Wysypka po lekach – skórne odczyny (zmiany) polekowe

Alergia polekowa – co to jest?

Uczulenie na leki jest coraz częstszym problemem, z jakim borykają się pacjenci, przede wszystkim ze względu na nadużywanie i łatwy dostęp do leków. Jedną z głównych grup leków powodujących reakcje uczuleniowe są antybiotyki, ale problem ten może pojawić się po zastosowaniu praktycznie wszystkich leków. Może wystąpić np. wysypka lub swędzenie skóry po lekach.

Uczulenie na leki to nieprawidłowa reakcja organizmu na leki podawane w prawidłowych dawkach. Może być ono spowodowane zarówno przez substancję czynną zawartą w lekach, jak i przez substancje pomocnicze.

Po pierwszym przyjęciu danego leku układ immunologiczny zapamiętuje dany alergen i rozpoczyna tworzenie przeciwko niemu przeciwciał. Reakcja uczuleniowa na leki pojawia się dopiero po którymś z kolei przyjęciu danego środka.

To też Cię może zainteresować: Pęcherze, pęcherzyki i bąble na skórze – co mogą oznaczać?

Uczulenie (alergia) na leki – czynniki ryzyka

Na występowanie uczuleń na leki (alergii polekowych) wpływ mają liczne czynniki. Jednym z nich jest wiek i płeć. Zaobserwowano, że wysypka u dzieci po lekach występuje rzadziej. Ma to związek najprawdopodobniej z zażywaniem większej ilości leków przez dorosłych, co jest głównym czynnikiem predysponującym do rozwinięcia się niepożądanych reakcji polekowych. Niepożądane odczyny polekowe częściej występują u kobiet niż u mężczyzn.

To też może Cię zainteresować: Jakie schorzenia wywołują plamy na skórze?

Plamy po lekach występują częściej u osób palących i nadużywających alkoholu. Istnieje także grupa chorób przewlekłych, które ku temu predysponują. Zaliczamy do nich: gruźlicę, AIDS oraz mukowiscydozę. Należy także pamiętać, że predyspozycja do alergii polekowych może też być uwarunkowana genetycznie.

Praktycznie wszystkie leki mogą być przyczyną odczynów alergicznych. Dotyczy to także leków stosowanych w leczeniu reakcji uczuleniowych, czyli leków przeciwhistaminowych i kortykosteroidów.

To też może Cię zainteresować: Albinizm – jak się objawia?

Do leków, które uczulają zaliczamy:

• antybiotyki beta-laktamowe (penicyliny, cefalosporyny),
• sulfonamidy,
• niesteroidowe leki przeciwzapalne,
• preparaty miejscowo znieczulające,
• opiaty,
• środki kontrastowe,
• leki zwiotczające,
• barbiturany.

Zobacz też: Wysypka na nogach – jakie są przyczyny krostek na nogach?

Wysypka po lekach – objawy, skórne odczyny polekowe

Zmiany skórne po lekach są najczęstszym i charakterystycznym objawem uczulenia na farmaceutyki. Występuje bardzo duża różnorodność morfologicznych obrazów skórnych odczynów polekowych. Ze względu na dynamikę rozwoju zmiany na skórze po lekach możemy podzielić na dwie grupy:

• reakcje natychmiastowe: obrzęk naczynioruchowy i pokrzywka po lekach,
• reakcje opóźnione: wyprysk kontaktowy, rumień, osutka plamisto-grudkowa, plamica, reakcje fototoksyczne.

Zobacz też: Alergia w ciąży – jak leczyć?

Najczęstszymi odczynami skórnymi polekowymi są obrzęk naczynioruchowy i pokrzywka. W pokrzywce mamy do czynienia z powstawaniem bąbli pokrzywkowych, którym towarzyszy świąd i rumień. Obrzęk naczynioruchowy objawia się z kolei występowaniem ograniczonych obrzęków w skórze i błonach śluzowych.

Oba te rodzaje występują bardzo często równocześnie. Najczęstszymi lekami predysponującymi do wystąpienia tych zmian są: antybiotyki beta-laktamowe, sulfonamidy i niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Przeczytaj: Brązowe plamy na skórze – jakie mogą być przyczyny?

