Badania na choroby weneryczne – jakie, gdzie i po jakim czasie od stosunku wykonać?

Choroby weneryczne – czym są?

Choroby weneryczne prawidłowo powinny być nazywane infekcjami przenoszonymi drogą płciową, ponieważ nie zawsze dają objawy zakażenia organizmu. Pośród dróg szerzenia należy tu zaliczyć, prócz stosunków dopochwowych, także oralne i analne. Ponadto część chorób wenerycznych może dodatkowo przenosić się z matki na dziecko – wewnątrzłonowo (transmisja poprzez łożysko) lub z mlekiem matki podczas karmienia, a także wśród osób, które zażywają narkotyki drogą dożylną – poprzez używanie tego samego sprzętu do podawania narkotyków. Infekcje te mogą być przenoszone poprzez: krew, nasienie, wydzielinę z pochwy i wiele innych płynów pochodzących z ciała.

Jakie są najczęstsze objawy chorób wenerycznych?

Typowe objawy chorób wenerycznych, które powinny skłaniać do wizyty u lekarza, to:

• ropna wydzielina z pochwy (jeżeli pojawiła się w przeciągu kilku dni po stosunku seksualnym);
• ropna wydzielina z penisa;
• owrzodzenie lub grudki w okolicy narządów płciowych i jamy ustnej;
• pieczenie cewki moczowej podczas oddawania moczu;
• powiększenie węzłów chłonnych – zwłaszcza pachwinowych, ale także z innych rejonów ciała;
• bóle podbrzusza;
• krwawienie z pochwy niezwiązane z menstruacją.

W przypadku pojawienia się któregoś z objawów nie należy zwlekać z wizytą u dermatologa, ginekologa lub urologa. Część chorób wymaga podjęcia terapii antybiotykami (zwłaszcza infekcje pochodzenia bakteryjnego). Stosowanie innych preparatów nie prowadzi do wyleczenia.

Choroby bakteryjne i pierwotniakowe

Rzeżączka

Rzeżączka – infekcja objawiająca się najczęściej kilka dni po stosunku dopochwowym bez prezerwatywy, w postaci:

• ropnej wydzieliny z cewki moczowej;
• pieczenia podczas oddawania moczu;
• ropnych upławów;
• bólu podbrzusza;
• nieprawidłowego krwawienia z pochwy;
• świądu narządów płciowych.

Mężczyźni mogą skarżyć się dodatkowo na ból i obrzęk jąder. Rzeżączka niekiedy może przebiegać bezobjawowo. Ma to miejsce zwłaszcza wtedy, gdy osłabiona jest funkcja układu odpornościowego, np. przez infekcję HIV lub przyjmowanie niektórych leków, jak sterydy czy leki immunosupresyjne.

Przeczytaj również: Czym jest synchronia menstruacyjna?

W przypadku bezobjawowego rozwoju infekcji dochodzi do szerzenia się zakażenia na cały organizm. Może dojść do zajęcia typowych narządów bądź rejonów ciała. Najczęstsze jest zapalenie stawów, które objawia się bólem, obrzękiem i zwiększeniem temperatury stawu. Ponadto w wyniku szerzenia się infekcji z dolnych dróg rodnych na górne (trzon macicy, jajowody, które mają swoje wolne ujście w jamie brzusznej), dochodzi do zajęcia sąsiadujących narządów.

Zapalenie narządów miednicy mniejszej może również wpływać na funkcję wątroby i tworzenie się w jej okolicy ropni. Zajęcie jajowodów zagraża ich niedrożnością, co skutkuje niepłodnością. U mężczyzn najbardziej typowe jest zapalenie najądrzy, które to znajdują się na górnym biegunie jąder i odpowiadają za magazynowanie plemników. W wyniku zajęcia ich przez proces zapalny, mogą stać się niedrożne i być również powodem niepłodności.

Przeczytaj też: Kulki analne – co to jest?

Kiła

Kiła to choroba do niedawna uważana za wyjątkowo rzadką, obecnie obserwuje się wzrost częstości zachorowań. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt ze zmianą skórną – owrzodzeniem na ciele osoby chorej. To kraterowate, niebolesne owrzodzenie – zawiera liczne komórki bakteryjne na swoim dnie, które są przenoszone podczas kontaktu ze zdrową skórą. Sączące, niebolesne owrzodzenie to objaw kiły pierwszorzędowej. Mogą współwystępować gorączka i powiększenie węzłów chłonnych w okolicy zmiany skórnej.

