Eukaliptusy przez wiele osób kojarzone są przede wszystkim z olejkiem eterycznym, stanowiącym częsty składnik tabletek do ssania zalecanych przy bólu gardła, a także z... sympatycznymi misiami koala. W rzeczywistości profil działania eukaliptusa jest znacznie szerszy. Roślina ta znajduje zastosowanie m.in. w płukankach do jamy ustnej, inhalacjach oraz kosmetykach. Ponadto eukaliptusy są polecane jako szybko rosnące rośliny doniczkowe. Jakie więc działanie ma eukaliptus? Czy eukaliptus jest halucynogenny? Jakie przetwory z eukaliptusa można kupić?
Eukaliptus – właściwości, zastosowanie, gdzie kupić, cena
Spis treści
Eukaliptus – co to za roślina?
Do celów leczniczych wykorzystuje się liście eukaliptusa. Surowiec pozyskiwany jest głównie z gatunku eukaliptusa gałkowego (Eucalyptus globulus Labill.), znanego również pod nazwami: eukaliptus właściwy lub (rzadziej) rozdręb gałkowy.
To duże drzewo (osiąga nawet 60 metrów wysokości) z rodziny mirtowatych występuje głównie w Tasmanii – gdzie zostało odkryte – oraz Australii, choć lasy eukaliptusowe można również spotkać w: Europie (Albania, Hiszpania, Portugalia), Azji (Indie, Chiny), Afryce Południowej oraz Brazylii.
Ponadto w terapii wykorzystuje się również:
- Eucalyptus polybractea R.T. Baker (popularnie: eukaliptus niebieski) – występujący endemicznie w południowo-wschodniej Australii,
- Eucalyptus smithii R.T. Baker.
Dojrzałe suszone liście eukaliptusa (Eucalypti folium), rozdrobnione lub całe, zawierają w składzie: olejek eteryczny, kwas chlorogenowy i kwas kawowy, flawonoidy (w tym rutynę oraz kwercytrynę), kwasy trójterpenowe, floroglucynoterpeny (m.in. euglobal, eukalipton), makrokarpal) oraz garbniki i żywice.
Gdzie można kupić eukaliptus i ile on kosztuje?
Eukaliptus dostępny jest w aptekach, sklepach zielarskich i herbaciarniach w postali suszonych i rozdrobnionych liści. Cena 50-100 gramowego opakowania wynosi – w zależności od jakości i stopnia rozdrobnienia – kilkanaście złotych.
Eukaliptus – lecznicze działanie liści
Zamieszkujący Australię Aborygeni od wieków stosowali liście eukaliptusa do leczenia urazów, ran oraz oparzeń, a także jako środek zapobiegający zakażeniom. Wykorzystywali również eukaliptus w terapii gorączki, grypy i przeziębienia. Te ostatnie zalecenia pozostały aktualne do dziś, a badania naukowe potwierdziły wspieranie mechanizmów obronnych u osób przyjmujących doustnie ekstrakty z liści eukaliptusa.
Eukaliptus zwiększa wydzielanie śluzów w drogach oddechowych oraz rozrzedza wydzielinę, co ułatwia odkrztuszanie, przynosząc ulgę w kaszlu i udrożniając drogi oddechowe. Takie samo działanie wykazują również inhalacje z naparów na bazie liści eukaliptusa, które dodatkowo wykazują działanie przeciwzapalne w obrębie zatok przynosowych oraz odkażają drogi oddechowe.
Ponadto eukaliptus – zwłaszcza wyciągi alkoholowe (wodne w mniejszym stopniu) – wykazuje działanie antywirusowe, bakteriobójcze oraz pierwotniakobójcze oraz hamuje rozwój grzybic, tak układowych, jak i powierzchniowych (skórnych). Wykazuje też łagodne działanie rozkurczające na przewód pokarmowy oraz nasila czynności wydzielnicze żołądka oraz wątroby.
Olejek eukaliptusowy – zastosowanie i działanie
Olejek eukaliptusowy (również: olejek eteryczny z liści eukaliptusa, Eucalyptus Oil, Oleum eucalypti) pozyskiwany jest na skalę przemysłową ze świeżych liści eukaliptusa w wyniku ich destylacji parą wodną. Zawiera w swoim składzie głównie 1,8-cyneol (eukaliptol, według Farmakopei Polskiej) oraz takie związki, jak: cyneol, α-pinen, β-pinen, kamfen, α-felandren, limonen oraz aromadendren.
Olejek eukaliptusowy wykazuje działanie:
- wykrztuśne i łagodnie rozkurczające. Zdolność upłynniania wydzieliny powoduje, że preparaty na bazie olejku eukaliptusowego ułatwiają oddychanie;
- antyseptyczne, co znajduje zastosowanie w infekcjach górnych dróg oddechowych (kaszlu) oraz w grypie i przeziębieniu;
- przeciwzapalne w zapaleniu oskrzeli oraz zatok przynosowych (inhalacje);
- przeciwzapalne, przeciwbólowe oraz miejscowo rozgrzewające w schorzeniach reumatycznych i artretyzmie (dna moczanowa);
- przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe (opryszczka) i przeciwgrzybicze w odniesieniu do skóry oraz błon śluzowych jamy ustnej i gardła;
- pomocnicze w stanach zapalnych skóry oraz trądziku, łuszczycy i łupieżu;
- zapobiegające starzeniu się skóry (w kremach i innych produktach przeciwzmarszczkowych);
- delikatnie pobudzające przy niskim ciśnieniu;
- łagodnie poprawiające nastrój oraz relaksujące;
- przyspieszające gojenie ran.
