Dieta wątrobowa to dieta lekkostrawna, główną zasadą jest ograniczenie tłuszczu w jadłospisie. Stosowana jest między innymi u pacjentów z chorobami wątroby i pęcherzyka żółciowego, jednak wspiera także regenerację narządu u osób zdrowych. Przepisy diety na wątrobę dostarczaja wszystkich niezbędnych składników odżywczych oraz energii przy jednoczesnym ograniczeniu aktywności wydzielniczej wątroby i pęcherzyka żółciowego.
Dieta wątrobowa – zasady, zalecenia, jadłospis, produkty zakazane
Spis treści
- Dieta wątrobowa – dieta przy problemach z wątrobą
- Dobra dieta na wątrobę – co jeść przy chorej wątrobie?
- Dieta wątrobowa – czego unikać w jadłospisie?
- Dieta wątrobowa – co jeść?
- Jak przygotowywać posiłki?
- Właściwa dieta w chorobach wątroby
- Jadłospis diety wątrobowej
- Dieta wątrobowa – wypowiedź eksperta
Dieta wątrobowa – dieta przy problemach z wątrobą
Dieta wątrobowa, czyli dietę lekkostrawną z ograniczeniem ilości spożywanego tłuszczu, stosuje się u pacjentów cierpiących na następujące schorzenia:
- choroby miąższu wątroby, takie jak np.: stłuszczenie wątroby, marskość wątroby, przewlekłe zapalenie wątroby;
- w okresie zaostrzenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego;
- w kamicy pęcherzyka żółciowego oraz przewlekłym zapaleniu pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych;
- w przewlekłym zapaleniu trzustki;
- u wszystkich cierpiących z powodu nasilonych objawów niestrawności.
Przeczytaj również: Flegma w gardle – przyczyny, objawy, leczenie
Dobra dieta na wątrobę – co jeść przy chorej wątrobie?
Dieta wątrobowa to dieta lekkostrawna. Od diety, w której nie występują ograniczenia różni się tym, że posiłki przygotowuje się z wybranych produktów spożywczych przy zastosowaniu odpowiednich technik kulinarnych.
Celem dobrej diety na wątrobę jest pokrycie zapotrzebowania na energię i wszystkie składniki odżywcze przy jednoczesnym zastosowaniu produktów łatwostrawnych i technik kulinarnych czyniących posiłki łatwiej przyswajalnymi. W praktyce oznacza to rezygnację z potraw długo zalegających w żołądku, smażonych, tradycyjnie pieczonych, ostro przyprawionych czy wzdymających.
Zobacz też: Gorzki posmak w ustach – przyczyny
Jadłospis diety na wątrobę wymaga również ograniczenia ilości spożywanego włókna pokarmowego, czyli błonnika. Efekt ten osiąga się poprzez spożywanie produktów zbożowych z oczyszczonego ziarna oraz soków i przecierów, ograniczenie surowych warzyw i owoców, podawanie ich w formie gotowanej, przetartej lub zmiksowanej, wybieranie dojrzałych owoców, a także delikatnych warzyw.
Fundament diety przy chorej wątrobie stanowi pięć małych posiłków o umiarkowanej temperaturze, rozłożonych regularnie w ciągu doby oraz ograniczenie spożywanego tłuszczu.
To też może Cię zainteresować: Guzek w odbycie – co może oznaczać?
Dieta wątrobowa – czego unikać w jadłospisie?
W przepisach diety na wątrobę należy ograniczać źródła tłuszczu oraz cholesterolu. Całkowita dobowa ilość tłuszczu w diecie powinna mieścić się w przedziale 30–50 g. Ograniczyć należy tłuszcze dodawane bezpośrednio do potraw i służące do ich przygotowania: smalec, masło, śmietanę, olej. Z diety trzeba eliminować także produkty z dużą zawartością „ukrytego” tłuszczu (np. niektóre rodzaje mięs, wędliny, produkty garmażeryjne). Z jadłospisu zaleca się usunąć: wieprzowinę, baraninę, dziczyznę i podroby, mięso gęsi oraz kaczki. Co jeszcze szkodzi wątrobie?
- Wybierając produkty mleczne bogate w białko, należy zrezygnować z tych z dużą zawartością tłuszczu: tłustych jogurtów, serów, mleka powyżej 2 proc..
- Należy także zrezygnować z tłustych ryb takich jak: śledzie, węgorz czy łosoś.
- Tłuszcze widoczne, czyli inaczej mówiąc produkty tłuszczowe, takie jak: oleje, margaryny dobrej jakości czy też – w ograniczonej ilości – masło nie powinny przekraczać ilości 20–30 gram na dobę.
- Z diety wątrobowej należy wykluczyć smalec, słoninę i boczek oraz tłuste przekąski: chipsy, frytki, orzeszki i inne.
- Przy problemach z wątrobą przeciwwskazane są desery, które zawierają bardzo dużo tłuszczu: tłuste ciasta, torty, chałwa, lody, batoniki, czekolada, desery zawierające orzechy.
