Dieta przy zakrzepicy – co można, a czego nie wolno jeść w zakrzepicy?

Zakrzepica żylna i zakrzepica tętnic

Krzepliwość jest jednym z naturalnych procesów obronnych organizmu, dzięki któremu możliwe jest zapobieganie nadmiernej utracie krwi. Mechanizm ten jest niezbędny do życia, jednak problem pojawia się wtedy, gdy na skutek różnych nieprawidłowości w układzie krzepnięcia dochodzi do powstawania skrzeplin w świetle naczynia krwionośnego. Skrzeplina taka nie tylko utrudnia przepływ krwi, ale może również się oderwać i wraz z krwią przedostać do naczyń serca czy płuc, powodując ich niedokrwienie.

Zakrzepica jest poważnym problemem medycznym. Związana jest ze znaczną zachorowalnością i śmiertelnością. Przyczynia się do większej ilości zgonów niż choroby, takie jak rak prostaty czy piersi. Może objawiać się jako zakrzepica tętnicza – związana np. z udarem mózgu, zawałem serca czy z chorobą zrostową tętnic, lub też jako żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (tzw. zakrzepica żylna), która najczęściej dotyczy kończyn dolnych. Udar mózgu jest jedną z częstszych przyczyn niepełnosprawności w krajach zachodnich, u ok. 20–70 proc. chorych z udarem dochodzi do rozwoju zakrzepicy żył głębokich.

Jednym z czynników wpływających na fizjologiczne mechanizmy regulujące krzepliwość krwi jest dieta. Niektóre składniki odżywcze wykazują efekt przeciwzakrzepowy, z kolei inne prozakrzepowy. W związku z tym mogą one stymulować powstawanie i narastanie skrzeplin lub też im zapobiegać.

Przeczytaj więcej o tym kiedy i jak długo stosować leki przeciwzakrzepowe w zastrzykach.

Odpowiednie żywienie jest zatem bardzo istotne w profilaktyce choroby, jaką jest zakrzepica. Dieta spełnia ważną rolę także podczas leczenia schorzenia.

Dieta przeciwzakrzepowa – jak odżywiać się przy zakrzepicy?

Do związków, które wpływają na krzepnięcie krwi należą białka i aminokwasy. W wyniku niedoboru związków białkowych dochodzi do zwiększonej agregacji płytek krwi, czego skutkiem jest powstawanie zakrzepów. Niektóre aminokwasy, np. metionina, mogą wykazywać działanie prozakrzepowe. Jednak ma to także związek z mutacjami genetycznymi oraz niedoborem witamin z grupy B, które warunkują prawidłową przemianę metioniny. Badania dowodzą, że z kolei arginina może posiadać działanie przeciwzakrzepowe.

Istotną rolę w rozwoju zakrzepicy odgrywają również zaburzenia gospodarki węglowodanowej w chorobach, takich jak cukrzyca czy insulinooporność. Na skutek wzrostu stężenia krążącej we krwi insuliny może dojść do rozwoju zmian miażdżycowych w naczyniach. Z kolei zbyt wysokie stężenie glukozy we krwi działa hamująco na rozkład powstałego skrzepu. Dlatego konieczne jest dbanie o utrzymywanie optymalnego stężenia glukozy we krwi. Można to uzyskać dzięki spożywaniu posiłków o niskim ładunku glikemicznym oraz przez dbanie o jak najmniejsze wahania poziomu glukozy.

W diecie przeciwzakrzepowej podstawowe źródło energii powinny stanowić węglowodany. Szczególnie produkty zbożowe, obfitujące w błonnik pokarmowy i bogate w składniki, takie jak: magnez, żelazo, witamina B₁, B₃ oraz cynk. Działanie przeciwzakrzepowe wykazują również: witamina E, kwasy omega-3, siarka organiczna, woda, antyoksydanty (głównie witamina C, E oraz betakaroten), a także substancje przeciwzapalne (np. z kurkumy lub z imbiru). Składniki zawarte w imbirze posiadają zdolność do rozpuszczania skrzepów w naczyniach krwionośnych. Konieczne jest także dbanie o właściwy stosunek kwasów tłuszczowych omega-6 do omega-3 oraz wyeliminowanie z diety izomerów trans kwasów tłuszczowych.

Zobacz też: Migdały – właściwości, zastosowanie

Działanie prozakrzepowe wykazuje witamina K. Przy zakrzepicy dieta powinna dostarczać optymalnej jej ilości. Przyswajanie jej z pożywieniem w nadmiernych ilościach może zmniejszać lub też całkowicie znosić efekt działania stosowanych leków na zakrzepicę. Z kolei zbyt wysoki poziom cholesterolu wpływa na zwiększenie lepkości krwi, a także sprzyja powstawaniu zakrzepów. Jednak jeszcze do niedawna cholesterol w pożywieniu postrzegany był jak przyczyna wielu chorób i dolegliwości. Obecnie wiemy już, że zdecydowanie większe znaczenie ma jego pula produkowana przez organizm.

