Pięciornik gęsi – występowanie, właściwości, zastosowanie lecznicze i przeciwwskazania

Pięciornik gęsi – występowanie i wygląd

Pięciornik gęsi (Potentilla anserina), zwany srebrnikiem pospolitym, gęsią trawką, gęsiówką i dziewiczym zielem, to wieloletnia roślina z rodziny różowatych (Rosaceae) osiągająca do 50 cm wysokości. Wytwarza ona rozgałęzione kłącza o rozłożystych łodygach, które tworzą długie, naziemne rozłogi wyrastające z rozesłanej, pełzającej lub podnoszącej się łodygi. Rozłogi ukorzeniają się w węzłach, tworząc nowe rozety liści. Liście pięciornika są pierzastodzielne – złożone z listków piłkowano-ząbkowych, z wierzchu zielone, a od spodu srebrzysto owłosione. Pięciornik gęsi bywa też z tego względu zwany srebrnikiem.

Kwiaty pięciornika są żółte, pojedyncze, wyrastają z długich szypułek. Owoc to jajowata lub nerkowata, czerwonobrunatna niełupka. Korzeń pięciornika gęsiego jest mocny, mięsisty, zgrubiały i silnie rozwinięty.

Ziele srebrnika jest rozpowszechnione prawie na całym świecie. W Polsce pięciornik rośnie pospolicie na wilgotnych terenach, łąkach, pastwiskach (zwłaszcza gęsich, stąd też i nazwa ziela), nad brzegami stawów, rzek i rowów oraz w pobliżu domostw.

Ziele pięciornika gęsiego – surowiec zielarski i substancje czynne

Surowiec zielarski stanowi ziele pięciornika gęsiego (herba potentillae anserinae), zbierane w okresie kwitnienia rośliny – zazwyczaj od maja do sierpnia. Łodygi wraz z kwiatami zrywa się i suszy w cieniu, w przewiewnym pomieszczeniu lub w suszarni nagrzanej do 40^oC. Ususzony surowiec należy przechowywać w suchym, chłodnym miejscu, w szczelnie zamkniętym pojemniku. Ususzone ziele pięciornika można także kupić w aptece lub sklepach zielarskich.

Ziele srebrnika zawiera garbniki (od 5 do 12 proc.), flawonoidy (kwercetynę, kemferol), saponiny, związki śluzowe, sterole, cholinę, kwasy organiczne (galusowy, katechowy i elagowy), minerały i witaminę C. Medycyna naturalna doceniła działanie lecznicze pięciornika, warto więc mieć to cenne ziele w domowej apteczce.

Pięciornik gęsi – właściwości – na co pomaga zioło?

Ziele pięciornika gęsiego wykazuje właściwości lecznicze, dlatego też stosowane jest przy wielu dolegliwościach, zwłaszcza układu pokarmowego. Za sprawą obecności związków goryczkowych pobudza wydzielanie soku żołądkowego, zatem pięciornik pomaga na trawienie. Dzięki obecności garbników łagodzi stany zapalne błon śluzowych, a także hamuje drobne krwawienia z naczyń włosowatych.

Ponadto flawonoidy i witamina C uszczelniają naczynia krwionośne oraz wykazują działanie rozkurczające na mięśnie gładkie oskrzeli, układu pokarmowego i naczyń wieńcowych. Ziele pięciornika działa również rozkurczowo na mięśnie gładkie macicy.

Pięciornik gęsi – zastosowanie lecznicze

Działanie lecznicze pięciornika wykorzystuje się przy dolegliwościach, takich jak:

• biegunka,
• zaburzenia trawienia (bóle brzucha, wzdęcia),
• nieregularne wypróżnienia,
• kolka jelitowa,
• bolesne miesiączkowanie.

W aptece dostępne są preparaty z pięciornikiem gęsim, które zalecane są w chorobach wątroby, w kamicy żółciowej, przy zapaleniu trzustki i woreczka żółciowego.

Srebrnik stosowany jest również zewnętrznie. Kompres lub nasiadówkę z pięciornika wykorzystuje się do leczenia hemoroidów lub zapalenia odbytu. Płukanka pomoże w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, pleśniawkach i zapaleniu dziąseł. W wielu krajach lekko zmiażdżone liście rośliny wykorzystuje się jako okłady przy reumatyzmie i żylakach. Maść, nalewka czy okłady z odwaru pomocne są w trudno gojących się oparzeniach, ranach, owrzodzeniach. Okłady z naparu stosuje się też przy zapaleniu powiek czy spojówek.

Pięciornik gęsi w kosmetyce i w kuchni

Dość popularne jest także zastosowanie pięciornika gęsiego w kosmetyce. Liście ziela wykorzystuje się jako kosmetyk do pielęgnacji cery, zwłaszcza trądzikowej. Płukanki, szampon z dodatkiem ekstraktu stosowane są w stanach zapalnych skóry owłosionej głowy, przy łupieżu i wypadaniu włosów. Okłady lub przemywanie tonikiem na occie pomoże pozbyć się cieni pod oczami.

Kosmetyki z wyciągiem z pięciornika stosowane są przy rozszerzonych naczyniach krwionośnych, trądziku różowatym, rozszerzonych porach, łojotoku, a także przy przebarwieniach. Ponadto chronią skórę przed promieniami UV.

W kuchni wykorzystuje się bulwki pięciornika – zbierane jesienią są smaczne, łatwostrawne i pożywne. Mieszkańcy Tybetu gotują je w wodzie, a gdy są miękkie mieszają je ze stopionym masłem, cukrem lub miodem. Dawniej młodymi liśćmi zagęszczano zupy, ale też dodawano je do sałatek.

Jakie są przeciwwskazania do stosowania pięciornika gęsiego?

Pięciornik gęsi stosowany w odpowiednich ilościach nie powoduje skutków ubocznych. Jednak istnieją przeciwwskazania do jego stosowania. Nie powinno się stosować srebrnika przy przewlekłych biegunkach i owrzodzeniach jelita grubego. Pięciornik gęsi w ciąży i podczas karmienia piersią jest przeciwwskazany, podobnie jak większość ziół leczniczych. Nie należy także podawać srebrnika dzieciom.

Kurację pięciornikiem warto przeprowadzić pod okiem lekarza – dlatego, że ważna jest właściwa dawka i okres stosowania ziela. Zbyt długie przyjmowanie srebrnika może powodować m.in. zaparcia.