- Nie należy spożywać pokarmów ostro przyprawionych, konserwowych, wzdymających (np. nasion roślin strączkowych i warzyw kapustnych), wędzonych oraz produktów pełnoziarnistych. Bezwzględnie należy zrezygnować z takich przypraw jak: papryka ostra, papryczka jalapeno, ocet, chilli, ostra musztarda.
- Wybierając pieczywo, warto zrezygnować z pieczywa typu graham, orkiszowego, żytniego, z ziarnami i otrębami (błonnik jest przeciwwskazany w diecie lekkostrawnej), pieczywa cukierniczego z dodatkiem tłuszczu (np. ciasta drożdżowego).
- Wśród owoców i warzyw przy chorej wątrobie przeciwwskazane są: czereśnie, gruszki, owoce marynowane, warzywa kapustne, cebula, czosnek, pory, suche nasiona roślin strączkowych, ogórki, brukiew, rzodkiewka, rzepa, kalarepa, fasolka szparagowa, groszek.
- Na diecie wątrobowej konieczna jest rezygnacja z używek: alkoholu, mocnej kawy, herbaty, kakao, napojów słodzonych i energetycznych.
Zobacz też: Ból z prawej strony pod żebrami – co może oznaczać?
Dieta wątrobowa – co jeść?
- W jadłospisie nie ograniczamy ilości białka. Ważne jednak, by produkty dostarczające tego składnika nie zawierały jednocześnie dużej ilości tłuszczu.
- Wartość energetyczna diety na wątrobę powinna być ustalana indywidualnie w zależności od zapotrzebowania pacjenta. Jeśli pacjent jest niedożywiony, należy zwiększyć kaloryczność posiłków. Jeśli masa ciała jest prawidłowa, ilość dostarczanej energii powinna pozwolić utrzymywać ją na właściwym poziomie.
- Tłuszcz nie powinien dostarczać więcej niż 20% dziennej porcji energii. W związku z jego ograniczeniem szczególną uwagę należy zwrócić na witaminy rozpuszczalne w tłuszczach – ich podaż powinna ulec ograniczeniu.
- Jadłospis powinien obfitować w warzywa i owoce bogate w beta karoten (marchew, brzoskwinie, morele, dynie czy koperek), które charakteryzują się żółtą, pomarańczową i zieloną barwą. Ważna jest również odpowiednia ilość witaminy C znajdującej się w natce pietruszki, papryce, pomidorach, ziemniakach, owocach jagodowych, truskawkach. Jest ona, podobnie jak prowitamina A, silnym antyoksydantem pomagającym walczyć ze stanami zapalnymi.
- Należy wybierać chude gatunki mięs, takie jak: drób, chuda wołowina, chuda cielęcina, dobrej jakości wędliny bez widocznego tłuszczu, np.: wędlinę drobiową, chudą szynkę wieprzową, szynkę wołową.
- Dietę dobrze uzupełnić o przeciery warzywne, zupy na wywarach jarskich zaciągane mlekiem i mąką. Nie zaszkodzą gotowane ziemniaki i purée z odtłuszczonym mlekiem.
- Dietę wątrobową można urozmaicić budyniami, galaretkami, przecierami owocowymi, kiślami.
- Do przyprawiania potraw można wykorzystać: zieloną pietruszkę, cynamon, wanilię, miód, kwasek cytrynowy, koperek, majeranek.
Czytaj również: Śpiączka wątrobowa – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowania
Jak przygotowywać posiłki?
Przygotowując posiłki zgodnie z założeniami diety wątrobowej, można wykorzystywać następujące techniki kulinarne:
- gotowanie,
- gotowanie na parze,
- duszenie bez obsmażania,
- pieczenie bez udziału tłuszczu.
Absolutnie wyklucza się smażenie, tradycyjne pieczenie, duszenie z obsmażaniem. Jeśli istnieje potrzeba zastosowania modyfikacji w postaci wykluczenia żółtka jaja, do potraw dodaje się białka. Przykładem takich potraw jest jajecznica przygotowywana na parze z białek czy też dodawanie do innych potraw ubitej z nich piany.
Zupy przygotowuje się na wywarach warzywnych. Zabiela się je mlekiem, jogurtem naturalnym lub zawiesiną z mleka i mąki. Warzywa oraz owoce spożywa się w formie gotowanej, przecieranej lub w formie soków. Przeciwwskazane są tłuste, zawiesiste zupy na wywarach mięsnych bądź kościach. Ciężkostrawnym wywarem jest zupa grzybowa – z niej także należy zrezygnować. Nie są wskazane zarówno sosy jak i zupy zabielane śmietaną, zagęszczane zasmażką, przygotowane na bazie warzyw wzdymających i ciężkostrawnych.Produkty tłuszczowe dodaje się do gotowych potraw w formie surowej.
Właściwa dieta w chorobach wątroby
W związku z tym, że dieta wątrobowa przeznaczona jest dla pacjentów z różnymi jednostkami chorobowymi, w zależności od rodzaju zdiagnozowanej choroby, należy zastosować również odpowiednie modyfikacje jadłospisu. W przypadku chorób wątroby, w których zachowana jest jej funkcja, białko podaje się we wspomnianej normie fizjologicznej, tj. około 0,8–1 g na kg masy ciała na dobę. U pacjentów po wirusowym zapaleniu wątroby lub przy stłuszczeniu wątroby należy rozważyć zwiększenie ilości białka w diecie.