Co można jeść przy zakrzepicy?

W diecie przy zakrzepicy źródło białka powinny stanowić produkty chude, takie jak kurczak, indyk, cielęcina oraz chude wędliny i ryby (szczególne słodkowodne), a także chude sery oraz mleko z niską zawartością tłuszczu. Zaleca się spożywanie fermentowanych produktów mlecznych, jogurtów, maślanek, kefirów.

Przy zakrzepicy można jeść tłuszcze w postaci oleju słonecznikowego, rzepakowego, kukurydzianego, sojowego i oliwy z oliwek. Wskazany jest również olej lniany, tran oraz łosoś jako bogate źródło kwasów omega-3. Przy zakrzepicy zaleca się spożywanie orzechów. Mimo że dostarczają sporej ilości kalorii, to jednak stanowią bogate źródło cennych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Ponadto polecane jest spożywanie cebuli i czosnku, czyli produktów bogatych w siarkę organiczną.

W profilaktyce zakrzepicy istotną rolę odgrywa również błonnik pokarmowy – a dokładniej frakcja rozpuszczalna w wodzie. Jego źródłem są przede wszystkim owoce, także te suszone, warzywa oraz nierafinowane produkty zbożowe. Warzywa i owoce stanowią również doskonałe źródło witaminy C oraz betakarotenu. Istotne znaczenie ma wypijanie odpowiedniej ilość płynów – jednym z czynników ryzyka rozwoju zakrzepicy jest odwodnienie. Najlepszym wyborem będzie woda mineralna, a także herbatki ziołowe lub owocowe.

W jadłospisie diety na zakrzepicę powinny znaleźć się produkty bogate w witaminę E, która uelastycznia żyły oraz wzmacnia naczynia krwionośne. Szczególnie duże jej ilości dostarcza olej z kiełków pszenicy oraz migdały. Dzięki odpowiednio wysokiej podaży witamin z grupy B możliwa jest prawidłowa przemiana aminokwasu – homocysteiny oraz profilaktyka rozwoju hiperhomocysteinemii. Dzięki temu witaminy z grupy B wspomagają profilaktykę chorób układu krążenia. Doskonałym ich źródłem są przede wszystkim kasze, makarony zbożowe oraz pieczywo.

Czytaj również: Niedokrwienie kończyn dolnych – przyczyny, objawy, leczenie niedokrwienia nóg

Czego nie wolno jeść przy zakrzepicy?

W przypadku zakrzepicy konieczne jest ograniczenie:

• cukru – przede wszystkim słodyczy, ciast oraz słodkich napojów gazowanych, ale również wysokosłodzonych dżemów czy miodu,
• tłuszczów zwierzęcych,
• nikotyny – wskazane jest całkowite rzucenie palenia,
• kawy,
• alkoholu.

Żywienie przy zakrzepicy wiąże się z koniecznością ograniczenia spożycia czerwonego mięsa i soli kuchennej do 5–6 gramów dziennie. Wskazane jest również unikanie produktów solonych – chipsów, paluszków, chrupków oraz orzeszków. Przy zakrzepicy dieta wymaga także eliminacji produktów konserwowanych benzoesanem sodu. Potrawy można doprawiać sokiem z cytryny, ziołami oraz musztardą. Polecane jest ograniczenie spożycia masła i śmietanki. Z diety zakrzepicowej definitywnie należy usunąć produkty, takie jak smalec, słonina, boczek, tłuste mięsa, sery, olej kokosowy, palmowy oraz twarde margaryny. Unikać należy również produktów bogatych w tłuszcze trans, przede wszystkim produktów wysokoprzetworzonych oraz utwardzonych tłuszczów roślinnych.

Ograniczenie podaży witaminy K jest podstawowym zaleceniem dietetycznym w zakrzepicy. Jej źródłem są przede wszystkim zielone warzywa – brokuły, awokado, brukselka, kapusta, szczypior, cykoria, jarmuż, liście sałaty, pietruszka, groszek, liście szpinaku i szczawiu, rzepa, rzeżucha, ale również kalafior, kiwi, mięta, czy zielona herbata. Oczywiście żywności bogatej w witaminę K nie wolno całkiem usunąć z jadłospisu. Spożywanie tych produktów w umiarkowanych ilościach nie będzie szkodliwe. Wystrzegać się należy jedynie nagłych wzrostów witaminy K w diecie. Lepiej zjadać niewielkie ilości sałaty czy jarmużu kilka razy w tygodniu niż całą miskę na raz.