Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS) – co to jest? Objawy, przyczyny, badania i sposoby leczenia PMS

PMS – czym jest to zjawisko?

Zespół napięcia przedmiesiączkowego (ang. premenstrual syndrome – PMS) to zbiór objawów – emocjonalnych, fizycznych i behawioralnych – doświadczanych przez kobiety co miesiąc w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego. Z reguły objawy te ustępują pierwszego dnia krwawienia menstruacyjnego. PMS dotyczy zatem kobiet w wieku reprodukcyjnym, z regularnymi cyklami miesiączkowymi.

Termin zespół napięcia przedmiesiączkowego po raz pierwszy pojawił się w prasie naukowej w 1931 r. Robert T. Frank opisał wówczas szereg symptomów zachodzących u niektórych kobiet tuż przed wystąpieniem menstruacji. Dziś wiemy, że objawy PMS pojawiają się u 70-90 proc. kobiet. Największe nasilenie dotyczy osób młodych, w wieku 25-35 lat.

Przeczytaj też: Jak radzić sobie z wahaniami nastroju przed okresem?

Choć w opinii społecznej temat często jest bagatelizowany, z badań wynika, że u 20-40 proc. kobiet symptomy zespołu napięcia miesiączkowego są tak silne, że ograniczają ich codzienne funkcjonowanie – życie rodzinne, zawodowe czy towarzyskie, a także aktywność ruchową. Stanowi to ogromny problem społeczny. U 5-8 proc. kobiet występuje bardzo ciężka odmiana PMS – PMDD, powiązana z całkowitą niezdolnością czynnego funkcjonowania.

To też może Cię zainteresować: Uderzenia gorąca w młodym wieku – przyczyny

PMS – co na jego temat mówi endokrynolog?

Jakie są przyczyny PMS?

Przyczyny napięcia przedmiesiączkowego nie są do końca poznane. Wskazuje się głównie na czynniki hormonalne. Ostatnimi czasy naukowcy sugerują, iż metabolity progesteronu – działając na ośrodkowy układ nerwowy – są odpowiedzialne za występowanie zespołu napięcia przedmiesiączkowego.

Postuluje się również, że niedobór gestagenów, przy nadmiarze estrogenów może mieć wpływ na rozwój objawów napięcia przed krwawieniem. Charakterystyczne jest nagłe ustąpienie objawów PMS wraz z pojawiającą się miesiączką.

Sprawdź: Czy istnieje synchronia menstruacyjna?

Ile trwa PMS i kiedy jest najbardziej nasilony? PMS dotyczy głównie kobiet po 30. roku życia i jest najbardziej nasilony oraz dokuczliwy w ostatnich latach przed menopauzą. Objawy PMS po 40. będą więc najbardziej dokuczliwe. Po menopauzie objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego całkowicie ustępują. Jeśli jednak się utrzymują, znaczy to, iż są wywołane inną chorobą somatyczną lub psychiczną. Wymagają wtedy wnikliwej oceny i diagnozy lekarza specjalisty.

To też może Cię zainteresować: Upławy z krwią – co oznacza krew w śluzie z pochwy?

Zespół napięcia przedmiesiączkowego – objawy

Kryteria dotyczące rozpoznawania PSM zostały ustalone przez Amerykańskie Towarzystwo Położników i Ginekologów w 2000 r. i są obecne w najnowszej klasyfikacji ICD (Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych). Do postawienia diagnozy występowania zespołu napięcia przedmiesiączkowego niezbędne jest wykluczenie innych chorób i zaburzeń o podobnych objawach: zaburzeń lękowych, depresji, chorób tarczycy, chorób autoimmunologicznych, a także endometriozy.

To też może Cię zainteresować: Majtki menstruacyjne – co to jest?

Według kryteriów diagnostycznych, z PMS mamy do czynienia wtedy, gdy jeden lub więcej objawów pojawia się najwcześniej pięć dni przed miesiączką i ustępuje do kilku dni po wystąpieniu krwawienia.

Trudno wymienić wszystkie objawy PMS. Szacuje się, że może być ich nawet ponad 300. Psychiczne objawy napięcia przedmiesiączkowego są równie uciążliwe jak fizyczne. W każdym kolejnym cyklu mogą występować w różnym nasileniu i odmiennej kombinacji. Uważa się, że przyczyną ich występowania są gestageny zaburzające pracę układu nerwowego. Dolegliwości nie ograniczają się zwykle do tego, że kobieta ma zły humor przed okresem.

