Polipy nowotworowe są jedną z przyczyn raka jelita grubego. Ich występowanie często nie wiąże się z żadnymi objawami i jest zwykle wykrywane przypadkowo. Większych rozmiarów polipy jelita grubego (łac. polypus coli et recti) mogą czasem powodować niewielkie krwawienie do światła jelita grubego, niedokrwistość, parcie na stolec lub też obecność śluzu w kale. Ze względu na kształt polipy jelita grubego dzieli się na uszypułowane, przysadziste oraz kosmkowe.
Polipy jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, usuwanie, dieta
Spis treści
Polipy jelita grubego – przyczyny
Polipy jelita grubego to uwypuklenia tkanki ponad powierzchnię błony śluzowej w kierunku światła jelita grubego. Najczęstszym typem u dorosłych są łagodne polipy nowotworowe – gruczolaki. Mogą pojawić się w dowolnym wieku, ale częściej występują u osób po 30 roku życia. Gruczolaki stanowią podłoże do rozwoju nowotworu złośliwego – raka jelita grubego. Czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu raka jest nieodpowiednia dieta bogata w tłuszcze zwierzęce i czerwone mięso a uboga w warzywa, owoce, wapń i selen. Jednak nie każdy polip musi oznaczać nowotwór. Warto wspomnieć, że zapalne choroby jelit mogą prowadzić do rozwoju tak zwanych polipów rzekomych.
Powstają one w wyniku zniszczenia błony śluzowej z oszczędzeniem jej fragmentu, który wystaje w kierunku światła jelita. Jednym z przykładów zapalenia jelit, w przebiegu którego pojawiają się pseudopolipy jest wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Zazwyczaj polipy występują pojedynczo lub po kilka w całym przewodzie pokarmowym. Istnieją jednak rzadkie genetyczne zespoły chorobowe, w przebiegu których cała ściana jelita grubego usłana jest polipami. Jedno z tych schorzeń to dziedziczna rodzinna polipowatość gruczolakowata. Liczba polipów w przewodzie pokarmowym w tej chorobie sięga setek a nawet tysięcy a ryzyko rozwoju raka jest niemal stu procentowe.
Zobacz też: Guzek w odbycie – co może oznaczać?
Jakie objawy dają polipy jelita grubego?
Bardzo często obecność pojedynczych polipów jelita grubego nie daje żadnych objawów, zwłaszcza jeżeli średnica zmian jest mniejsza niż jeden centymetr. Większe polipy mogą powodować niecharakterystyczne symptomy. Pacjenci zgłaszają uczucie parcia na stolec, nierzadko występują zaparcia. W stolcu pojawia się domieszka śluzu a czasem kał przyjmuje bardzo ciemne zabarwienie. Zazwyczaj objawy te nie są zbyt dokuczliwe i zostają zbagatelizowane. Dopiero obecność niewielkiej anemii, która rozwija się wskutek miernego krwawienia do światła jelita grubego, stawia pacjenta przed koniecznością pogłębionej diagnostyki. W większości przypadków występowania polipów jelita grubego, zostają one wykryte w trakcie badania endoskopowego wykonywanego właśnie w diagnostyce niedokrwistości lub przypadkowo podczas profilaktycznej kolonoskopii.
Zobacz też: Na czym polega hemikolektomia?
Polipy jelita grubego – badania
Kluczową rolę diagnostyczną polipów jelita grubego odgrywa kolonoskopia, podczas której badaniu ulega całe jelito grube. Daje ona największą szansę na wykrycie polipów – szacuje się, że ponad 90 proc. zmian powyżej 7 mm zostaje uwidoczniona podczas tej procedury. Kolejnym krokiem w diagnostyce wykrytego polipa jelita grubego jest jego całkowite usunięcie. Dokładne określenie charakteru zmiany w jelicie grubym jest możliwe na podstawie badania pod mikroskopem (histopatologicznego) polipa. Każda usunięta podczas kolonoskopii zmiana podlega ocenie mikroskopowej pod kątem występowania nowotworu i jego ewentualnego zaawansowania. Wielu pacjentów zastanawia się, czy istnieją inne możliwości diagnostyki polipów jelita grubego. Zastosowanie ma kolonografia TK, ale najlepiej sprawdza się w przypadku polipów o średnicy powyżej 1 cm. Wykryte w tomografii komputerowej zmiany również muszą zostać usunięte drogą kolonoskopii i poddane badaniu histopatologicznemu.
