Nefrostomia – jak wygląda pielęgnacja, powikłania, worki, opatrunek

Co to jest nefrostomia nerki?

Nefrostomia (inaczej przetoka nerkowo-skórna) to celowo wytwarzane połączenie pomiędzy nerką (a dokładniej miedniczką nerkową) i skórą, umożliwiające wypływ moczu u chorego. Najprościej mówiąc, wykonanie nefrostomii polega na tym, że cewnik nefrostomijny wprowadza się do wnętrza nerki, a następnie jego koniec przymocowywany jest do powierzchni skóry. Zdecydowanie jednak przetoka nerkowa nie jest jedyną wykonywaną u tych chorych, u których pojawiają się trudności z oddawaniem moczu – podobnymi, jednakże nieco innymi metodami umożliwiającymi wyprowadzanie moczu u chorych, są ureterostomia oraz cystostomia (wszystkie zaś wspomniane tutaj rodzaje stomii traktowane są jako urostomia).

Przeczytaj więcej o tym co to jest cystostomia.

Jakie są wskazania do wykonania nefrostomii?

Podstawowym wskazaniem do wprowadzenia pacjentowi cewnika do wnętrza nerki jest blok odpływu moczu. Spowodowany może on być wieloma różnymi przyczynami – jednymi ze schorzeń, w których przypadku najczęściej występuje niedrożność moczowodów, są choroby nowotworowe narządów miednicy mniejszej (m.in. rak jajnika czy rak jelita grubego). Wydawać by się mogło, że tego typu choroby nie powinny mieć nic wspólnego z odpływem moczu, w praktyce jednak okazuje się, że guzy nowotworowe rozwijające się w sąsiedztwie struktur układu moczowego mogą je uciskać i ostatecznie prowadzić do tego, że u chorego konieczne będzie wykonanie nefrostomii.

Innymi schorzeniami, w których może występować niedrożny moczowód i przez które może następować konieczność wykonania nefrostomii, mogą być:

• kamienie nerkowe lub moczowodowe,
• zwężenia moczowodów spowodowane procesami zapalnymi (np. stanowiące powikłanie gruźlicy) lub przebyciem radioterapii,
• uszkodzenie moczowodów na skutek urazu lub jakiejś operacji,
• ropień nerki (roponercze) lub torbiel nerki (w takich sytuacjach nefrostomia wykonywana jest w celu drenażu treści tego rodzaju zmian – wykonywane jest wtedy odbarczenie nerki),
• wodonercze (szczególnie o niejasnej etiologii – w tym przypadku nefrostomia bywa przeprowadzana w celach diagnostycznych).

Przeczytaj co to jest wodonercze i jak się je leczy.

Nefrostosmia – jakie są jest przeciwwskazania?

Podobnie jak w przypadku każdego innego zabiegu, tak i w przypadku nefrostomii istnieją pewne przeciwwskazania do jej wykonania. Podstawowym jest oczywiście brak zgody pacjenta na przeprowadzenie zabiegu. Innymi sytuacjami, w których przypadku nefrostomia może nie być możliwa do wykonania, bywają zaburzenia krzepnięcia spowodowane czy to różnymi schorzeniami (jako przykład można tutaj podać hemofilię) czy też wynikające ze stosowania jakichś leków przeciwkrzepliwych (np. doustnych antykoagulantów, takich jak warfaryna czy acenokumarol).

Jak przebiega zabieg wykonania nefrostomii?

Cewnikowanie nerki odbywa się w warunkach szpitalnych. Najpierw – zazwyczaj na drodze ultrasonografii – lekarz ocenia dokładnie strukturę nerki pacjenta. Później jest on już układany w odpowiedniej pozycji – do zabiegu pacjent proszony jest o położenie się na brzuchu lub na boku. Przezskórne cewnikowanie nerki przeprowadzane zazwyczaj jest w znieczuleniu miejscowym – dzięki jego zastosowaniu dolegliwości bólowe, towarzyszące wykonaniu nefrostomii nerki, są praktycznie eliminowane. Po tym, gdy środki znieczulające zaczną działać, wprowadzany jest cewnik do nerki – przeprowadzane jest to pod kontrolą USG.

Przyrząd umieszcza się w miedniczce nerkowej, drugi jego koniec pozostaje natomiast na zewnątrz organizmu i aby zmaksymalizować jego stabilność, przyszywa się go do skóry. Do cewnika na koniec przymocowywany jest worek nefrostomijny – to w nim właśnie gromadzi się wydostający się z nerek mocz. Samo wykonanie zabiegu nefrostomii nie zajmuje zwykle wiele czasu – zazwyczaj cała procedura zajmuje kilkanaście do kilkudziesięciu minut. Czas ten może być jednak bardzo różny i ulega wydłużeniu np. wtedy, gdy u pacjenta wykonywana jest nefrostomia obustronna czy nefrostomia z usunięciem kamieni nerkowych.