To też może Cię zainteresować: Zielony mocz – przyczyny

Jeśli infekcja nie zostanie rozpoznana na tym etapie, dochodzi do dalszego szerzenia się choroby, w następstwie czego rozwija się kiła dwurzędowa. Typowo ma postać drobnoplamistej wysypki na dłoniach i podeszwowej stronie stóp, powiększają się węzły chłonne, zauważalne jest osłabienie czy łysienie. Z kolei kiła trzeciorzędowa obejmuje przypadki zajęcia układu nerwowego i sercowo-naczyniowego. Zazwyczaj rozwija się po 15-20 latach trwania nieleczonej kiły. Istnieje duże zagrożenie dla płodu matki chorej na kiłę.

Sprawdź również: Wszystko o dildo

Chlamydioza

Chlamydioza to grupa chorób wywoływana przez bakterie z grypy Chlamydiae – zwykle bezobjawowa, dlatego też często jest późno rozpoznawana. Jeżeli daje dolegliwości, to najczęściej po upływie 1-3 tygodni od kontaktu seksualnego. Występują upławy u kobiet, a u mężczyzn – wydzielina z cewki moczowej, ból podczas oddawania moczu, pobolewania w podbrzuszu.

Przeczytaj: Krwawienie podczas stosunku – co może oznaczać?

Rzęsistek pochwowy

Rzęsistek pochwowy – choroba wywoływana przez pierwotniaka Trichomonas vaginalis. Daje zielono-żółte, pieniste upławy o nieprzyjemnym zapachu, świąd okolicy sromu i pochwy, może także pojawić się ból podczas oddawania moczu i współżycia.

Przeczytaj również: Świerzb, objawy, przyczyny, leczenie

Choroby wirusowe i pasożytnicze

HIV

HIV – to infekcja wirusowa szczególnie znamienna w skutkach, o poważnym rokowaniu. Pierwsze objawy mogą obejmować gorączkę, wysypkę, powiększenie węzłów chłonnych. Wraz z rozwojem infekcji dochodzi do załamania odporności organizmu i zajmowania przez inne patogeny kolejnych narządów. Obecnie w przypadku potwierdzenia zakażenia HIV stosuje się terapię antyretrowirusową, która spowalnia rozwój AIDS. Hamowane są źródła potencjalnej transmisji zakażenia.

To też może Cię zainteresować: Demiseksualizm – co to jest?

Opryszczka narządów płciowych

Opryszczka narządów płciowych jest wywołana przez wirusa HSV typu 1 lub 2. Charakterystyczne są tu zmiany skórne typu pęcherzyki, wypełnione surowiczym płynem, na zmienionej zapalnie skórze, które pękają i tworzy się owrzodzenie, szczególnie zakaźne dla partnera. Najczęstszym objawem jest tu świąd skóry okolicy zainfekowanej. Owrzodzenie zazwyczaj boli. Ważne jest, że nie ma możliwości wyleczenia się z infekcji HSV. Jedno zakażenie oznacza infekcję towarzyszącą przez całe życie. W przypadku choroby czy spadku odporności, objawy mogą nawracać i być powodem znacznych dolegliwości bólowych w rejonach, gdzie występują zmiany skórne.

Przeczytaj też: Nieprzyjemny zapach moczu – przyczyny

HPV – wirus brodawczaka ludzkiego

Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) ma postać zazwyczaj charakterystycznych wypustek, o kalafiorowatym kształcie, w okolicy płciowej. HPV jest szczególnie niebezpieczny w kontekście możliwego rozwoju raka szyjki macicy (inicjuje go).

Mięczak zakaźny

Mięczak zakaźny – charakterystyczne jest występowanie małych, perłowych grudek na skórze. Jeśli chodzi o grupę dorosłych, do zakażenia dochodzi podczas kontaktów seksualnych. Z kolei w przypadku dzieci są one zakażane np. podczas kąpieli w basenach czy korzystania ze wspólnych ręczników. W tym przypadku zazwyczaj dochodzi do samoistnego wyzdrowienia, ale działania lecznicze mogą przyspieszyć ten proces.

Zobacz też: Czym jest androginia?

Wirusowe zapalenie wątroby – WZW typ B i WZW typ C

Wirus zapalenia wątroby także może być transmitowany drogą płciową. Spośród wirusów zapalenia wątroby możemy mówić o 2 typach – HBV i HCV. Pozostałe – HAV, HDV, HEV – przenoszone są drogą pokarmową. Wirusowe zapalenia wątroby w części przypadków początkowo bezobjawowe mogą rozwinąć się w chorobę, która całkowicie zaburza funkcję wątroby, powodując jej niewydolność i zagrożenie życia pacjenta. Wirus HCV uznawany jest za jedną z przyczyn raka wątroby.

