Badania profilaktyczne dla kobiety po 40. roku życia – na co się badać?

Na co najczęściej chorują kobiety po 40-tce?

Po czterdziestych urodzinach w życiu wielu kobiet zaczyna się szereg zmian w organizmie, związanych ze stopniowym wygasaniem czynności jajników – procesem naturalnym, spowodowanym starzeniem się organizmu. Liczne przemiany hormonalne, a wśród nich spadek stężenia estrogenów, przyczyniają się do wzrostu zagrożenia niektórymi chorobami.

Najczęstszą przyczyną umieralności kobiet po menopauzie jest choroba niedokrwienna serca. Niski poziom estrogenów skutkuje przyrostem masy ciała oraz wzrostem poziomu cholesterolu we krwi. Zwiększona agregacja płytek krwi, zmiany w ścianach naczyń krwionośnych i powstawanie blaszek miażdżycowych przyczyniają się do zwężenia światła tętnic wieńcowych doprowadzających krew do serca. W okresie okołomenopauzalnym zmniejsza się wydzielanie insuliny przez trzustkę, natomiast narasta oporność tkanek na jej działanie, czego konsekwencją są takie schorzenia jak nadciśnienie tętnicze, miażdżyca i hiperlipidemia. Spadek stężenia estrogenów jest także głównym czynnikiem osteoporozy postmenopauzalnej.

To też może Cię zainteresować: Estradiol – normy u kobiet i mężczyzn

Jakie badania po czterdziestce wykonać?

Podstawowymi badaniami nie tylko po czterdziestce są badania laboratoryjne krwi i moczu. O częstotliwości ich wykonywania decyduje lekarz. Zaleca się jednak, aby badania krwi po 40-tce, w tym morfologię wykonywać raz na rok. Podstawowy pakiet badań obejmuje:

• morfologię krwi z rozmazem – pozwala wykryć między innymi niedokrwistość, choroby rozrostowe układu białokrwinkowego czy zaburzenia odporności;
• oznaczenie poziomu OB lub CRP – podwyższone świadczą o toczącym się w organizmie procesie zapalnym;
• kreatyninę, mocznik – pomocne w ocenie czynności nerek;
• poziom glukozy we krwi – badanie podstawowe w kierunku rozpoznania cukrzycy;
• poziom elektrolitów, zwłaszcza sodu i potasu – nieprawidłowe stężenia elektrolitów wpływają między innymi na występowanie zaburzeń rytmu serca;
• oznaczenie poziomu wapnia, fosforu i magnezu;
• badanie ogólne moczu – pozwala wykryć zarówno problemy z nerkami jak i cukrzycę, a także infekcję w drogach moczowych;
• próby wątrobowe – jak sama nazwa wskazuje, podwyższony poziom świadczy o chorobach wątroby i dróg żółciowych.

Jednym z ważniejszych badań dla kobiet po 40. roku życia jest lipidogram, czyli oznaczenie poziomu cholesterolu całkowitego, frakcji dobrego cholesterolu HDL, złego LDL oraz trójglicerydów. Badanie szczególnie ważne, ponieważ u kobiet w okresie menopauzy niedobór estrogenów wywiera niekorzystny efekt na profil lipidowy – poprzez wpływ na zwiększenie insulinooporności tkanek zwiększa ryzyko miażdżycy i hiperlipidemii. Lipidogram powinien być wykonywany około dwanaście godzin od ostatniego posiłku.

Badania hormonalne u kobiet po 40. roku życia

Pierwsze objawy menopauzy pojawiają się około 45. roku życia. Zachodzące w organizmie zmiany hormonalne odpowiadają za szereg niekorzystnych zmian. Zwiększa sie także ryzyko rozwoju szeregu różnych schorzeń.

Konieczne jest oznaczenie stężenia estradiolu i gonadotropin (FSH i LH) – obniżający się poziom estradiolu, a wzrost stężenia gonadotropin w organizmie świadczą o rozpoczynającym się okresie przekwitania.

Kobiety częściej od mężczyzn cierpią z powodu chorób tarczycy. Dlatego też konieczne jest wykonanie badania na stężenie TSH. Jest to hormon wydzielany przez przysadkę, którego funkcją jest pobudzanie wytwarzania hormonów tarczycowych. Gdy jego poziom jest obniżony, może to świadczyć o nadczynności tarczycy, a podwyższony to oznaka niedoczynności tarczycy. Niedoczynność gruczołu tarczowego oznacza spadek tempa metabolizmu, a tym samym zwiększa się ryzyko rozwoju nadwagi.