Do najczęstszych symptomów należą:

• stany depresyjne,
• drażliwość,
• silna emocjonalność,
• zmęczenie,
• zatrzymanie wody w organizmie,
• zmiany skórne,
• obrzęki,
• biegunki lub zaparcia,
• nadwrażliwość piersi,
• ból głowy.

Objawy te muszą mieć istotny wpływ na codzienne funkcjonowanie kobiety – fizyczne, psychiczne i/lub społeczne.

Zobacz również: Wziernik ginekologiczny – do czego służy?

Kobiety cierpiące z powodu syndromu PMS skarżą się bardzo często na mastodynię, czyli napięcie, obrzmienie i ból piersi (przed okresem charakterystyczna jest duża tkliwość brodawek sutkowych). Ponadto pacjentki zgłaszają się do lekarzy z powodu obrzęków oraz zwiększenia masy ciała. Kobiety często w tym przypadku wspominają o uczuciu pełności i ciężkości ciała. Zgłaszają także wzdęcia brzucha i wrażenie jego opuchnięcia. Prawdopodobnie jest to związane ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi w organizmie i następczym zatrzymaniu wody w organizmie.

Po jajeczkowaniu kobiety z zespołem przedmiesiączkowym mają zwiększony apetyt. Około połowa pacjentek zgłasza ból brzucha oraz ból podbrzusza określany jako kłucie czy ból jajników. Przed okresem nie powinno to budzić jednak niepokoju u kobiet, które regularnie zmagają się z objawami PMS.

Ból przed miesiączką zlokalizowany w jamie brzusznej to nie jedyny objaw. Wiele kobiet cierpi dodatkowo na napadowe bóle głowy, czasami o charakterze migrenowym. Kolejnymi spotykanymi problemami zdrowotnymi w napięciu przedmiesiączkowym są problemy z cerą i uczucie kołatania serca, powiązane niekiedy z „rzutami ciepła”.

Śluz przed okresem jest skąpy, dlatego część z pań z syndromem napięcia przedmiesiączkowego skarży się na suchość pochwy i ból podczas stosunku.

Sprawdź też: Rodzaje podpasek

Bóle głowy związane z miesiączką

Jednym z bardziej dokuczliwych objawów związanych z zespołem napięcia miesiączkowego są bóle głowy przed okresem. Wiele pacjentek dopiero po dłuższym czasie łączy uciążliwe dolegliwości z cyklem miesiączkowym. Ból głowy przed miesiączką ma zazwyczaj charakter migrenowy. Istotą są napady pulsujących bólów głowy, dotyczących zwykle jednej połowy głowy, którym często towarzyszy światłowstręt.

Może występować również nadwrażliwość na bodźce dźwiękowe (fonofobia), nudności, a także zawroty głowy. Zwiększona jest także wrażliwość na intensywne zapachy. Bóle migrenowe związane z miesiączką przebiegają bez tzw. aury. Aura to odwracalne objawy w polu widzenia, takie jak: błyski światła, plamki, linie, ubytki w polu, a także zaburzenia czucia np. drętwienie ręki, twarzy, zaburzenia mowy.

To też może Cię zainteresować: Gdzie znajduje się łechtaczka?

PMDD – czym jest?

Specyficznym rodzajem zespołu napięcia przedmiesiączkowego jest PMDD (ang. Premenstrual dysphoric disorder) – przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne. Jest ono od wiele rzadsze od klasycznej postaci – dotyczy od 4 do 8 proc. kobiet. Wyróżnia się nasileniem objawów i dominacją zaburzeń nastroju. PMDD niezwykle utrudnia społeczne funkcjonowanie kobiet w domu i pracy.

Pierwsza diagnoza PMDD została postawiona w 1987 r. Kryteria jego rozpoznawania również zostały uregulowane w 2000 r. Aby zdiagnozować PMDD, musimy mieć do czynienia z co najmniej pięcioma psychicznymi objawami zespołu napięcia przedmiesiączkowego, pojawiającymi się najpóźniej siedem dni przed menstruacją (między innymi zaburzenia snu czy problemy z koncentracją); co najmniej jeden musi być związany z zaburzeniami nastroju (na przykład zwiększona płaczliwość lub drażliwość).