Przeczytaj też: Pieczenie penisa – co może być przyczyną?

Choroby pasożytnicze

Wśród chorób pasożytniczych przenoszonych drogą płciową należy wymienić:

• wesz łonową,
• świerzb.

Typowe są tu zmiany skórne w odpowiedniej lokalizacji, które są wynikiem bytowania pasożytów na ciele człowieka. Do zakażenia dochodzi na skutek bezpośredniego kontaktu w trakcie aktu płciowego.

Badania na choroby weneryczne – z krwi, wymazy, testy

Choroby weneryczne, czyli choroby przenoszone drogą płciową najczęściej spowodowane są przez bakterie lub grzyby. Wiele chorób wenerycznych przebiega bezobjawowo, co sprzyja nieświadomemu zakażaniu kolejnych osób i może prowadzić do rozwoju poważnych powikłań. Dlatego tak ważne jest wykonywanie badań na choroby weneryczne – to jedyna możliwość zdiagnozowania choroby wenerycznej.

Najlepszą metodą diagnozowania zakażenia są badania laboratoryjne w kierunku chorób wenerycznych. Są to badania krwi na choroby weneryczne (testy serologiczne), a także badania bakteriologiczne z wymazów pobranych z układu moczowo-płciowego. To nie jedyne badania wenerologiczne. Dostępne są także testy na choroby weneryczne w aptece, które można wykonać w domowym zaciszu. Takie domowe testy na choroby weneryczne wybierane są najczęściej przez osoby, które chcą uniknąć krępującej wizyty u lekarza, jednak testy te są mniej wiarygodne niż wykonywane w laboratorium. Ponadto dodatni wynik takiego testu zawsze wymaga potwierdzenia.

W przypadku większości chorób przenoszonych drogą płciową nie jest możliwe zakażenie na drodze wspólnego korzystania z toalety czy przedmiotów użytku osobistego. Wyjątkiem jest rzeżączka, choć takie zakażenia pośrednie zdarzają się bardzo rzadko. Ponadto możliwa jest transmisja choroby wenerycznej z matki na dziecko podczas ciąży i porodu. A w przypadku wirusa HIV oraz wirusa WZW B możliwe jest zakażenie drogą krwiopochodną.

Przeczytaj też: Pieczenie penisa – co może być przyczyną?

Gdzie zrobić badania na choroby weneryczne?

Badania te mogą być wykonane w laboratorium, ponadto w przypadku niektórych schorzeń dostępny jest test na choroby weneryczne w aptece (bez recepty). Pacjenci, którzy odbyli przygodny stosunek seksualny zastanawiają się po jakim czasie od zbliżenia mogą pojawić się pierwsze objawy. W przypadku większości zakażeń są to dwa tygodnie.

W przypadku pojawienia się pierwszych objawów zalecana jest wizyta u lekarza ze specjalizacją dermatologii i wenerologii. Pomocy udzieli też ginekolog i urolog. Warto skorzystać z prywatnej pomocy lekarskiej. Czas oczekiwania na wizytę na NFZ może być długi. Leczenie należy podjąć natychmiastowo. Większość laboratoriów wykonuje badania wymazów w okolic intymnych oraz wszystkie badania krwi na choroby weneryczne.

Próby leczenia chorób wenerycznych przy pomocy tzw. domowych sposobów są bezskuteczne, ich podjęcie bez zastosowania leków na receptę (między innymi antybiotyków, leków przeciwgrzybiczych, przeciwwirusowych – zależnie od przyczyny) zaordynowanych przez lekarza wydłuży czas leczenia i naraża na poważne konsekwencje.

Sprawdź również: Seks oralny a choroby przenoszone drogą płciową

Badania na chlamydię

Jednym z badań w kierunku chlamydii jest hodowla komórkowa. Konieczne jest pobranie wymazu z cewki moczowej u mężczyzn oraz z szyjki macicy u kobiet. Wymaz z cewki moczowej pobierany jest rano przed oddaniem moczu lub w ciągu dnia, co najmniej 3–4 godziny po ostatniej mikcji. Natomiast wymaz z szyjki macicy powinien być poprzedzony dwudniową przerwą w stosowaniu leków dopochwowych, niewskazane jest także odbycie stosunku płciowego przed badaniem. Jest to badanie rzadko wykonywane, gdyż są czasochłonne i wykonywane jedynie w specjalistycznych laboratoriach.

