyjna dieta a zaburzenia odżywiania
W dążeniu do idealnej sylwetki pacjenci często sięgają po diety, których kaloryczność jest zbytnio ograniczona. Skutkuje to szybkim i znacznym spadkiem wagi. Jednak gdy masa ciała jest za niska (o co najmniej 15 proc. poniżej prawidłowej przy danym wieku i wzroście), a osoba odchudzająca się nadal uważa siebie za otyłą, można podejrzewać zaburzenie odżywiania, jakim jest anoreksja. Zachorowalność na jadłowstręt psychiczny wśród kobiet między 15 a 29 rokiem życia wynosi 19 na 100 tysięcy kobiet. Konsekwencją tego schorzenia jest wyniszczenie organizmu, zaburzenia endokrynne (między innymi brak miesiączki), omdlenia, bóle i zawroty głowy, poważne, ogólne wyniszczenie organizmu.
Gdy zamiast ograniczenia spożywanych posiłków następują epizody objadania się ogromnymi ilościami pożywienia w krótkim czasie, a następnie próby jego wydalenia poprzez prowokowanie wymiotów czy używanie środków przeczyszczających, nasuwa się podejrzenie bulimii. Jest to także zaburzenie odżywiania, w którym występuje chorobliwa obawa przed przybraniem na wadze. Bardziej na to schorzenie narażone są osoby o niskiej samoocenie, z problemami rodzinnymi czy uzależnione od alkoholu.
Jak radzić sobie ze szkodliwymi skutkami restrykcyjnej diety?
W przypadku anemii niezbędna jest suplementacja niedoborów żelaza. Podobnie w przypadku awitominozy, należy uzupełniać braki witamin w postaci odpowiednich preparatów dla kobiet.
Zaburzenia odżywiania wymagają leczenia kompleksowego, obejmującego psychoterapię, farmakoterapię oraz realimentację czyli stopniowe osiąganie wzrostu masy ciała.
Aby uniknąć poważnych schorzeń przewodu pokarmowego konieczne jest zwiększenie ilości spożywanego błonnika w diecie. Niezwykle ważna jest regularność przyjmowanych posiłków. Głodzenie się jest zawsze groźne dla zdrowia.
Ze spowolnieniem przemiany materii, można radzić sobie częstym spożywaniem niewielkich, ale urozmaiconych posiłków i zwiększoną aktywnością fizyczną, dostosowaną jednak do wydolności organizmu.
Zawsze należy pamiętać, że restrykcyjna dieta na dłuższą metę jest szkodliwa dla zdrowia i tylko zrównoważona dieta przeprowadzana pod kontrolą dietetyka i lekarza pozwoli osiągnąć wymarzoną sylwetkę nie tracąc przy tym zdrowia i dobrego samopoczucia.
Szybkie odchudzanie – opinia specjalisty
Zdaniem eksperta
Prawie każda osoba, mająca doświadczenia w odchudzaniu pokusiła się chociaż raz w życiu na stosowanie diety, która daje szybkie efekty w krótkim czasie. Był czas, kiedy bardzo modna była bardzo restrykcyjna, niedoborowa i niebezpieczna dla zdrowia 13-dniowa dieta, nazywana Kopenhaską. Można było na niej schudnąć, nawet 6-8kg, z czego 2-3kg wracały po kilku dniach po jej zakończeniu, gdyż była to utrata wody. Pozostałe utracone kilogramy odzyskiwało się bardzo szybko, co nie zniechęcało kolejnych śmiałków.
Prawie każdy, kto schudł bardzo szybko jeden lub kilka razy w życiu po pewnym czasie zdaje sobie sprawę, że takie metody nie mają sensu. Im wolniej waga spada tym większa jest szansa na utrzymanie osiągniętych rezultatów. Wiąże się to z adaptacją organizmu oraz z lepszym utrwaleniem się nawyków żywieniowych.
Są sytuacje zdrowotne, kiedy konieczne jest szybkie schudnięcie, np. przed operacjami ortopedycznymi, kiedy otyłość uniemożliwia efektywną rehabilitację lub w stanach, gdy otyłość poważnie zagraża życiu i zdrowiu.
współpraca: lek. Agnieszka Dziubosz
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- A. Maj, Acta Universitatis Lodziensis: Dbałość o zdrowie, sprawność fizyczną i atrakcyjny wygląd – społeczne uwarunkowania i praktyki: „Dieta z pudełka ‒ motywacje osób korzystających z gotowego cateringu dietetycznego”, Nr 58 (2016)
- Monografia naukowa „Wybrane problemy dietoprofilaktyki i dietoterapii chorób przewlekłych” (red. D. Gajewska i J. Myszkowska-Ryciak), Publikacje Polskiego Towarzystwa Dietetyki, Warszawa 2016, s. 77-82
Opublikowano: 10.08.2017;
Oceń:
4.7
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Aleksandra Żyłowska
Dietetyczka
Ukończyłam studia o specjalności Technologia, biotechnologia i analiza żywności oraz Usługi żywieniowe i dietetyka. Jestem zwolenniczką prostej, zdrowej kuchni i świadomych wyborów w codziennym odżywianiu. Do moich głównych zainteresowań należy wspomaganie leczenia chorób poprzez właściwe jedzenie, a także psychologiczne aspekty odżywiania i budowanie trwałych zmian nawyków żywieniowych. W życiu zawodowym łączę dwie pasje – zdrowe odżywanie i pisanie. Uważam, że edukacja żywieniowa jest bardzo istotna, zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. Chętnie podejmuję się prowadzenia edukacyjnych zajęć warsztatowych.
324
Komentarze i opinie (0)