Klasyfikacja polipów – czy są groźne?
Do polipów jelita grubego zaliczyć można każdą ograniczoną zmianę, uwypuklającą się z powierzchni błony śluzowej do światła jelita. Polip nowotworowy jest rozrostem nabłonka jelitowego z cechami dysplazji. Dotychczas nie udało się odkryć przyczyny tworzenia się polipów. Z uwagi na to, iż polipy nowotworowe są jedną z przyczyn raka jelita grubego, wiedza na ich temat odgrywa istotną rolę w profilaktyce raka jelita grubego.
Na podstawie kształtu polipy podzielono na:
- uszypułowane – łączą się ze ścianą jelita szypułą,
- przysadziste – mają szeroką podstawę, bez wyraźnej szypuły,
- kosmkowe – charakteryzuje je nieregularny rozrost wielopostaciowy.
Klasyfikacja histologiczna uwzględnia następujące typy polipów:
- polipy nienowotworowe:
- polip młodzieńczy,
- polip rzekomy,
- polip hiperplastyczny,
- polipy nowotworowe:
- gruczolaki (90 proc. polipów zagrożonych przemianą nowotworową),
- rak, gruczolakorak w gruczolaku.
Najczęstszym typem polipów jelita grubego u dorosłych są polipy nowotworowe (takie, których przemiana w raka jest bardzo prawdopodobna), a wśród nich gruczolaki. Ich istotą jest rozrost komórek nabłonka gruczołowego, a wspólną cechą dysplazja komórek nabłonkowych. Dysplazja polega na zmianach cytologicznych i architektonicznych, które wskazują na ich nowotworowy charakter. W zależności od stopnia nasilenia zmian wyróżnia się dysplazję małego i dużego stopnia.
Ryzyko transformacji złośliwej polipa zależy od następujących czynników:
- średnicy – im większa średnica polipa, tym ryzyko transformacji jest większe,
- kształtu – ryzyko jest większe w przypadku polipa siedzącego,
- budowy histologicznej.
Polipy gruczolakowe
Gruczolakowe p olipy jelita grubego mogą pojawić się w dowolnym wieku, ale wyraźne zwiększenie zapadalności dotyczy osób po 30 roku życia. Należą do nowotworów niezłośliwych, ale udowodniono, że istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że dojdzie do przemiany w kierunku nowotworu. To właśnie osoby, u których wykrywano tego typu zmiany, powinny poddawać się regularnym badaniom przesiewowym po ukończeniu 40. roku życia, kiedy to wyraźnie wzrasta ryzyko rozwoju raka jelita grubego. Dlatego tak ważne jest jak najszybsze zdiagnozowanie zmiany i jej usunięcie. Przekształcanie się polipa w raka trwa około 10 lat.
Występowanie polipów często nie wiąże się z żadnymi objawami i jest wykrywane przypadkowo. Większe p olipy jelita grubego mogą czasem powodować niewielkie krwawienie do światła jelita grubego, niedokrwistość, parcie na stolec lub też obecność śluzu w kale.
Polipy jelita grubego rozpoznaje się endoskopowo lub radiologicznie. Znacznie większe znaczenie mają badania endoskopowe, wśród których szczególną rolę diagnostyczno-leczniczą odgrywa kolonoskopia. Dokładne określenie typu polipa jest możliwe wyłącznie na podstawie badania histologicznego zmiany usuniętej w całości.
Stwierdzenie obecności polipa jelita grubego stanowi wskazanie do jego usunięcia. Nieduże p olipy jelita grubego są usuwane za pomocą pętli elektrycznej w czasie wykonywania endoskopii. Tylko bardzo duże polipy uszypułowane oraz polipy o szerokiej podstawie są usuwane na drodze laparotomii (laparotomia to operacyjne otwarcie jamy brzusznej). Po usunięciu w całości każdy polip musi zostać zbadany mikroskopowo przez patomorfologa. Jeśli badanie to wykaże utkanie gruczolaka lub nawet ognisko raka w gruczolaku, należy poprzestać na lokalnym wycięciu guza i nie podejmować rozleglejszych zabiegów.
Chorzy, którzy zostali poddani zabiegowi lokalnego usunięcia gruczolaka lub raka wymagają okresowej kontroli lekarskiej.