Olejek eukaliptusowy dostępny jest w sprzedaży w formie czystej (należy zwracać uwagę, by był to olejek naturalny, a nie sztuczna kompozycja) oraz jako dodatek do: tabletek, syropów, maści, kremów, płynów do płukania jamy ustnej i do kąpieli, past do zębów, szamponów.
Liście eukaliptusa – przeciwwskazania
Brakuje badań, które ostatecznie wyjaśniałyby kwestię pełnego bezpieczeństwa stosowania liści z eukaliptusa. Generalnie spożywanie ich w zalecanych ilościach uznawane jest za bezpieczne, za wyjątkiem indywidualnych przypadków nietolerancji. Ze względu na brak danych, nie zaleca się picia herbaty z liści eukaliptusa kobietom w ciąży oraz karmiącym.
Dużo lepiej udokumentowana jest toksyczność (działania niepożądane) olejku eterycznego. Ponieważ jednak suszone liści eukaliptusa zawierają zaledwie około 1,5 procenta olejku (teoretycznie nawet powyżej 4 procent, jednak jest to bardzo rzadkie), to działania niepożądane w tym przypadku nie mogą być utożsamiane.
Natomiast kwestia, czy eukaliptus wykazuje działanie halucynogenne, nie jest jednoznaczna. Rzeczywiście obserwuje się taki efekt, jednak konieczne jest przyjęcie bardzo wysokich dawek naparu. Dlatego w praktyce takie skutki uboczne są raczej rzadkie, a równocześnie z ich wystąpieniem najprawdopodobniej pojawią się pozostałe niekorzystne efekty.
Olejek eukaliptusowy – przeciwwskazania i skutki uboczne
Osoby stosujące olejek eukaliptusowy, w przypadku wystąpienia reakcji alergicznej, muszą pamiętać o możliwości pojawienia się następujących działań ubocznych:
- po podaniu wewnętrznym: nudności i/lub wymioty, biegunka, bóle oraz zawroty głowy i brzucha, pieczenie błon śluzowych jamy ustnej (spowodowane miejscowym przekrwieniem) oraz zgaga, a w przypadku reakcji ostrej zapaść – zaburzenia oddechu, spadek ciśnienia (hipotonia) i ataksja (zaburzenia koordynacji ruchowej);
- po podaniu zewnętrznym: swędzenie, zaczerwienienie, wysypka oraz łuszczenie skóry w miejscu aplikacji;
- w trakcie inhalacji: wodnisty katar, swędzenie nosa oraz oczu, łzawienie, kichanie.
Uwaga: duże nasilenie objawów może być początkiem reakcji anafilaktycznej i wymaga jak najszybszego zgłoszenia lekarzowi.
Ponadto nie należy stosować olejków eterycznych u niemowląt oraz dzieci do 3. roku życia. Szczególnie w okolicach twarzy (nosa). Przeciwwskazaniem do stosowania doustnego olejku eterycznego z eukaliptusa są również stany zapalne przewodu pokarmowego (w szczególności dróg żółciowych) oraz schorzenia wątroby.
Ponadto osoby przyjmujące leki na choroby przewlekłe powinny skonsultować z lekarzem doustne stosowanie olejku, ponieważ eukaliptus zawiera substancje nasilające wytwarzanie enzymów wątrobowych, co może zaburzyć (osłabić) działanie leków.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Farmakopea Polska VIII, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, t. 2., 2008.
- journals.plos.org
- Kędzia A. i wsp., Aktywność przeciwgrzybicza olejku ekaliptusowego (Oleum eucalypti), Postępy Fitoterapii, 2/2014.
- Kędzia A. i wsp., Ocena działania olejku eukaliptusowego na bakterie tlenowe, Postępy Fitoterapii, 4/2010.
- Kolmuncer S., Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji., Warszawa: Wydawnictwo PZWL, 1998.
- Labate C. et al., Eucalyptus, w: Transgenic Forest Tree Species, 2009.
- Matławska I. (red.), Farmakognozja, Poznań: Wydawnictwo UM, 2008.
- Mieres - Castro D. et al., Antiviral Activities of Eucalyptus Essential Oils: Their Effectiveness as Therapeutic Targets against Human Viruses., w: Pharmaceuticals (Basel), 2021.
- powo.science.kew.org
- Sarwa A. Wielki leksykon roślin leczniczych., Warszawa: Książka i Wiedza, 2001.
- Wyk vav B-E., Wink M., Rośliny Lecznicze Świata. Ilustrowany przewodnik, Wrocław: Wydawnictwo MedPharm, 2008.
Opublikowano: 27.06.2024;
Oceń:
5.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
3
Komentarze i opinie (0)