Osutka plamisto-grudkowa po lekach

Wysypka po lekach bardzo często występuje w postaci osutki plamisto-grudkowej. Objawami są czerwone lub różowe plamy na ciele z towarzyszącymi grudkami (grudki na skórze). Osutka pojawia się najczęściej najpierw na tułowiu, obejmując początkowo szyję i kończyny górne, a następnie stopniowo przesuwa się ku dołowi.

Za występowanie tych zmian najczęściej odpowiedzialne są: niesteroidowe leki przeciwzapalne, antybiotyki beta-laktamowe, sulfonamidy, leki przeciwdrgawkowe.

To też może Cię zainteresować: Swędząca wysypka na rękach – przyczyny, leczenie

Rumień po lekach

Kolejnym częstym odczynem skórnym jest rumień po lekach. Wyróżniamy w tej grupie:

• rumień guzowaty , w którym mamy do czynienia z bolesnymi guzkami zlokalizowanymi głównie w obrębie podudzi; lekami wywołującymi są: salicylany, sulfonamidy, tetracykliny, niesteroidowe leki przeciwzapalne;
• rumień wielopostaciowy z sinoczerwonymi zmianami na skórze, czasem na błonach śluzowych, a także – w najcięższej postaci (czyli toksycznej nekrolizie naskórka) ze zmianami w postaci pęcherzyków i martwicy, doprowadzającymi do spełzania rozległych powierzchni naskórka; do zmian tego typu najczęściej predysponują: antybiotyki beta-laktamowe, sulfonamidy, furosemid, tetracykliny, barbiturany, propranolol;
• rumień trwały, czyli pojedyncze brunatne przebarwienia na skórze pojawiające się stale w tych samych miejscach; lekami predysponującymi są: niesteroidowe leki przeciwzapalne, sulfonamidy, tetracykliny, metronidazol, barbiturany.

Zobacz też: Czerwone plamy na nogach – co mogą oznaczać?

Warto również wspomnieć o tzw. reakcjach fototoksycznych po zastosowaniu niektórych leków. Fototoksyczność jest to właściwość niektórych substancji powodująca zwiększoną wrażliwość komórek na promienie świetlne.

Gdy skóra zostanie wystawiona na światło, wówczas pojawiają się skórne odczyny polekowe, a czasami także silne oparzenia skóry. Lekami o działaniu uczulającym są m.in. niektóre antybiotyki (w tym chinolony), tetracykliny, a także niektóre zioła, np. dziurawiec zwyczajny.

Przeczytaj: Krostki na twarzy – co może je powodować?

Alergia po lekach (uczulenie na leki) – jak diagnozować i leczyć?

Diagnostyka uczulenia na leki opiera się na wykonaniu testów alergicznych, które dadzą dokładną odpowiedź, który lek nas uczula. Zaliczamy do nich testy skórne polegające na naniesieniu kropli alergenu na przedramię i nakłuciu w tym miejscu skóry. Pojawienie się bąbla i zaczerwienienia skóry po kilkunastu minutach świadczy o uczuleniu na dany alergen.

Kolejnym typem testów alergicznych jest test prowokacyjny, który polega na podaniu drogą donosową, pokarmową lub oskrzelową alergenu i odtworzeniu w ten sposób reakcji uczuleniowej. Ta metoda pozwala potwierdzić, że określony alergen podany daną drogą powoduje reakcję uczuleniową.

Zobacz też: Alergia wziewna – przyczyny, objawy, leczenie

Oba wymienione testy niosą za sobą ryzyko rozwinięcia się w ich trakcie poważnej reakcji uczuleniowej, a nawet wstrząsu anafilaktycznego.

Mamy do dyspozycji także test z krwi. Polega on na wyizolowaniu z próbki krwi komórek, które są odpowiedzialne za reakcje alergiczne, a następnie poddaniu tych komórek laboratoryjnej hodowli. Komórki te stymulowane są odpowiednim lekiem i, jeżeli pacjent jest na niego uczulony, komórki zaczynają się namnażać.

Wysypka na ciele po lekach ustępuje zwykle wtedy, gdy odstawimy lek, który jest za nią odpowiedzialny. W przypadku łagodnych reakcji alergicznych podaje się leki przeciwhistaminowe, w cięższych przypadkach glikokortykosteroidy.

Gdy dojdzie do groźnego stanu, jakim jest wstrząs anafilaktyczny, należy podać adrenalinę.

Skórne odczyny polekowe – wypowiedź dermatologa