Kokos, czyli orzech kokosowy – właściwości, zastosowanie, jak jeść kokosa?

Kokos – wartości odżywcze i kalorie

Świeży kokos bezpośrednio po zebraniu ma zieloną skórkę, pod którą kryje się biały, soczysty miąższ o żelowej konsystencji. Młody, zielony kokos ma jednak dużo więcej wody niż miąższu, która nadaje się do picia. W miarę dojrzewania orzech kokosowy zaczyna ciemnieć – brązowy, włochaty kokos jest bogatszy w miąższ, który staje się twardy i suchy.

Owoc kokosa dostarcza 335 kalorii w 100 gramach. W głównej mierze jest źródłem tłuszczów (33,5 g/100 g produktu). Ponad 90 proc. z nich stanowią kwasy tłuszczowe nasycone, później kolejno kwasy jednonienasycone oraz wielonienasycone. Porcja kokosa dostarcza również białko (3 g/100 g) oraz węglowodany (15,3 g/100 g). W związku z ich małą zawartością indeks glikemiczny kokosa wynosi 45, czyli jest niski.

Większość tłuszczów zawartych w kokosie to łatwostrawne kwasy tłuszczowe średniołańcuchowe (MCFA). Metabolizm tych kwasów przebiega bez udziału enzymów trzustkowych, ponadto zaraz po wchłonięciu do krwi są transportowane do wątroby i zostają utlenione. Głównym kwasem w owocu kokosa jest kwas laurynowy. Chociaż badania naukowe mówią, że kwasy MCFA nie podnoszą poziomu cholesterolu we krwi to kwas laurynowy według innych publikacji może zachowywać się podobnie do kwasów długołańcuchowych i wpływać na poziom cholesterolu LDL oraz ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Warto przeczytać: Indeks glikemiczny – co warto wiedzieć?

Kokos dostarcza także niewielkie ilości witamin z grupy B, folianów, witaminy C oraz E. Jednak na owoc kokosa warto zwrócić uwagę ze względu na inne wartości odżywcze:

• potas (355 mg/100 g);
• magnez (43 mg/100 g);
• błonnik pokarmowy (9 g/100 g);
• aminokwasy.

Jak jeść kokosa?

Młodego kokosa można jeść na surowo – wypić wodę lub mleko w zależności od stopnia dojrzałości, a bielmo (miąższ) można wykorzystać do zrobienia np. domowych wiórków kokosowych. Na rynku spożywczym możemy spotkać się z kilkoma różnymi produktami, które wytwarza się z kokosa:

• wiórki kokosowe to starty i wysuszony jadalny miąższ orzecha palmy kokosowej, najczęściej stosuje się je w przemyśle cukierniczym;
• mąka kokosowa jest produktem ubocznym w produkcji mleka oraz oleju z kokosa. Silnie wiąże wodę, dlatego bardzo ważne jest jej poprawne przechowywanie (w szczelnym suchym miejscu);
• suszony kokos pozyskiwany jest poprzez wysuszenie czystego miąższu z kokosa, doskonale sprawdzi się jak dodatek do owsianki;
• mleko kokosowe uzyskuje się w wyniku połączenia miąższu owocu kokosa w odpowiednich proporcjach z wodą, jest gęste, kremowe i posiada bardzo charakterystyczny aromat, często jest składnikiem dań kuchni azjatyckiej – porcja (100 g) mleka kokosowego dostarcza ok. 200 kcal;
• woda kokosowa, czyli kokos do picia jest bogaty w elektrolity, tj. potas, wapń, fosfor oraz witaminy z grupy B i witaminę C płyn występujące we wnętrzu młodego zielonego kokosa, nazywa się ją naturalnym izotonikiem z uwagi na dobry skład minerałów oraz zawartość cukrów;
• olej kokosowy to biały tłuszcz o stałej kremowej formie, który charakteryzuje się wysoką temperaturą dymienia.

Olej kokosowy, podobnie jak mleko kokosowe, produkuje się z bielma orzechu kokosowego, które poddaje się procesowi odwodnienia, a następnie tłoczenia. W zależności od rodzaju obróbki otrzymuje się olej kokosowy nierafinowany (tłoczony na zimno) o smaku i zapachu kokosa lub rafinowany (tłoczony przy użyciu wyższej temperatury), który jest bezzapachowy;

W sklepach ze zdrową żywnością można spotkać również błonnik kokosowy. Jest to zmielony makuch kokosowy, który powstaje podczas wytłaczania oleju kokosowego. W 100 g zawiera aż 42,5 g błonnika.

Wybierając dobrej jakości młody owoc kokosa należy potrząsnąć nim, by usłyszeć dźwięk wody – jeśli tak się nie stanie, najprawdopodobniej ten egzemplarz nie nadaje się do spożycia.

Kokosa wbrew pozorom można bardzo łatwo otworzyć, wykorzystując korkociąg lub ściąć od razu górną warstwę, by dostać się do wnętrza. Cena kokosa waha się 3–8 złotych za sztukę w zależności od wielkości orzechu. Owoce z uprawy ekologicznej kosztują od ok. 6 zł/sztukę.

Kokos – właściwości lecznicze i kosmetyczne, zastosowanie

Właściwości kokosa są ściśle związane z jego składem. Wykazano, że z uwagi na obecność polifenoli w nierafinowanym oleju kokosowym oraz wodzie kokosowej mają one wysoki potencjał przeciwutleniający, dzięki czemu skutecznie walczą z rodnikami tlenowymi. Ponadto łagodzą stany zapalne i zmniejszają obrzęki.

Co ciekawe, kwas laurynowy obecny w orzechu kokosa może działać przeciw drobnoustrojom chorobotwórczym. Po strawieniu kwas ten przekształcany jest do monolaurynu, który potrafi wnikać do wnętrza drobnoustrojów powodując ich rozpad. Właściwości lecznicze kokosa mają więc zastosowanie w wspomaganiu terapii trądziku wywoływanym przez Propionibacterium acnes. Kwas laurynowy zapobiega również rozrostowi innych bakterii, m.in. S. aureus, C. perfringens, Salmonella spp. oraz grzybów C. albicans.

Olej kokosowy może być używany również zewnętrznie. W kosmetyce świetnie nadaje się do cery wysuszonej, popękanej i suchej. Można stosować go jako:

• mocno nawilżający krem do twarzy,
• balsam do całego ciała,
• peeling złuszczający po wymieszaniu z kawą lub cukrem trzcinowym.

Kokos dobrze sprawdzi się do pielęgnacji skóry w ciąży, która potrzebuje dużo natłuszczenia. Regularnie stosowany olej kokosowy zabezpieczy skórę przed powstawaniem rozstępów.

Kokos – zastosowanie

Owoc kokosu ma szerokie zastosowanie w medycynie. Olej kokosowy można stosować przy wspomaganiu leczenia zaburzeń trawienia i wchłaniania tłuszczów np. przy chorobie Leśniowskiego-Crohna, zespołach złego wchłaniania czy marskości wątroby.

Niektórzy producenci specjalnej żywności używają go do mieszanek żywienia pozajelitowego, występuje on nawet w mieszankach dla niemowląt (szczególnie tych z zaburzeniami wchłaniania). Olej z kokosa z powodzeniem stosuje się w diecie ketogennej. Jest to terapia żywieniowa padaczki lekoopornej oraz choroby Alzheimera, która u niektórych pacjentów poprawia funkcję poznawcze, pamięć i koncentrację.