Liszajec zakaźny – przyczyny, objawy, odmiany, metody leczenia

Liszajec zakaźny – co to jest i jakie są jego przyczyny?

Liszajec zakaźny jest jedną z najczęściej występujących ropnych powierzchniowych chorób skóry, tzw. piodermia. Przyczyną liszajca zakaźnego jest zakażenie kontaktowe – bezpośrednio poprzez np. uściski rąk lub za pośrednictwem przedmiotów, przez korzystanie ze wspólnych przedmiotów, takich jak np. kubki, ręczniki, sztućce; ewentualnie bakterie pochodzą z błon śluzowych nosa i gardła.

Zakażenie może być spowodowane pojedynczą bakterią lub mieć charakter zakażenia mieszanego (co najmniej dwoma gatunkami patogenów). Najczęściej są to paciorkowce β-hemolizujące z różnych grup – głównie jest to Streptococcus pyogenes – lub gronkowce, tj. Staphylococcus aureus.

Kto jest najbardziej narażony na zakażenie liszajcem zakaźnym?

Liszajec zakaźny jest bakteryjną chorobą skóry szerzącą się w dużych, zamkniętych (przynajmniej częściowo) zbiorowiskach, takich jak: żłobki, przedszkola, szkoły (szczególnie z internatem), koszary. Sprzyja temu sytuacja, kiedy zbiorowisko jest jak największe, jak najbardziej oddzielone oraz jego członkowie mogą się ze sobą swobodnie kontaktować. Na zakażenie liszajcem szczególnie podatne są osoby, u których występuje obniżona skuteczność układu odpornościowego lub przyjmujące leki osłabiające odporność (immunosupresyjne), a także zmagające się z niedoborami witamin i minerałów. U osób dorosłych liszajec zakaźny występuje rzadziej niż u dzieci.

Objawy liszajca zakaźnego

Wystąpienie zmian skórnych charakterystycznych dla liszajca poprzedzone jest infekcją górnych dróg oddechowych, objawiającą się głównie katarem.

Czynnikiem predysponującym do rozwoju liszajca jest także istniejące uszkodzenie skóry na twarzy, szczególnie w okolicy nosa i kącików ust. Uszkodzenie skóry mogą spowodować także różne pozakomórkowe produkty, wydzielane przez bakterie będące przyczyną liszajca: egzotoksyna paciorkowców – streptolizyna lub streptokinaza bądź gronkowców – toksyna złuszczająca.

Okres wylęgania po zarażeniu się liszajcem wynosi około 10 dni – po takim czasie na skórze pojawiają się charakterystyczne zmiany. Są zlokalizowane najczęściej na odsłoniętych partiach ciała:

• wokół ust,
• na nosie,
• na zgięciach stawów,
• przy płytkach paznokciowych.

Pojawiające się zmiany skórne w liszajcu są bardzo swędzące, co powoduje, że osoby chore (szczególnie dzieci) zaczynają je drapać. W rezultacie bakterie z tych zmian dostają się do uszkodzonych przez paznokcie pobliskich obszarów skóry i powodują pojawianie się tam nowych zmian. Schorzeniu może towarzyszyć podwyższona temperatura ciała.

Stan ogólny chorego jest dobry. Może nastąpić wyleczenie samoistne już po kilku dniach, jednak najczęściej nieleczony liszajec zakaźny trwa nawet kilka tygodni.

Wśród powikłań liszajca zakaźnego, dotykających najczęściej osób które nie podjęły antybiotykoterapii, wymienia się zapalenie tkanki łącznej, zapalenie naczyń chłonnych i posocznicę. W rzadkich przypadkach może dojść do ropnego zapalenia stawów, zapalenia kości i sepsy.

Liszajec zakaźny – rodzaje

Zmiany na skórze pojawiają się nagle i szybko ich przybywa. W zależności od rodzaju czynnika chorobotwórczego wywołującego liszajec zakaźny wyróżniamy dwie odmiany choroby: liszajec pęcherzykowy lub pęcherzowy:

• Liszajec pęcherzykowy charakteryzuje się krótkotrwałymi pęcherzykami o cienkich ścianach na podłożu rumieniowym, a wydostająca się z nich żółtawa treść szybko zasycha, przechodząc w krosty i nadżerki pokryte strupami. W przebiegu liszajca pęcherzykowego, w wyniku zlewania się zmian powstają większe ogniska;
• Liszajec pęcherzowy jest formą trwalszą, w której występują pęcherze wielkości kilku centymetrów. Po ich pęknięciu tworzą się strupy w kolorze miodowym, które szybko odpadają, nie pozostawiając po sobie blizn.

Liszajec zakaźny – diagnostyka i leczenie

Choroby skóry, z którymi należy różnicować liszajec zakaźny, to m.in.:

• ospa wietrzna;
• świerzb;
• atopowe zapalenie skóry;
• kontaktowe zapalenie skóry;
• grzybica skóry gładkiej.

W diagnostyce liszajca zakaźnego stosowana jest ocena kliniczna. Ponadto wykonywane jest badanie bakteriologiczne wymazu ze zmian pęcherzykowych, szczególnie w sytuacji, kiedy dotychczasowe leczenie nie przynosi skutku – należy wtedy ocenić lekooporność bakterii, aby właściwie dobrać antybiotyki doustne (wybrać te antybiotyki, na które bakterie powodujące zakażenie są wrażliwe).

Jeśli chodzi o leczenie liszajca zakaźnego, w przypadkach lekkich, gdy występujące zmiany skórne są stosunkowo ograniczone, wystarcza leczenie miejscowe, polegające na stosowaniu antybiotyków w postaci maści, kremów itd.

Typowo stosowane antybiotyki w przypadku liszajca zakaźnego to:

• mupirocyna,
• kwas fusydowy,
• retapamulina.

Czasami oprócz antybiotyków można stosować miejscowo działające środki odkażające. W cięższych przypadkach zakażenia rozległego lub nieustępującego po leczeniu miejscowym trzeba podawać antybiotyki ogólnie, po wcześniej ustalonym antybiogramie (często jest to penicylina odporna na działanie penicylinazy). Wskazane jest także wykonanie standardowego badania moczu.

Profilaktyka liszajca zakaźnego

W zapobieganiu rozwojowi choroby zatem ważne jest zachowanie higieny osobistej, czyli:

• częste kąpiele,
• unikanie wilgoci (np. staranne wycieranie się),
• unikanie pocenia się.

Ponadto, należy korzystać ze swoich przedmiotów, które powinny być często starannie myte i prane. Przy kąpieli czasami zalecane jest dodawanie niewielkiej ilości nadmanganianu potasu, ale postępowanie tutaj powinno być ostrożne.

Liszajec zakaźny – wypowiedź dermatologa