Dieta w refluksie żołądkowo-przełykowym ustalana jest indywidualnie, ponieważ nie u wszystkich chorych objawy refluksu nasilają się zjedzeniu tych samych produktów. Można wskazać jednak ogólne zalecenia żywieniowe, według których pacjenci powinni układać jadłospis. Co można jeść przy refluksie, a jakich produktów unikać w przepisach?
Dieta przy refluksie – co jeść w refluksie żołądkowo-przełykowym, a czego unikać?
Spis treści
Refluks żołądkowo-przełykowy a dieta
Choroba refluksowa przełyku (GERD), potocznie określana refluksem żołądkowo-przełykowym, to wsteczne zarzucanie treści żołądkowej do przełyku powodujące różnego rodzaju dolegliwości oraz powikłania. Najczęstsze objawy choroby refluksowej to przede wszystkim zgaga, puste odbijanie oraz odczucie cofania się treści pokarmowej do przełyku. W niemal 40–50 proc. przypadków choroba przebiega bezobjawowo i jest wykrywana dopiero w trakcie badania endoskopowego wykonywanego z powodu innych wskazań.
Przyczyny choroby refluksowej przełyku są dosyć złożone. Ważną rolę odgrywają czynniki anatomiczne, funkcjonalne oraz środowiskowe, spośród których wymienić można przede wszystkim:
- nieprawidłowe nawyki żywieniowe,
- nadmierną masę ciała,
- brak aktywności fizycznej,
- palenie tytoniu,
- nadużywanie alkoholu.
Udowodniono także, że stres oraz brak umiejętności radzenia sobie z emocjami mają istotny wpływ nie tylko na rozwój choroby, ale również często są jej następstwem. Refluks żołądkowo-przełykowy może być zjawiskiem fizjologicznym. Występuje wówczas po posiłku, jest krótkotrwały i charakteryzuje się niewielkim nasileniem. Nie powoduje dolegliwości oraz nie pojawia się podczas snu. Fizjologiczny refluks u niemowląt występuje do 10 razy na dobę. W przypadku dorosłych częstość epizodów spada do 3, maksymalnie 5 razy na dobę.
W terapii refluksu żołądkowo-przełykowego stosuje się leczenie zachowawcze polegające na podawaniu odpowiednich środków farmakologicznych. Gdy terapia taka jest nieskuteczna, konieczne może być wdrożenie leczenia chirurgicznego. Zarówno dieta przeciwrefluksowa, jak i modyfikacja stylu życia, stanowią istotny element wspomagający leczenie.
Sprawdź też, jak pozbyć się flegmy w gardle?
Najważniejsze zalecenia w refluksie żołądkowo-przełykowym
Najbardziej istotne zalecenia żywieniowe w refluksie dotyczyć powinny zmniejszenia masy ciała, zmniejszenia objętości posiłków oraz tempa jedzenia. Ważne jest też wprowadzenie umiarkowanej aktywności fizycznej oraz dbanie o utrzymywanie właściwej pozycji podczas snu i odpoczynku. Chory bezwzględnie powinien także zaprzestać palenia papierosów.
Nadmierna masa ciała wiąże się ze wzrostem ciśnienia wewnątrzbrzusznego, czego skutkiem jest nasilenie objawów refluksu. Ponadto badania wskazują, że zarówno otyłość, jak i nadwaga, stanowią czynnik ryzyka rozwoju refluksu żołądkowo-przełykowego. Dlatego pierwszym zaleceniem dla chorego z nadmierną masą ciała jest często zrzucenie zbędnych kilogramów.
Ponadto chory powinien zadbać o noszenie luźnej odzieży, szczególnie w obrębie jamy brzusznej. Podczas snu warto podłożyć sobie poduszkę pod górną część ciała, tak aby była ona nieco wyżej niż reszta ciała. Wskazane jest unikanie wykonywania skłonów i dźwigania ciężarów. W miarę możliwości korzystne będzie również unikanie sytuacji stresujących.
To też może Cię zainteresować: Guzek w odbycie – co może oznaczać?
W wyniku wieloletniego zarzucania treści żołądkowej do przełyku, a w związku z tym występujących przewlekle stanów zapalnych błony śluzowej, dojść może do rozwoju poważnych powikłań. Następstwem refluksowego zapalenia przełyku mogą być krwawienia oraz owrzodzenia przełyku. Istnieje ryzyko perforacji wrzodu, a podczas procesu gojenia się owrzodzeń, do zwężenia przełyku. U niewielkiego procenta chorych rozwija się tak zwany przełyk Baretta – zmiany w nabłonku pokrywającym przełyk. Na skutek zmiany nabłonka, w przypadku ok. 10 proc. chorych dochodzi do rozwoju raka gruczołowego.