Istnieje możliwość wykonania testu na chlamydię z krwi. Mowa o oznaczaniu poziomu przeciwciał swoistych Chlamydia IgG i IgM. Przeciwciała te pojawiają się we krwi dopiero kilka tygodni od zakażenia. Badanie przeciwciał przeciwko Chlamydia trachomatis może być wykonane na NFZ; czas oczekiwania na wynik to kilka dni.

Przeczytaj też: Infekcje intymne u mężczyzn

Najdokładniejszym badaniem w kierunku chlamydii jest badanie PCR, w którym wykrywany jest materiał genetyczny bakterii. Materiałem do badań może być poranna próbka moczu, wymaz z cewki moczowej, wymaz z szyjki macicy, a także sperma. Zaletą badania jest czułość badania oraz możliwość wykonania go zaraz po zakażeniu. Na wynik badania PCR DNA Chlamydia trachomatis trzeba poczekać kilka dni.

Domowy test na chlamydię można zakupić w aptece. Taki test kasetkowy wymaga pobrania wymazu z pochwy, a wynik możliwy jest do odczytania po 15 minutach.

Przeczytaj też: Infekcje intymne u mężczyzn

Badania na rzeżączkę

W przypadku podejrzenia rzeżączki wykonywane są badania laboratoryjne. W przypadku objawowej postaci choroby, zalecaną metodą rozpoznania rzeżączki jest wykonanie preparatu barwionego metodą Grama. Materiałem do badań jest wymaz z cewki moczowej, wymaz z pochwy lub wymaz z odbytu. W preparacie zauważyć można dwoinki rzeżączki o fasolowatym kształcie. W przypadku infekcji bezobjawowych lub postaci przewlekłej zalecaną metodą diagnostyki rzeżączki jest hodowla bakteryjna z wymazu, a także badanie molekularne. Badanie PCR w kierunku zakażenia Neisseria gonorrhoeae wykonywane jest z następujących materiałów pobranych od pacjenta:

• wymaz z cewki moczowej,
• wymaz z pochwy,
• wymaz z szyjki macicy,
• wymaz z odbytu,
• wymaz z gardła,
• sperma,
• mocz.

Czas oczekiwania na posiew bakteryjny to około 7 dni, podobną ilość dni należy oczekiwać na wynik badania PCR NGO DNA.

Zobacz również: Wszystko o seksie analnym

Badania na kiłę

Kiła to choroba weneryczna, która rozpoznawana jest przede wszystkim w oparciu o testy serologiczne. Wyróżniane są testy serologiczne swoiste i nieswoiste. Nieswoiste odczyny kiłowe wykonywane są w ramach wstępnej diagnostyki i obejmują badanie VDRL, badanie USR oraz odczyn Wassermanna. Pierwszym wykonywanym badaniem jest najczęściej odczyn USR, a jego dodatni wynik powinien być potwierdzony badaniem VDRL lub odczynami swoistymi. Testy te określane są jako nieswoiste, gdyż wykorzystywane są w nich antygeny podobne do antygenów kiły, które reagują z obecnymi we krwi pacjenta przeciwciałami. Natomiast testy swoiste wykorzystują antygeny krętkowe. Swoiste odczyny kiłowe to m. in. FTA, FTA-ABS, TPHA, TPI, EIA. Odczyny serologiczne można wykonać najwcześniej po 3–4 tygodniach od momentu zakażenia, choć najlepiej jest wykonywać je po około 6 tygodniach.

Bezpośrednia diagnostyka krętków kiły obejmuje:

• badanie PCR w kierunku kiły – jest to badanie krwi na choroby weneryczne może być krew, choć materiałem może być też płyn mózgowo-rdzeniowy oraz tkanki;
• badanie w ciemnym polu widzenia – badanie polega na ocenie w mikroskopie świetlnym płynu pobranego z owrzodzeń skórnych.

Takie badania bezpośrednie wykonywane mogą być już na wczesnych etapach zakażenia. Badania w kierunku kiły powinny być wykonane u każdego, kto podejrzewa zakażenie kiłą, ponadto test VDRL wykonywany jest obowiązkowo u kobiet w ciąży.

Badania w kierunku kandydozy

Kandydoza, czyli grzybica wywołana przez grzyby Candida to choroba, która może być przenoszona drogą płciową. Takie jest podstawowe źródło zakażenia kandydozą u mężczyzn. Z kolei u kobiet grzybica pochwy najczęściej rozwija się na skutek zaburzenia flory bakteryjnej pochwy. Wówczas występujący w pochwie grzyby Candida namnażają się w nadmiarze, prowadząc do rozwoju kandydozy. Czynniki sprzyjające rozwojowi kandydozy u kobiet to:

• antybiotykoterapia,
• zaburzenia odporności,
• zmiany hormonalne towarzyszące ciąży czy menopauzie,
• cukrzyca,
• częste korzystanie z basenów,
• stosowanie bielizny z syntetycznych materiałów.

