Niegrzeczne dzieci - najważniejsze przyczyny nieprawidłowego zachowania dzieci

Niegrzeczne zachowania dzieci - funkcje

Od czasu do czasu każde dziecko zachowuje się niegrzecznie, w sposób budzący sprzeciw rodziców. Jest to zjawisko naturalne. Zachowując się w sposób niewłaściwy, łamiąc zasady i prowokując rodziców, dziecko uczy się bardzo ważnych rzeczy o otaczającym je świecie. W ten sposób ustala:

• jaka jest jego pozycja w domu,
• kto ustala zasady panujące w domu i czy te zasady są stałe,
• jaki jest zakres swobód dziecka,
• jakie ma możliwości kontrolowania swojej sytuacji, podejmowania decyzji i dokonywania wyborów,
• na ile może sobie pozwolić i co się stanie, jeśli posunie się za daleko.

Rolą rodziców jest adekwatna odpowiedź na złe zachowania dzieci: wskazanie granic, ostrzeżenie przed ich przekroczeniem i wyciągnięcie konsekwencji, jeśli dziecko mimo wszystko postanowiło złamać reguły ustalone przez rodziców.

Niepokój powinny budzić raczej te dzieci, które w każdej sytuacji są podporządkowane i posłuszne. Należy się zastanowić, czy takie zachowanie nie jest efektem życia w nieustannym stresie i lęku przed którymś z rodziców. Należy również pamiętać, że nadmiernie grzeczne dzieci nieraz wyrastają na uległych, zależnych od autorytetów i podporządkowanych dorosłych.

Niegrzeczne zachowania dzieci - przyczyny

Niegrzeczne zachowania często mają związek z rozwojem dzieci. Nie bez powodu mówi się o „okropnych dwu- i czterolatkach”. Rozwój dziecka nie przebiega w sposób harmonijny. Wręcz przeciwnie: naturalne są cykliczne zmiany, od okresu względnego spokoju do okresu nierównowagi i trudnych zachowań. Bunt dziecka i ciągłe mówienie „nie” może więc mieć związek z fazą rozwojową, w jakiej się ono aktualnie znajduje.

Zdarza się jednak, że niegrzeczne zachowania dzieci zaczynają zakłócać codzienne funkcjonowanie rodziny: zdarzają się niezwykle często, prowadzą do nieustannych konfliktów, prób sił i wzajemnej niechęci. Niegrzeczne zachowywanie się dzieci może mieć wiele źródeł. W zależności od sytuacji rodziny, temperamentu dziecka i jego rodziców oraz kilku innych czynników, wyróżnianych jest wiele możliwych przyczyn takich zachowań. Należą do nich:

• brak uwagi ze strony rodziców,
• brak wyraźnych granic wytyczanych dziecku,
• impulsywność dziecka,
• poważny, długotrwały kryzys w rodzinie.

Niegrzeczne zachowania a brak uwagi rodziców

Niektóre przyczyny niewłaściwych zachowań dzieci są związane z uwagą rodziców. Przykładowo, dzieci mogą zachowywać się niegrzecznie wtedy, gdy rodzice poświęcają im za mało uwagi. Niewłaściwe zachowanie dzieci może stać się jedynym sposobem na przyciągniecie zainteresowania rodziców: negatywne zainteresowanie jest bowiem lepsze, niż żadne. Bywa i tak, że gdy dziecko grzecznie się bawi, rodzice zostawiają je w spokoju i zajmują się swoimi sprawami. Maluch może wtedy dojść do wniosku, że „bycie grzecznym się nie opłaca”, bo rodzice nie zwracają na niego uwagi. A gdy tylko strąci wazon lub zacznie zaczepiać rodzeństwo, matka lub ojciec natychmiast się nim zajmują.

Niegrzeczne zachowania a brak granic

Do niewłaściwych zachowań dzieci może prowokować brak wyraźnych granic wytyczanych dziecku oraz niekonsekwencja w ich egzekwowaniu. Jeśli zasada ustalona przez rodziców jednego dnia obowiązuje, a drugiego nie, dziecko będzie codziennie od nowa testować, jak jest tym razem. Podobnie, jeśli za załamanie zasady jednego dnia są wyciągane konsekwencje (np. zakaz oglądania telewizji do końca dnia), a drugiego kończy się tylko na gniewnym kazaniu, dziecko będzie codziennie od nowa sprawdzać, co się stanie tym razem. Jeśli natomiast wyciągane konsekwencje są zbyt restrykcyjne, dziecko może mścić się i buntować.

Niegrzeczne zachowania a impulsywność

Impulsywność dziecka może przyczyniać się do problemów z zachowaniem. Impulsywne dzieci mają trudności z samokontrolą: jeśli czegoś zapragną, natychmiast próbują to osiągnąć. Jeśli coś idzie nie po ich myśli, natychmiast wpadają w złość. Nie potrafią oceniać własnych działań i dostosowywać swoich reakcji do sytuacji. Dodatkowo, impulsywne dzieci znacznie wolniej niż inne uczą się na podstawie wcześniejszych doświadczeń. Wielokrotnie muszą doświadczyć konsekwencji złamania zasad, by nauczyć się ich przestrzegania.

ADHD a niegrzeczne zachowanie

Jeszcze jedną kwestią, wartą omówienia, jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) i jego związek z niewłaściwymi zachowaniami. Należy wyraźnie podkreślić, że ADHD nie jest równoznaczne z niegrzecznym zachowaniem dziecka. To nie jest to samo. Jeśli jednak nadpobudliwe dziecko jest wychowywane bez uwzględniania jego specyficznych potrzeb, niewłaściwe zachowania mogą pojawić się jako reakcja na frustrację. Może się tak dziać na przykład wtedy, gdy rodzic zamiast krótkich instrukcji wygłasza długie monologi, gdy nie pozwala dziecku na robienie częstych przerw, np. podczas odrabiania lekcji, kiedy nie jest zaspokajana potrzeba ruchu dziecka, itp. Dodatkowego znaczenia nabiera tutaj impulsywność, jako jedna ze składowych zespołu nadpobudliwości psychoruchowej.

Niegrzeczne zachowanie a kryzys w rodzinie

Czasem niegrzeczne zachowanie dziecka może być reakcją na głęboki, długotrwały kryzys w rodzinie. Przykładowo, jeśli rodzice oddalili się od siebie i zaczynają brać pod uwagę możliwość rozwodu, dziecko może zacząć źle się zachowywać po to, by z jednej strony odciągnąć uwagę rodziców od kryzysu między nimi, a z drugiej strony, aby zespolić rodziców poprzez zmuszenie ich do wspólnego przeciwdziałania negatywnym zachowaniom. Duże natężenie niewłaściwych zachowań może być wyrazem niepokoju i cierpienia dziecka.

Jeśli niewłaściwe zachowania dziecka zaczynają przybierać na sile i zaburzają codzienne funkcjonowanie rodziny, należy dokładnie zastanowić się nad ich źródłem. Tylko wtedy będzie można zrozumieć, czego są one wyrazem i podjąć odpowiednie kroki w celu ich ograniczenia.