Odpowiednia dieta w refluksie żołądka stanowi niezwykle ważny element niefarmakologicznego leczenia choroby. W połączeniu z modyfikacją stylu życia oraz stosowaniem odpowiednich leków pozwala uzyskać bardzo dobre efekty terapeutyczne.
Zobacz też: Ból z prawej strony pod żebrami – co może oznaczać?
Refluks żołądkowo-przełykowy – dieta
Dieta w refluksie powinna bazować na produktach, które nie nasilają objawów choroby. Jedzenie należy spożywać w spokojnej atmosferze, bez pośpiechu, w umiarkowanych ilościach. W refluksie żołądkowo-przełykowym polecana jest dieta łatwostrawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego.
Chory powinien spożywać mniej, ale częściej. Zaleca się 5–6 niewielkich posiłków dziennie. Najlepiej o stałych porach. Warto pamiętać, że objawy choroby refluksowej nasilają się około 1–2 godziny po jedzeniu. W związku z tym ostatni posiłek powinien zostać spożyty około 3–4 godziny przed snem. W przypadku nasilenia dolegliwości refluksowych wskazana może być dieta papkowata. Ogranicza ona żucie, przez co pozwala zmniejszyć wydzielanie żołądkowe.
Zobacz też: Gorzki posmak w ustach – przyczyny
Wypicie szklanki mleka lub wody pozwala zmniejszyć objawy refluksu. Mleko neutralizuje kwaśną zawartość w przełyku, a wypicie wody pozwala oczyścić przełyk z kwasu solnego. Korzystne jest dodawanie mleka do herbaty, kawy, soków owocowych oraz warzywnych. Zalecane jest również picie wód leczniczych z dużą zawartością soli wapnia.
W diecie przy refluksie polecane jest zwiększenie ilości spożywanego białka (do ok. 1,2g/kg należnej masy ciała). Pełnowartościowe białko znajdujące się w mleku, twarogu, jajach, w rybach i mięsie wiąże nadmierną ilość kwasu solnego. Zaleca się jednak nie więcej niż 1l mleka na dobę. Początkowo posiada ono właściwości osłaniające błonę śluzową żołądka i łagodzące ból. Ale po wchłonięciu, znajdujący się w mleku wapń zwiększa wydzielanie gastryny, która z kolei pobudza funkcje wydzielnicze żołądka.
Tłuszcze posiadają właściwości hamujące wydzielanie kwasu solnego, przez co zmniejszają motorykę żołądka. Dieta przy refluksie żołądka powinna zawierać tłuszcze łatwo strawne, takie jak śmietanka, masło oraz tłuszcze roślinne zmniejszające stężenie cholesterolu. Jednak mimo korzystnych właściwości śmietanki, masła czy tłustego mleka, spożycie tych produktów powinno być umiarkowane.
Lekkostrawna dieta na refluks powinna bazować na potrawach gotowanych tradycyjnie lub na parze oraz duszonych bez wcześniejszego obsmażania. Tłuszcz może być dodawany do gotowych potraw. Zupy oraz sosy powinno się doprawiać zawiesiną z mleka i mąki lub z mąki i śmietanki. Dobrym wyborem będą przecierane zupy. Można spożywać soki owocowe i warzywne po rozcieńczeniu, najlepiej mlekiem. Nie poleca się potraw smażonych i pieczonych w sposób tradycyjny, a także ciast wyrabianych na stolnicy.
Dieta przy refluksie u dzieci wygląda podobnie jak w przypadku dorosłych. U niemowląt pomocne może być zmniejszenie porcji posiłków, zwiększenie częstości karmień oraz stosowanie gotowych mieszanek antyrefluksowych.
W refluksie terapia niefarmakologiczna może być skuteczna tylko wtedy, gdy chorobie nie towarzyszy zapalenie przełyku. W przypadku, gdy dolegliwości występują, a objawy charakteryzują się dużym nasileniem, konieczne jest stosowanie odpowiednich leków. Dieta w refluksowym zapaleniu przełyku jest wówczas czynnikiem wspomagającym terapię farmakologiczną.
Co jeść przy refluksie?