Czynniki ryzyka wystąpienia PMDD to przede wszystkim wiek i współwystępujące choroby psychiczne. Najczęściej dotyczy ono kobiet między 20. a 30. rokiem życia, cierpiących na zaburzenia depresyjno-lękowe lub osobowości, a także nadużywających substancji psychoaktywnych. Wpływ mają również odczuwany stres i predyspozycje genetyczne.

Przeczytaj również: Wahania nastroju przed okresem – co robić?

Zioła na PMS

W łagodzeniu objawów PMS mogą pomóc napary ziołowe:

• napar z melisy – działa odprężająco i uspokajająco,
• napar z rumianku – również działa łagodząco,
• napar z mniszka lekarskiego – ułatwia pozbywanie się nadmiaru wody z organizmu,
• napar z pokrzywy – także działa moczopędnie,
• napar z kopru włoskiego – zapobiega wzdęciom,
• napar z ziaren lnu – zapobiega zaparciom,
• wyciąg z dziurawca zwyczajnego – ma działanie przeciwdepresyjne.

Ponadto, w dniach poprzedzających miesiączkę warto zrezygnować z alkoholu lub ograniczyć jego ilość – jest on bowiem gorzej tolerowany i zaostrza objawy, takie jak np. bóle głowy.

Część kobiet, u których objawy psychiczne zespołu napięcia przedmiesiączkowego (np. obniżenie nastroju) są wyjątkowo silne i ograniczają aktywność oraz obniżają komfort życia, korzysta z psychoterapii.

W celu łagodzenia objawów PMS bywają także stosowane preparaty ziołowe dostępne bez recepty, np. zawierające wyciąg z niepokalanka mnisiego czy izoflawony. Warto sięgnąć także po preparaty magnezu z witaminą B6 (ich niedobór sprzyja niedostatecznemu wydzielaniu serotoniny, co nasila objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego).

Przeczytaj też: Karmienie piersią a rak piersi i rak jajników

PMS – leczenie

Leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego oraz przedmiesiączkowego zaburzenia dysforycznego dobierane jest indywidualnie dla każdej pacjentki. Zazwyczaj na początku podejmuje się interwencje niefarmakologiczne: zmiany w diecie (między innymi unikanie soli i ograniczenie używek), zwiększenie aktywności ruchowej czy unikanie stresu.

Aby złagodzić bóle przedmiesiączkowe wskazana jest zmiana nawyków żywieniowych. Wskazane jest przede wszystkim ograniczenie spożycia soli kuchennej, której nadmiar sprzyja zatrzymywaniu wody w organizmie, a tym samym nasileniu uczucia obrzmienia i ociężałości. Zaleca się także zwiększoną podaż płynów, najlepiej w postaci niegazowanej wody mineralnej. Jeżeli obrzęki ciała są szczególnie uciążliwe, w porozumieniu z lekarzem warto rozważyć zażywnie leków moczopędnych, wspomagających usuwanie płynów z ustroju. Sposobem na PMS jest lekkostrawna dieta. Przed miesiączką najlepiej zrezygnować z jedzenia smażonych, tłustych potraw. Warto także znacznie ograniczyć słodycze i alkohol.

Jeżeli problemem jest zbytnie pobudzenie i nadwrażliwość, warto rozważyć stosowanie lekkich ziołowych leków uspokajających i ziół, które w aptekach dostępne są bez recepty. Ukoją nerwy i pozwolą się wyciszyć.
W następnej kolejności stosowane są zazwyczaj leki antydepresyjne typu SSRI lub SNRI, które wpływają na zmniejszenie się zarówno objawów psychicznych, jak i fizycznych. Mogą być przyjmowane w trybie ciągłym lub doraźnym. Inną metodą leczenia farmakologicznego jest przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych. Warto dodać, że w przypadku PMDD zazwyczaj od razu przechodzi się do podawania leków – metody niefarmakologiczne zwykle nie są są wystarczająco efektywne, jednak można je stosować jako uzupełnienie leczenia.