Grzybica pochwy objawia się u kobiet pojawieniem się charakterystycznych białych, serowatych upławów, a także świąd pochwy i zaczerwienienie okolic intymnych oraz pieczenie podczas oddawania moczu. Z kolei kandydoza u mężczyzn objawia się pieczeniem podczas oddawania moczu i zaczerwienieniem penisa. Wystąpienie powyższych objawów powinno skłonić do wykonania badań w kierunku kandydozy. Diagnostyka grzybicy pochwy sprowadza się do pobrania wymazu w celu założenia hodowli grzybów. U kobiet pobierany jest wymaz z pochwy, zaś u mężczyzn – wymaz spod napletka lub żołędzi. Alternatywą dla posiewu z wymazu, na wynik którego trzeba czekać wiele dni jest tzw. Candida Test dostępny w aptekach. Ten test serologiczny opiera się na reakcji grzyba Candida obecnego w wymazie z przeciwciałem umieszczonym na płytce testowej. Wynik badania znany jest po 10 minutach; cena testu to około 40 zł. Można wykonać ponadto badanie molekularne metodą PCR, jednak badanie to jest mało dostępne i dość drogie.

Badania na kłykciny kończyste

Kłykciny kończyste, czyli brodawki płciowe to charakterystyczne zmiany skórne wywoływane przez wirusa HPV. Zidentyfikowano ponad 30 typów wirusa przenoszonych drogą płciową, a najczęściej występujące serotypy to HPV 6 i HPV 11. Zakażenie wirusem HPV dochodzi na drodze kontaktu seksualnego-oralnego, waginalnego czy analnego. Najczęściej w przeciągu kilku tygodni – kilku miesięcy dochodzi do pojawienia się w okolicach płciowych kłykcin, czyli pojedynczych lub zlewających się, jasnoróżowych grudek. Nieleczone kłykciny powiększają swój rozmiar, przyjmując kalafiorowatą postać. Diagnostyka kłykcin to przede wszystkim test genetyczny HPV DNA, umożliwiający dokładną identyfikację serotypu wirusa. Ma to ogromne znaczenie, gdyż serotypy 16 i 18 są odpowiedzialne za większość przypadków raka szyjki macicy, a także zachorowania mężczyzn na raka prącia czy odbytu. Materiałem do tego badania na choroby weneryczne jest wymaz z szyjki macicy u kobiet lub wymaz z rowka zażołędnego u mężczyzn. Cena badania uzależniona jest od liczby badanych serotypów – jest to około 140 zł dla dwóch najgroźniejszych serotypów i 350 zł dla 35 typów.

Badanie na ureaplazmę

Ureaplasma urealyticum to bakteria przenoszona drogą płciową i jedna z najczęstszych przyczyn infekcji moczowo – płciowych. Nieleczone zakażenie ureaplazmą może prowadzić do poronień, infekcji wewnątrzmacicznej płodu, a u mężczyzn – do zapalenia gruczołu krokowego. Wczesna diagnostyka ureaplazmy może zapobiec rozwojowi tych powikłań. Test na choroby weneryczne w kierunku Ureaplasma urealyticum powinien być wykonany w przypadku pojawienia się objawów mogących sugerować zakażenie ureaplazmą: parcie na pęcherz, częste oddawanie moczu oraz pieczenie cewki moczowej. Badania w kierunku ureaplazmy to przede wszystkim badania PCR, rzadziej – hodowle komórkowe. Materiałem do badań może być mocz, a także wymaz z cewki moczowej bądź kanału szyjki macicy. Badanie można wykonać już w pierwszych dniach od momentu zakażenia. Cena badania PCR to około 160 zł.

Badania w kierunku rzęsistkowicy

Rzęsistkowica to choroba przenoszona drogą płciową, którą wywołuje pasożyt – rzęsistek pochwowy (Trichomonas vaginalis). Poza zakażeniem na drodze kontaktów seksualnych, rzęsistek może być przenoszony z matki na dziecko podczas porodu. Infekcja ta może być przyczyną niepłodności, powikłań ciążowych, ponadto zwiększa ryzyko zakażenia wirusem HIV i innymi zakażeniami przenoszonymi drogą płciową. Podstawowe badanie w kierunku rzęsistkowicy to ocena mikroskopowa materiału pobranego z dróg moczowo – płciowych. Z wydzieliny z pochwy lub cewki moczowej wykonać można także posiew oraz badania PCR.

współpraca: lek. Kamila Osińska