Dieta w chorobie refluksowej zawierać powinna jasne pieczywo, pieczywo typu graham, drobne kasze (takie jak kasza manna czy krakowska), ryż oraz makarony, szczególnie drobne. Dozwolone jest mleko (do 2 proc. tłuszczu), mleko zsiadłe, jogurty naturalne i owocowe, śmietana do 18 proc. oraz twarogi chude i półtłuste. W ograniczonych ilościach chory na refluks może jeść serki homogenizowane. Dieta przy refluksie przełykowym zawierać może także jaja, najlepiej gotowane na miękko lub pod postacią jajecznicy na parze.
Przy refluksie z warzyw wskazane są przede wszystkim te młode i soczyste. Głównie marchew, kabaczki, dynia, szpinak, cukinia, buraki i szparagi. W ograniczonych ilościach (w przypadku, gdy nie powodują dolegliwości) chory może spożywać brokuły, kalafior, zielony groszek, zieloną sałatę i selera. Chory musi również wiedzieć, jakie owoce przy refluksie może spożywać. Dozwolone są głównie te dojrzałe i soczyste, najlepiej bez skórki oraz pestek. W okresie zaostrzenia choroby owoce można spożywać pod postacią gotowaną i jako przeciery.
W jadłospisie przy refluksie dozwolone są chude gatunki mięs i ryb. Przede wszystkim wołowina, cielęcina, mięso z kurczaka i indyka bez skóry, a w ograniczonych ilościach również chuda wieprzowina. Spośród ryb polecane są słodkowodne, takie jak leszcz, sandacz i okoń, a z morski dorsz, sola i morszczuk. Tłuste ryby morskie i słodkowodne można spożywać jedynie w ograniczonych ilościach. W diecie na refluks mogą znaleźć się chude wędliny drobiowe, wołowe i wieprzowe. Mięsa oraz ryby gotowane, duszone czy też pieczone w folii lub rękawie do pieczenia.
Polecane są ziemniaki gotowane, pod postacią puree bez masła, a także tłuczone i pyzy. Sosy powinny być łagodne, zaprawiane jogurtem, chudym mlekiem lub z niewielkim dodatkiem masła czy żółtka. Możliwe jest zagęszczanie zawiesiną z mąki w wodzie lub mleku. Wskazane są zupy mleczne, krupniki, zupa ziemniaczana i warzywna z dozwolonych warzyw.
Dieta refluksowa nie musi eliminować tłuszczów. W niewielkich ilościach spożywać można masło, margaryny kubkowe i oleje roślinne. Dozwolony jest cukier i wszystkie słodycze poza czekoladą i wyrobami czekoladowymi oraz chałwą. Wskazane są kompoty owocowe, kisiele, musy, galaretki, budynie, sorbety, a także ciasta drożdżowe i biszkoptowe. Wśród napojów najlepsze będą herbatki ziołowe (poza miętową), owocowe, słabe herbaty i woda mineralna niegazowana, szczególnie ta bogata w jony wapnia. Chory może także spożywać rozcieńczone soki owocowe (poza tymi z owoców cytrusowych) i warzywne. Wiele słyszy się także o tym, jaki wpływ ma miód na refluks, a szczególnie miód Manuka . Twierdzi się, że ma on działać wzmacniająco i regenerująco na przełyk. Mimo że miód jest dozwolony w chorobie refluksowej i wykazuje korzystne właściwości, to jednak samo spożywanie miodu nie wyleczy refluksu.
W dietetycznym leczeniu refluksu żołądkowo-przełykowego, jak dowodzą badania, bardzo dobre efekty daje stosowanie tak zwanej białej diety. Jest to sposób odżywiania oparty na wodzie, mleku, ziemniakach, siemieniu lnianym, chudym drobiu i chudych rybach, a w ograniczonej ilości również czerstwym pieczywie pszennym. Obserwuje się, że odżywianie pacjentów taką dietą w dłuższej perspektywie pozwala złagodzić niekorzystne objawy refluksu.
Czego nie jeść przy refluksie?
Dieta przy refluksie żołądkowym ma na celu ograniczenie spożycia produktów, które pobudzają wydzielanie kwasu solnego oraz drażnią błonę śluzową żołądka. Wśród zakazanych produktów spożywczych znaleźć można również takie, które zmniejszają napięcia dolnego zwieracza przełyku oraz opóźniają opróżnianie żołądka. Zaliczyć można do nich przede wszystkim czekoladę i wyroby czekoladowe oraz te zawierające znaczne ilości tłuszczu. Na obniżenie napięcia dolnego zwieracza przełyku wpływa także spożycie kofeiny, soku pomarańczowego oraz naparów z mięty. Alkohol przy refluksie jest również zakazany. Znajdujący się w alkoholu etanol ma silne właściwości kwasotwórcze, przez co powoduje powstawanie zgagi także w przypadku osób nie cierpiących z powodu choroby refluksowej. Dieta antyrefluksowa wyklucza produkty ciężkostrawne, wzdymające oraz ostro przyprawione.