Jakie powikłania mogą wystąpić po wykonaniu nefrostomii?

Nefrostomia przezskórna szczęśliwie jest zabiegiem, po którym powikłania i komplikacje nie są spotykane często. Najczęściej dochodzi do krwawienia, zakażenia układu moczowego czy przedostawania się moczu do jamy brzusznej. Komplikacje tego rodzaju – jeżeli wystąpią – powinny być jak najszybciej skonsultowane z lekarzem. To właśnie z tego powodu pacjenci, u których zostanie umocowany dren w nerce, informowani są o tym, jakie nieprawidłowości powinny szczególnie wzbudzić ich uwagę.

Mętność moczu, krwiomocz czy zatrzymanie moczu są jednymi dolegliwości, w których przypadku należy pilnie zgłosić się do lekarza. Podobnie jest z takimi problemami, jak wyrwana nefrostomia czy obserwacja, że nefrostomia przecieka – w takich sytuacjach również niezbędne jest skonsultowanie się ze specjalistą.

Nefrostomia – pielęgnacja i zmiana opatrunku

Pacjenci, u których zajdzie konieczność wykonania przetoki nerkowo-skórnej przed zabiegiem nierzadko długo zastanawiają się nad tym, jak będzie wyglądało ich życie z nefrostomią. Pewne trudności z całą pewnością się pojawiają, z biegiem czasu większość z nich szczęśliwie jednak ustępuje. Bardzo ważna jest pielęgnacja nefrostomii – wszelkie czynności wykonywane w jej okolicy (np. wymiana worka) powinno się przeprowadzać po dokładnym oczyszczeniu rąk, zmniejsza to bowiem ryzyko zakażenia.

Zmiana opatrunku w okolicy stomii powinna mieć miejsce regularnie, a z pewnością za każdym razem, gdy opatrunek ulegnie np. zamoczeniu. Tutaj można od razu odpowiedzieć na pytanie, jak kąpać się mając nefrostomię – otóż jest to jak najbardziej możliwe, należy jednak pamiętać o tym, aby unikać zbyt długiego moczenia okolicy stomii, a już po kąpieli zadbać o wysuszenie tego miejsca.

Pacjenci z przetoką nerkową mają jeszcze wiele innych pytań, interesuje ich np. to, jak spać z nefrostomią. Otóż najlepiej spać w pozycji, w której stomia nie jest uciskana – unikać należy spania w pozycji na wznak na plecach.

Bardzo istotne jest przestrzeganie zaleceń dotyczących wymiany worka stomijnego. Otóż opróżnianie go powinno mieć miejsce wtedy, gdy objętość worka zostanie zapełniona do około 2/3. Samą zaś wymianę worków stomijnych należy przeprowadzać zazwyczaj co trzy dni (o ile pacjent nie otrzyma innych zaleceń od swojego lekarza). Szczęśliwie dla pacjentów z nefrostomią przewidziana jest refundacja kosztów m.in. właśnie worków nefrostomijnych.

Ważna jest również i regularna wymiana cewnika. To jednak odbywa się stosunkowo rzadko, bo co kilka-kilkanaście tygodni (zwykle co 8–12 tygodni).

Jaką dietę powinny stosować osoby z nefrostomią?

Najważniejsze dla osób z nefrostomią jest utrzymanie zbilansowanej, lekkostrawnej diety. Unikać należy produktów o działaniu prowadzącym do wzdęć czy zaparć (np. roślin strączkowych), niewskazane są także te pokarmy i napoje, które mogą podrażniać układ moczowy (takie jak np. pikantne przyprawy, duże ilości kofeiny czy szczaw, szpinak i czerwone mięso). Pacjentom z nefrostomią zwraca się również uwagę na konieczność przyjmowania odpowiednich ilości płynów – zalecane im jest wypijanie co najmniej dwóch litrów wody dziennie. Czasami sugerowane bywa również spożywanie żurawiny lub picie soków z tego owocu – zmniejszać to może bowiem ryzyko infekcji układu moczowego.

Jak długo utrzymywana jest nefrostomia?

Nie można jednoznacznie określić, po jakim czasie ma miejsce usunięcie nefrostomii. Wszystko uzależnione jest bowiem od tego, z jakiego powodu został wykonany u pacjenta zabieg jej wyłonienia. Jeżeli przyczyną był nowotwór uciskający moczowody, po którego leczeniu problem ten ustąpił, to wtedy możliwe staje się usunięcie cewnika z nerki chorego. Wtedy zaś, gdy u pacjenta – z powodu utrwalonych zwężeń moczowodów, uniemożliwiających przepływ moczu – wykonania zostanie nefrostomia definitywna, utrzymywana ona jest zasadniczo do końca życia (lub np. do czasu wykonania zabiegu stentowania moczowodów).

Czytaj również: Trepanobiopsja – co to jest? Wskazania, przeciwwskazania, przebieg zabiegu, jak wygląda?