U kobiet w wieku okołomenopauzalnym, w wyniku spadku stężenia estradiolu wzrasta ryzyko zachorowania na osteoporozę, co wynika ze zmniejszenia gęstości mineralnej kości (BMD). Spada wtedy odporność mechaniczna szkieletu, a więc zwiększa się ryzyko złamań. Densytometria to badanie oceniające gęstość mineralną kości, na podstawie pomiaru

BMD szyjki kości udowej lub lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Jest to badanie bezbolesne. Poza niedoborem hormonów płciowych, do czynników ryzyka osteoporozy należy nieprawidłowa dieta (uboga w wapń i witaminę D), predyspozycje rodzinne, choroby jak na przykład nadczynność przytarczyc, cukrzyca typu 1 czy endometrioza, oraz zażywanie niektórych leków (zwłaszcza glikokortykosteroidów, hormonów tarczycy w dużych dawkach, cholestyraminy).

Badania dla kobiet u ginekologa

Cytologia po 40. roku życia jest najważniejszym badaniem profilaktycznym w kierunku wykrycia raka szyjki macicy. Polega na wykonywaniu wymazu cytologicznego podczas corocznej kontroli ginekologicznej. Pierwszy raz badanie powinno być wykonane około 25. roku życia (najpóźniej 3 lata po rozpoczęciu współżycia). Cytologii nie wykonuje się w trakcie trwania miesiączki. Do czynników ryzyka nowotworu szyjki macicy należą między innymi zakażenie wirusem HPV, liczne ciąże i porody, ale także długoletnie stosowanie hormonalnych tabletek antykoncepcyjnych.

USG ginekologiczne – w wieku około – i pomenopauzalnym, zwłaszcza u otyłych kobiet znacznie wzrasta ryzyko zachorowania na raka endometrium czyli błony śluzowej trzonu macicy. Wynika to z długotrwałej stymulacji endometrium przez estrogeny (produkowane w tkance tłuszczowej), przy jednoczesnym niedoborze progesteronu, którego ilość zmniejsza się w wyniku zahamowania czynności jajników. Czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania jest także nierództwo, które jednocześnie powoduje częstszą zachorowalność na raka jajnika.

Mammografia po czterdziestce – jest to badanie wykorzystujące promienie rentgenowskie do wykrywania zmian w obrębie gruczołów sutkowych. Badanie powinny wykonywać kobiety powyżej 49. roku życia i powtarzać je co dwa lata. Kobiety, u których rak piersi występował w rodzinie powinny rozpocząć profilaktykę odpowiednio wcześniej. W trakcie wizyty u ginekologa, lekarz przeprowadza także badanie przedmiotowe i podmiotowe sutków (i powtarza je raz w roku). Bardzo ważne jest samobadanie piersi, które kobieta powinna wykonywać raz w miesiącu.

Czytaj również: Otoskopia – na czym polega wziernikowanie ucha?

Na co się badać po 40-tce?

Ważna jest systematyczna kontrola całego organizmu, dlatego powinny być wykonywane (w odstępach czasu zaleconych przez lekarza) również takie badania jak:

• RTG klatki piersiowej – pomocne w wykluczeniu chorób nowotworowych układu oddechowego, gruźlicy i POChP;
• badanie kału na krew utajoną, a po 50. roku życia wykonywanie kolonoskopii – jest to badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego;
• pomiar ciśnienia w gałce ocznej, wykonywany w trakcie wizyty u okulisty – pozwala na wykrycie i wczesne wdrożenie leczenia jaskry;
• regularny pomiar ciśnienia tętniczego;
• EKG – pozwala wykryć wszelkiego rodzaju arytmie i dodatkowe, niebezpieczne dla zdrowia dodatkowe pobudzenia elektryczne w sercu;
• przegląd uzębienia.

Warto pamiętać, że przy zauważeniu niepokojących objawów nie należy diagnozować się na własną rękę, a udać do lekarza, który dobierze odpowiednie badania i wdroży leczenie.