Dieta na zgagę i refluks eliminuje owoce cytrusowe oraz soki z tych owoców, a także sok pomidorowy i pomidory, kwaśne potrawy, cebulę, por, czosnek i ostre przyprawy. W menu diety przy refluksie niewskazany jest proszek do pieczenia, przyprawy do zup, kostki bulionowe, sosy zawierające glutaminian sodu oraz esencjonalne wywary z kości, mięsa i grzybów. Ostatnie badania wskazują, że nadmierna ilość soli w diecie może stanowić czynnik ryzyka choroby refluksowej przełyku.
Dieta dla chorych na refluks wyklucza napoje gazowane, gdyż uwolniony w żołądku gaz zwiększa objętość treści pokarmowej, co sprzyja powstawaniu dolegliwości. Wyeliminować należy także cukierki zawierające w swoim składzie alkohol czy miętę.
Każdy chory powinien wiedzieć, czego nie można jeść przy refluksie. Wśród produktów, które najsilniej pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i w związku z tym powinny zostać wyeliminowane z przepisów diety przeciwrefluksowej wymienić można przede wszystkim:
- mocne, esencjonalne wywary warzywne i grzybowe, rosoły oraz buliony,
- smażone i pieczone potrawy, dania ostre i słone, ostre przyprawy,
- pikantne i słone sosy,
- produkty marynowane oraz wędzone,
- konserwowane ryby i mięsa,
- mocną herbatę i kawę, alkohol,
- kwaśne napoje,
- nierozcieńczone soki owocowe i warzywne,
- gazowane napoje i wody.
Ostatnie badania pokazują, że spożycie błonnika pokarmowego może zmniejszać ryzyko wystąpienia refluksu. Jednak wielu chorych źle reaguje na produkty o wysokiej zawartości włókna pokarmowego. Wówczas koniczne jest wykluczenie z diety razowego pieczywa, grubych kasz, a także surowych owoców i warzywa. Produkty te często dają objawy dyspeptyczne, takie jak wzdęcia, gniecenie i w sposób mechaniczny podrażniają błonę śluzową żołądka.
Przykładowy jadłospis w refluksie
W diecie przy refluksie jadłospis powinien być komponowany dla każdego pacjenta indywidualnie. Produkty, które u jednych osób powodują przykre objawy chorobowe, u innych osób mogą być spożywane bez przeszkód. Dlatego konieczne jest wykluczenie z diety chorego takich pokarmów, które przyczyniają się do powstawania dolegliwości.
J adłospis refluksowy mimo wielu ograniczeń powinien być jak najbardziej urozmaicony. Każdy chory powinien obserwować swój organizm i konsultować z lekarzem objawy. Podstawę do opracowania diety dla chorego stanowić powinien dokładny wywiad żywieniowy. Zalecenia wymienione w tym artykule powinny być traktowane jedynie jako wskazówka.
ŚNIADANIE
- 2 bułki grahamki posmarowana niewielką ilością masła,
- chudy ser twarogowy,
- sałata
- kawa zbożowa z mlekiem
II ŚNIADANIE
- placuszki z kaszy manny ( kasza manna, białko jajka, cukier lub miód, olej rzepakowy)
- garść borówek
- słaba herbata z mlekiem
OBIAD
- krupnik z kaszą jęczmienną,
- pieczony mintaj z puree ziemniaczanym i z gotowanymi warzywami
- słaba herbata z mlekiem
PODWIECZOREK
- jabłko pieczone z ryżem i cynamonem
KOLACJA
- zupa krem z marchwi
- kajzerka posmarowana cienko masłem
Wypowiedź lekarza na temat diety przy refluksie
Zdaniem eksperta
Skład jakościowy diety pacjentów z refluksem żołądkowo-przełykowym powinien odpowiadać diecie lekkostrawnej. Zalecane są częste, lecz nieduże posiłki — nawet 5-6 dziennie. Ostatni posiłek powinien być spożywany co najmniej 2-3 godziny przed snem. Temperatura potraw powinna być zbliżona do temperatury ciała. Nie zaleca się słodyczy oraz potraw tłustych. Nie należy również popijać posiłków dużą ilością płynów. Z diety należy wyłączyć alkohol, czekoladę, kakao, kawę, ostre przyprawy, a także soki i owoce cytrusowe. Jednym z czynników wywołujących dolegliwości jest sok pomidorowy i cebula. Niewskazane są napoje gazowane, potrawy tłuste, zbyt zimne bądź zbyt gorące.
