Biopsja węzłów chłonnych – na czym polega, wskazania, przeciwwskazania

Co to są węzły chłonne?

Węzły chłonne są elementem układu chłonnego. Stanowią one rozmieszczone w całym organizmie skupiska tkanki limfatycznej, w których następuje dojrzewanie i namnażanie limfocytów – odgrywają więc ważną rolę w odpowiedzi immunologicznej. Przez węzły chłonne przepływa tzw. chłonka, która powstaje z płynu tkankowego, ten natomiast – z krwi. Jest ona w nich „kontrolowana” przez limfocyty.

W przypadku wykrycia infekcji, układ odpornościowy ulega aktywacji, co wyraża się między innymi w zmianach w węzłach chłonnych. Często powiększają się wtedy i stają się bolesne. Poza infekcjami, zmiany w węzłach chłonnych mogą mieć miejsce w wielu innych chorobach. Wspomnieć należy szczególnie o różnego rodzaju białaczkach i chłoniakach, a także przerzutach nowotworowych do węzłów chłonnych.

Badanie biopsyjne węzłów chłonnych pozwala określić przyczynę ich powiększenia, bolesności i innych nieprawidłowości oraz – w przypadku nowotworów – często wymagane jest do określenia stopnia zaawansowania choroby.

To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?

Na czym polega biopsja węzłów chłonnych?

Biopsja węzłów chłonnych jest zabiegiem inwazyjnym, polegającym na pobraniu fragmentu lub całego węzła chłonnego w celu wykonania badania histopatologicznego (pod mikroskopem). W zależności od umiejscowienia badanych węzłów, biopsję wykonać można w znieczuleniu miejscowym lub – zdecydowanie rzadziej – w znieczuleniu ogólnym. W przypadku węzłów położonych głęboko wewnątrz ciała, badanie może zostać wykonane pod kontrolą USG lub tomografii komputerowej.

Wyróżnia się trzy podstawowe techniki stosowane do wykonania biopsji:

• biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC) – pozwala ona na pobranie materiału składającego się z mieszaniny komórek, bez zachowania struktury tkanki;
• biopsja gruboigłowa – która dzięki zastosowaniu grubszej igły ze specjalnym mechanizmem tnącym, umożliwia pobranie fragmentu tkanki w postaci cienkiego walca, z zachowaniem jej architektury;
• biopsja otwarta – wymaga to wykonania niewielkiego nacięcia skóry, a następnie chirurgicznego wycięcia węzła lub jego fragmentu. Nacięcie jest następnie zszywane.

Wybór techniki dokonywany jest na podstawie wskazań do zabiegu oraz umiejscowienia węzłów. Warto wspomnieć również o tzw. biopsji węzła wartowniczego. Ponieważ niektóre nowotwory szerzą się drogą naczyń chłonnych, na przebiegu których leżą węzły, wstrzyknięcie odpowiedniego barwnika w okolice nowotworu umożliwia prześledzenie przebiegu wspomnianych naczyń i określenie, które węzły są najbardziej zagrożone przerzutem. Biopsja zabarwionych węzłów (tzw. węzłów wartowniczych) umożliwia wczesne wykrycie przerzutów.

Czytaj również: Guzek pod pachą – jakie są przyczyny zgrubienia pod pachą?

Wskazania do biopsji węzłów chłonnych

Jak wcześniej wspomniano, węzły chłonne mogą być zmienione w różnych stanach. Większość z nich nie jest powodem do niepokoju. W niektórych jednak przypadkach, zwłaszcza gdy powiększenie węzłów utrzymuje się długi czas, są one niebolesne, dużych rozmiarów, nieprzesuwalne, grupują się w tzw. pakiety lub pojawiają się w ich okolicy przetoki, wymagają one wyjaśnienia przyczyny zmian. Jednym z etapów postępowania diagnostycznego jest biopsja węzłów, pozwalająca często postawić ostateczne rozpoznanie.

Do poważniejszych chorób przebiegających często z nieprawidłowościami w węzłach chłonnych należą takie stany, jak:

• nowotwory (zwłaszcza chłoniaki oraz przerzuty, np. raka piersi, czerniaka i wielu innych rodzajów nowotworów),
• zakażenie wirusem HIV,
• gruźlica,
• sarkoidoza,
• wiele innych.