Polipy nienowotworowe
Polipy młodzieńcze są najczęstszym typem p olipów jelita grubego i jednocześnie najczęstszą przyczyną krwawienia z jelit u dzieci i młodzieży. Najczęściej są zlokalizowane w odbytnicy lub esicy, mogą występować mnogo.
Polipy hiperplastyczne występują pod postacią drobnych zmian o średnicy 2–3 mm, zbudowanych z wydłużonych i poszerzonych cew gruczołowych. Najczęściej występują w odbytnicy. Aktualnie sądzi się, że polipy hiperplastyczne mogą być podłożem rozwoju gruczolaków, a nawet raka jelita grubego.
Polipy zapalne towarzyszą zapaleniom jelita grubego spowodowanym przez dowolny czynnik etiopatologiczny, mogą być pozostałością po przebytym zapaleniu. Najczęściej występują w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.
Z punktu widzenia pacjenta i lekarza kluczową informacją dotyczącą polipów nienowotworowych jest nieuleganie przez nie transformacji nowotworowej. Polipy nienowotworowe leczy się tak samo jak gruczolaki.
Zespoły polipowatości rodzinnej
W zespołach polipowatości rodzinnej liczba polipów jelita grubego wynosi setki lub nawet tysiące. W sytuacji, gdy polipy te są gruczolakami, ryzyko rozwoju raka jelita grubego szacuje się nawet na 100 proc. u pacjentów w piątej dekadzie życia.
Najbardziej istotną chorobą z tej grupy jest rodzinna polipowatość gruczolakowata. Rozpoznanie rodzinnej polipowatości gruczolakowatej jest bezwzględnym wskazaniem do rozpoczęcia corocznych badań kolonoskopowych od 10–12 roku życia i wykonania profilaktycznej kolektomii. Kolektomię (częściowe bądź całkowite usunięcie jelita grubego) u osób ze stwierdzoną rodzinną polipowatością gruczolakowatą powinno się wykonać w drugiej lub trzeciej dekadzie życia.
U osób z rodzinną polipowatością gruczolakowatą polipy występują bardzo często w żołądku i dwunastnicy. Dlatego chorzy ci wymagają kontroli gastroskopowej w odstępach 6–12 miesięcy.
Czytaj również: Gruczolakorak (adenocarcinoma) – co to jest, diagnostyka, dziedziczność, leczenie, rokowanie
Usuwanie polipów – polipektomia
W większości przypadków usuwanie polipów jelita grubego (polipektomia) ma miejsce podczas kolonoskopii, która oprócz roli diagnostycznej stanowi również procedurę leczniczą. Mniejsze zmiany usuwa się w całości za pomocą kleszczyków biopsyjnych. Natomiast polipy o średnicy powyżej 5 mm wymagają zastosowania tak zwanej pętli diatermicznej. Jest to zakończone pętlą narzędzie, które wprowadza się specjalnym kanałem w rurze endoskopu. Pętlą obejmuje się podstawę polipa, a następnie za pomocą prądu elektrycznego, który płynie w narzędziu, oddziela się polipa od zdrowej błony śluzowej. W większości przypadków zabieg nie dostarcza dolegliwości bólowych i może być przeprowadzany bez znieczulenia ogólnego.
Jak już wspomniano, po usunięciu wszystkie polipy muszą być w całości zbadane mikroskopowo. Badanie histopatologiczne stwierdza, czy w wyciętej tkance są komórki nowotworowe a jeśli tak, to na jakim etapie zaawansowania i czy zostały usunięte w całości z wystarczającym marginesem zdrowych tkanek. W przypadku niedoszczętnego usunięcia polipa z nowotworem lub obecności zaawansowanego raka jelita grubego konieczne może być przeprowadzenie operacji polegającej na wycięciu fragmentu jelita grubego i okolicznych węzłów chłonnych.
Polipy jelita grubego – czy nawracają?
Po wykonaniu kolonoskopii z polipektomią, w zależności od występowania czynników ryzyka raka jelita grubego, pacjent przydzielony zostaje do grupy małego, pośredniego lub dużego ryzyka.
W ocenie prawdopodobieństwa rozwoju nowotworu jelita grubego w polipie bierze się pod uwagę:
- średnicę i wielkość polipa – im większy, tym większe prawdopodobieństwo,
- kształt – gorzej rokują polipy „siedzące” na błonie śluzowej jelita, bez szypuły,
- budowę histologiczną.