Pokarmy korzystnie działające w chorobie refluksowej to mleko i produkty mleczne, a także woda — zwłaszcza wody lecznice zawierające sole wapnia, o pH alkalicznym. Poza zaleceniami dietetycznymi, przy refluksie istotne są inne zasady postępowania. Spożywanie posiłku, najpóźniej 2-3 godziny przed snem, unikanie obfitych posiłków i nieprzyjmowanie pozycji leżącej po jedzeniu. Ważne jest zaprzestanie palenia papierosów, a także zmniejszenie masy ciała u otyłych pacjentów.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Banks M.: The modern investigation and management of gastrooesophageal reflux disease (GORD), Clinical Medicine, 2009, 6,9, 600-604
- Bartuzi Z.: Choroba refluksowa przełyku- standard diagnostyki i leczenia, Alergia, 2015, 3, 29-35
- Chmiel K., Niśkiewicz I., Krela-Kaźmierczak I., Łykowska-Szuber L., Linke K.: Pozaprzełykowe objawy refluksu żołądkowo-przełykowego, Nowiny Lekarskie, 2009, 78, 3-4, 216-221
- Czerwionka-Szaflarska M., Romańczuk B.: Choroba refluksowa przełyku u dzieci i młodzieży, Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 1, 26–31
- Diet łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego – szpital powiatowy w Mielcu, http://www.szpital.mielec.pl, dostęp: 27.05.2018
- Dieta w chorobie refluksowej – Szpital Uniwersytecki w Krakowie, dietetyczny plan na zdrowie, http://www.su.krakow.pl/dietetyczny-plan-na-zdrowie, dostęp: 20.05.2018
- Dudkowiak R., Poniewierka E.: The role of diet and life style in the treatment of gastroesophageal reflux disease, Family Medicine & Primary Care Review, 2012, 14, 4, 586-591
- Jarosz M.: Choroba refluksowa żołądkowo-przełykowa, Praktyczny podręcznik dietetyki, 179-185
- Korzonek M., Dziergas A.: Jakość życia pacjentów z chorobą refluksową przełyku, Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu, 2014, 1, 38, 13-19
- Korzonek M., Dziergas A., Kuczyńska M.: Choroba refluksowa przełyku (GERD) — problem wciąż aktualny
- Krogulska A., Wąsowska-Królikowska K.: Refluks żołądkowo-przełykowy a refluks krtaniowo-gardłowy – znaczenie w laryngologii
- Małecka-Panas E., Mokrowiecka A.: Choroba refluksowa przełyku (refluks), https://gastrologia.mp.pl/choroby/przelyk/50731,choroba-refluksowa-przelyku-refluks, dostęp: 10.06.2016
- Śmiechowska M., Cugowska M.: Rola żywności i żywienia w chorobie refluksowej, Bromat. Chem. Toksykol., XLIV, 2011, 3, 298-304
- Schmidt J., Łapienis M., Stawicki M.: Laryngologiczny obraz refluksu krtaniowo-gardłowego – doświadczenia własne w diagnozowaniu i leczeniu, Otolaryngologia Polska, 2013, 67, 139-143
- Taraszewska A: Dieta w chorobie refluksowej, https://dieta.mp.pl/diety/diety_w_chorobach/70596,dieta-w-chorobie-refluksowej, dostęp: 15.05.2018
- Włodarek D., Lange E.: Dieta w wybranych schorzeniach przewodu pokarmowego, [w:] red. Bujko J.: Podstawy dietetyki, wyd. SGGW, 2006, 58-84
Opublikowano: 21.08.2016;
aktualizacja: 04.01.2019
Oceń:
4.4
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Diana Chmielowiec
Dietetyczka
Absolwentka Technologii Żywności i Żywienia Człowieka oraz Bezpieczeństwa Żywności w Łańcuchu Żywnościowym Warszawskiej SGGW. Ukończyła również Poradnictwo dietetyczne w Instytucie Żywności i Żywienia. Przez 3 lata pracowała jako dietetyk specjalizujący się w alergiach pokarmowych. Obecnie zajmuje się jakością i bezpieczeństwem żywności.
212
Komentarze i opinie (7)
opublikowany 11.12.2018
opublikowany 22.12.2018
opublikowany 26.06.2020
opublikowany 26.02.2022
opublikowany 06.05.2022
opublikowany 04.11.2022
opublikowany 18.04.2023