Jak już wcześniej wspomniano, poza ustalaniem diagnozy, biopsja węzłów chłonnych stosowana jest do określania stopnia zaawansowania nowotworu. Ma to szczególne znaczenie w prognozowaniu rozwoju choroby i planowaniu leczenia.

Biopsja węzłów chłonnych – przebieg

Szczegóły przygotowania do zabiegu biopsji węzłów chłonnych różnią się zależnie od wskazań i w związku z tym od wyboru techniki jego wykonania. W każdym przypadku należy przekazać lekarzowi podstawowe informacje:

• o wszystkich aktualnych chorobach (zwłaszcza związanych z zaburzeniami krzepnięcia i przenoszonych drogą krwi chorobach zakaźnych),
• o przyjmowanych lekach (w tym dostępnych bez recepty),
• o uczuleniach,
• o ewentualnej obecności ciąży.

Każdy z tych czynników może mieć wpływ na przebieg zabiegu. Może zajść konieczność odstawienia lub zmiany dawki niektórych leków na kilka dni przed wykonaniem biopsji. W określonych przypadkach w okresie kilku godzin przed zabiegiem należy powstrzymać się od picia i spożywania posiłków.

Ponieważ biopsja węzłów chłonnych jest zabiegiem inwazyjnym, przed jego wykonaniem wymagane jest podpisanie zgody. Wybór rodzaju znieczulenia uzależniony jest od lokalizacji przeznaczonych do badania węzłów i od wskazań.

Biopsja cienkoigłowa i gruboigłowa przeprowadzane są zwykle w znieczuleniu miejscowym, natomiast biopsja otwarta w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym (w przypadku, gdy węzły położone są głęboko).

Zabieg biopsji igłowej trwa zazwyczaj 10-20 minut. Przed wprowadzeniem igły skóra w odpowiednim miejscu zostaje znieczulona. W przypadku biopsji cienkoigłowej następny etap obejmuje wprowadzenie igły i pobranie materiału.

Biopsja gruboigłowa wymaga wykonania niewielkiego nacięcia skóry, przez które wprowadza się igłę ze specjalną nakładką. Ważne jest, aby podczas zabiegu pozostać bez ruchu. W obu przypadkach po pobraniu próbek igła zostaje wyciągnięta, a miejsce wkłucia uciśnięte. Zakładany jest również opatrunek.

Biopsja otwarta różni się od opisanych powyżej koniecznością wykonania większego nacięcia, przez które chirurg uzyskuje dostęp do odpowiedniego węzła chłonnego. Po wycięciu go lub pobraniu jego fragmentu, nacięcie jest zaszywane i zakładany jest opatrunek. Cała procedura trwa około 30-60 minut.

W przypadku biopsji węzła wartowniczego przed wycięciem węzłów w okolicę guza nowotworowego wstrzykuje się odpowiedni barwnik. Pobrany podczas biopsji materiał jest zabezpieczany i wysyłany do badania histopatologicznego. Po zakończeniu biopsji węzłów chłonnych należy ściśle stosować się do poleceń i wskazówek personelu. W przypadku zastosowania znieczulenia ogólnego, konieczne jest pozostanie w szpitalu do pełnego ustąpienia działania znieczulenia.

Przeciwwskazania do biopsji węzłów chłonnych

Jak każdy zabieg inwazyjny, biopsja węzłów chłonnych wiąże się z pewnym ryzykiem powikłań. W związku z tym szczególną ostrożność należy zachować podczas jej przeprowadzania u pacjentów z zaburzeniami krzepnięcia wskutek chorób lub stosowania leków (stąd konieczność odstawienia niektórych z nich) oraz w przypadku utrudnionego dostępu do odpowiednich węzłów. Biopsji nie można przeprowadzić w przypadku zakażenia skóry w wybranym miejscu wkłucia.

Szczegółowe przeciwwskazania do biopsji węzłów chłonnych wiążą się ściśle ze wskazaniami do zabiegu – dla przykładu biopsja węzłów chłonnych pachowych, przeprowadzana w przypadku raka sutka, może być przeciwwskazana dla niektórych podtypów raka (dotyczy to biopsji węzła wartowniczego). Przeciwwskazanie stanowią również uczulenia – na środki stosowane do znieczulenia miejscowego oraz na barwnik stosowany podczas biopsji węzła wartowniczego. Bilans korzyści i ryzyka powinien zawsze być uważnie przeprowadzony w porozumieniu z lekarzem.