Od tych cech zależy dalsze monitorowanie choroby i konieczność wykonywania kontrolnych badań. Niektórzy pacjenci będą wymagali corocznej kolonoskopii a w innych przypadkach badanie to będzie zalecane co 3 lub 5 lat. Trzeba mieć świadomość, że usunięcie polipa z jelita grubego nie chroni przed wystąpieniem kolejnej zmiany w tej okolicy w przyszłości.
Dieta przy polipach jelita grubego
Podstawową zasadą diety stosowanej u osób z polipami jelita grubego jest racjonalność i różnorodność składników odżywczych przy jednoczesnym zachowaniu prawidłowych proporcji. Dieta ta powinna obfitować w produkty bogate we włókno pokarmowe, czyli błonnik. Nie jest on trawiony w przewodzie pokarmowym człowieka, dlatego też jest ważnym elementem istotnie zwiększającym objętość treści pokarmowej. Spożywanie dużych ilości błonnika zwiększa masę, normalizuje rytm wypróżnień, przez co zapobiega zaparciom. Ilość spożywanego błonnika pokarmowego powinna być zwiększona do 20–30 g na dobę. Powinno się spożywać taką ilość błonnika w kilku porcjach. Pokarmami bogatymi w błonnik są między innymi: otręby pszenne, suszone owoce, pieczywo pełnoziarniste, jabłka, płatki owsiane.
Należy pamiętać o zwiększeniu dobowej podaży płynów do minimum 3 litrów na dobę. Jeżeli w rodzinie są osoby cierpiące z powodu polipów jelita grubego bądź też na polipowatość rodzinną, należy zgłosić się do lekarza w celu oszacowania ryzyka i wdrożenia diagnostyki. Obecność śluzu bądź krwi w kale jest bezwzględnym wskazaniem do konsultacji z lekarzem. Należy pamiętać o możliwym czerwonym zabarwieniu stolca po spożyciu buraków, nie jest to objaw niepokojący. Leczenie ziołami nie przynosi żadnych efektów.
Polipy jelita grubego – wypowiedź specjalisty
Zdaniem eksperta
Polip jest to stwierdzenie opisowe. Opisuje się w ten sposób każde uwypuklenie błony śluzowej narządu do jego wnętrza. W przypadku polipów jelita grubego jest to rodzaj specyficznych polipów dlatego, że w zależności od ich wielkości oraz od ich typu można mówić o zwiększonym ryzyku zachorowania na raka jelita grubego.
Podczas kolonoskopii, czyli wziernikowania jelita grubego, lekarz jest zobowiązany do pobrania wszystkich możliwych polipów i przesłania ich do badania mikroskopowego, wykonywanego przez histopatologa albo ocenić jaki to jest polip oraz jakie niesie zagrożenie w sensie onkologicznym. Występują także tzw.rodzinne zespoły polipowatości, gdy liczba polipów jest bardzo duża – przekracza nawet kilkaset. W tym przypadku nadzór, czyli wykonywanie kolonoskopii, celem wczesnego wykrycia raka jelita grubego, powinno być częstsze – co rok lub dwa lata. Nie każdy polip musi przekształcić się w raka, natomiast każdy musi być poddany ocenie.
Osobną grupą są tzw. pseudopolipy, które występują w chorobie Leśniowskiego-Crohna oraz w zapaleniu wrzodziejącym jelita grubego. Takie polipy są również traktowane jako stan zwiększonej możliwości wystąpienia raka jelita grubego, dlatego też zaleca się wykonywanie kolonoskopii, co dwa lata.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- „Anatomia i fizjologia człowieka” Michajlik Aleksander, Ramotowski Witold, wyd. 2013 r.
- „Fizjologia człowieka, tom 5. Układ trawienny i wydzielanie wewnętrzne” Stanisław Konturek, wyd. 2016 r.
Opublikowano: 13.10.2015;
aktualizacja: 28.09.2017
Oceń:
4.6
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Szymon Prusaczyk
Lekarz
Szymon Prusaczyk, absolwent Kierunku Lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi. Lekarz w trakcie odbywania stażu podyplomowego. Żywo zainteresowany od wczesnych lat studiów chirurgią, ortopedią, medycyną sportową, onkologią. Zwolennik używania nowoczesnych technologii w diagnostyce funkcjonalnej narządu ruchu.
532
Komentarze i opinie (0)