Od wydolności narządu zależy również stopień ograniczenia spożycia tłuszczu. Składnik ten może podlegać jeszcze bardziej restrykcyjnym normom, jeśli doszło do poważnego uszkodzenia wątroby. W przypadku chorób pęcherzyka żółciowego, dieta wyklucza produkty będące źródłem cholesterolu, w tym żółtka jaj. Ograniczeniom podlegają również produkty będące źródłem szczawianów, tj. szpinak, szczaw, rabarbar czy herbata. W przewlekłym zapaleniu trzustki, które przebiega z biegunką, nie podaje się tłuszczu jako dodatku do potraw i pieczywa. Jeśli u pacjenta występuje nietolerancja laktozy, należy wykluczyć lub znacznie ograniczyć mleko. Można je zastąpić jogurtami, kefirami czy serem twarogowym.
Jadłospis diety wątrobowej
Poniżej zaprezentowany został przykładowy jadłospis w diecie wątrobowej:
- I śniadanie: pieczywo pszenne z szynką drobiową, pomidor bez skórki, kawa zbożowa z odtłuszczonym mlekiem,
- II śniadanie: jogurt odtłuszczony z płatkami kukurydzianymi, dojrzały banan,
- obiad: rosół na wywarze jarskim z makaronem, filet z indyka gotowany na parze, ziemniaki gotowane, marchew duszona oprószona mąką,
- podwieczorek: pieczone jabłko,
- kolacja: ryż biały z duszonymi warzywami i białkiem jaja, rumianek.
Dieta wątrobowa – wypowiedź eksperta
Zdaniem eksperta
Dieta w chorobach wątroby zależy od rodzaju schorzenia oraz jego stadium. W ostrym zapaleniu wątroby, wywołanym wirusem (tzw. żółtaczka zakaźna) w początkowym stadium stosuje się dietę łatwostrawną, z ograniczeniem tłuszczów, nawet do 10-20% ogólnej ilości energii. W skład diety powinny wchodzić natomiast: białe pieczywo, potrawy mączne, ryż, drobne kasze, dżem, miód, wskazane jest białe gotowane mięso, chudy twarożek, mleko o zmniejszonej zawartości tłuszczu i świeże masło. Warzywa tylko gotowane, z wyłączeniem strączkowych, kapustnych i cebuli. Można podawać kompoty (bez owoców pestkowych) oraz kisiele i galaretki. W okresie rekonwalescencji, przez pół roku, nadal obowiązuje dieta łatwostrawna. Zwiększa się nieco ilość tłuszczu, a przez rok nie należy pić alkoholu.
W przewlekłych chorobach wątroby żywienie zależy od czynników takich jak: stopień wydolności narządu, stan odżywienia, występowanie powikłań, stan pęcherzyka i trzustki. Jeżeli nie występuje niewydolność wątroby zaleca się dietę łatwostrawną, wysokobiałkową, o zmniejszonej ilości tłuszczu i z całkowitym wyłączeniem alkoholu. Białko powinno być pełnowartościowe, pochodzić z chudego mięsa ryb i nabiału. Z tłuszczów najlepiej tolerowane jest masło, a także słodka śmietanka i oleje roślinne. Należy unikać tłuszczów zwierzęcych.
Opublikowano: 06.10.2017;
Oceń:
4.6
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Marzena Rojek
Dietetyk
Dietetyk, specjalista ds. zdrowia publicznego. Absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Członek Polskiego Towarzystwa Dietetyki. Posiada ponad dziesięcioletnie doświadczenie w pracy z pacjentami indywidualnymi, także cierpiącymi na zaburzenia odżywiania. Prowadzi szkolenia oraz warsztaty kulinarne z zakresu prawidłowego odżywiania dla dorosłych, dzieci i młodzieży, zajmuje się przygotowywaniem i realizacją programów profilaktyki zdrowotnej. Pracuje jako nauczyciel i wykładowca. Autorka wydanej w 2018 roku książki „Polskie superfoods”. Prezentuje racjonalne podejście do prawidłowego odżywiania, oparte na aktualnej wiedzy z tego zakresu. Sprzeciwia się radykalnym dietom „cud” i stara się przekonywać, że zdrowy styl życia może być łatwy i przyjemny. Prywatnie szczęśliwa mama, pasjonatka długich spacerów i rowerowych wycieczek. Wolne chwile spędza w kuchni, gdzie doskonali i testuje przepisy dietetyczne.
324
Komentarze i opinie (10)
opublikowany 24.09.2018
opublikowany 06.04.2019
opublikowany 17.02.2019
opublikowany 24.03.2019
opublikowany 13.02.2020
opublikowany 06.05.2020
opublikowany 06.05.2020
opublikowany 16.12.2020
opublikowany 16.01.2023
opublikowany 05.06.2023