Rzodkiewka – właściwości, wartości odżywcze, działanie prozdrowotne

Rzodkiewka – odmiany

Rzodkiewka (Raphanus sativus L.), znana jako królowa nowalijek, w Polsce jest rośliną bardzo popularną. Sezon na polskie rzodkiewki trwa od wiosny do jesieni. Roślina ta osiąga wysokość 15–50 cm. Posiada silnie zgrubiały korzeń, który – w zależności od odmiany – może mieć fioletowe, czerwone, białe lub czarne zabarwienie. Jest rośliną łatwą w uprawie. Rzodkiewkę można z powodzeniem siać w przydomowych ogródkach, a także w balkonowych doniczkach. Na polskim rynku podstępnych jest wiele odmian rzodkiewki, które różnią się kolorem, kształtem oraz okresem wegetacji. Wyróżniono trzy główne odmiany rzodkiewki:

• rzodkiew zwyczajna,
• rzodkiewka,
• rzodkiew oleista.

Rzodkiewka – wartości odżywcze, witaminy i kalorie

Rzodkiewka jest warzywem niskokalorycznym, 100 g dostarcza zaledwie 16 kcal. Dodatkowo zawiera:

• 0,7 g białka,
• 0,1 g tłuszczu,
• 3,4 g węglowodanów,
• 1,6 g błonnika,
• 25 mg wapnia,
• 0,43 mg żelaza,
• 10 mg magnezu,
• 233 mg potasu,
• 15 mg witaminy C,
• 0,012 mg tiaminy,
• 0,039 mg ryboflawiny,
• 0,254 niacyny.

Ponadto rzodkiewka zawiera unikalne związki bioaktywne, które mogą wykazywać potencjalne korzyści zdrowotne. Głównymi związkami są glukozynolany i izotiocyjaniany. Co ciekawe, kiełki rzodkiewki posiadają znacznie więcej tych związków niż korzeń. Kiełki zawierają również karotenoidy i ksantofile w ilości 1–2 mg na 100 g.

Sprawdź też: Jaka dieta na lato?

Z kolei korzeń rzodkiewki jest bogatszy w antocyjany. Ich zawartość uzależniona jest przede wszystkim od odmiany rośliny. Najwięcej tych cennych składników zawierają rzodkiewki o czerwonym, różowym i fioletowym zabarwieniu korzenia. Ponadto nasiona omawianej rośliny są również źródłem tokoferoli. Rzodkiewka indeks glikemiczny ma niski, w związku z czym może być z powodzeniem spożywana przez osoby chore na cukrzycę.

Rzodkiewka – właściwości i działanie prozdrowotne

Czy rzodkiewka jest zdrowa? Instytut Żywności i Żywienia zaleca, aby podstawą diety każdej zdrowej osoby były warzywa. Należy spożywać ich co najmniej 500 g dziennie, najlepiej w postaci surowej. Rzodkiewki nie są dostateczne zbadane pod względem ich konwencjonalnego użycia w medycynie. Większość badań z udziałem tego warzywa opiera się na doświadczeniach przeprowadzonych na zwierzętach i liniach komórkowych, a nie na ludziach. Niemniej rzodkiewki zawierają wiele cennych składników, które są zawarte również w warzywach krzyżowych, na przykład w brokułach czy kapustach. Wiele tych związków posiada udokumentowane działanie prozdrowotne.

Rzodkiewki zawierają przeciwutleniacze, które mogą zmniejszać czynniki ryzyka związane z zawałem serca czy udarem. Przyczyniają się one do redukcji ciśnienia tętniczego oraz zmniejszają ryzyko zakrzepów krwi.

Dodatkowo związki zawarte w warzywach krzyżowych, w tym w rzodkiewce, wykazują działanie przeciwnowotworowe. W badaniu opublikowanym w „Plant Foods for Human Nutrition” wykazano, że ekstrakt z korzenia rzodkiewki zawiera kilka rodzajów związków, które mogą powodować śmierć komórek w niektórych typach nowotworów. Ponadto warzywo to może wpływać na poniższe dolegliwości.

• Rzodkiewka a zaparcia – warzywo to może wspierać układ trawienny. Zaledwie ½ szklanki rzodkiewki dostarcza 1 g błonnika pokarmowego. Włókno pokarmowe zapobiega zaparciom i jest niezbędne do prawidłowej pracy jelit.
• Rzodkiewka a cukrzyca – wszystkie opublikowane do tej pory badania dotyczące wpływu rzodkiewki na cukrzycę nie były przeprowadzone na ludziach, a na liniach komórkowych i zwierzętach. Wykazały one, że omawiane warzywo, szczególnie sok z rzodkiewki, może wpływać na obniżenie poziomu glukozy we krwi. Dodatkowo sok z korzenia czarnej rzodkwi wykazuje właściwości przeciwutleniające i może wykazywać korzystne działanie u osób z podwyższonym poziomem cholesterolu we krwi.
• Rzodkiewka a tarczyca – warzywo to w nadmiernych ilościach nie będzie wskazane u osób zmagających się z niedoczynnością tarczycy, ponieważ może zaburzać produkcję lub wchłanianie hormonów. Nie należy jednak całkowicie eliminować rzodkiewki z diety.

Rzodkiewka – przepisy i zastosowanie

Rzodkiewka posiada charakterystyczny, ostrawy smak i znalazła szerokie zastosowanie w kuchni. Dużą popularnością cieszy się sałatka z rzodkiewką oraz twarożek z rzodkiewką.

Oprócz tradycyjnych, prostych potraw można również przygotować chłodnik z jej dodatkiem. Do jego wykonania potrzebne będą:

• 4 ogórki gruntowe,
• 4–5 rzodkiewek,
• 2 łyżki posiekanego szczypiorku,
• łyżka posiekanego koperku,
• 2 ząbki czosnku,
• 500 ml schłodzonego kefiru,
• sól, pieprz do smaku.

Ogórki i rzodkiewkę należy zetrzeć na tarce. Dodać posiekaną zieleninę, przeciśnięty przez praskę czosnek oraz kefir i schłodzić przez kilka godzin w lodówce. Chłodnik można podawać z ugotowanymi w mundurkach młodymi ziemniakami.

Ponadto czarna rzodkiew znalazła zastosowanie w kosmetyce. Jest składnikiem wielu szamponów oraz odżywek.

Rzodkiewka – przeciwwskazania i skutki uboczne

Rzodkiewka spożywana jako warzywo u zdrowych osób nie wykazuje skutków ubocznych. Może być jednak problematyczna i nasilać dolegliwości u chorych, którzy z przyczyn medycznych muszą stosować dietę łatwostrawną, np. w przypadku chorób jelit. Dodatkowo warzywo to może zwiększać produkcję żółci, dlatego nie należy spożywać nadmiernych jego ilości w przypadku kamieni żółciowych.