Konflikty w rodzeństwie

Jak zapobiegać konfliktom w rodzeństwie?

W rodzinach wielodzietnych kłótnie między rodzeństwem są na porządku dziennym. Niemal zawsze są powodem do zmartwień dla rodziców. W rodzinach takich w czasie sprzeczki pomiędzy rodzeństwem często słychać krzyk „Dlaczego mam taką siostrę?!”, „Chciałabym mieć innego brata!”. Próba reakcji, by dzieci ograniczały tego typu wyznania zazwyczaj nie przynoszą zamierzonego efektu.

Eksperci są zdania, że tłumienie negatywnych emocji u dzieci i zaprzeczanie wyrażanym przez dziecko emocjom jest błędem. Uczucie gniewu jest zupełnie ludzkie i normalne, a rodzeństwo od czasu najzwyczajniej jest na siebie wzajemnie złe, podobnie jak dzieje się to w małżeństwie czy pomiędzy przyjaciółmi.

Dzieci czują się zrozumiane, gdy rodzice przyjmują do wiadomości ich uczucia, nawet te negatywne. Muszą jednak wiedzieć, że złość na rodzeństwo, żal czy zazdrość nie mogą przerodzić się w zachowania zagrażające bezpieczeństwu domowników, okrutne czy manifestujące się użyciem siły.

Rodzice zwykle w naturalny sposób starają się zauważyć, że jedno z dzieci jest bardziej chętne do współpracy, czy że zachowało się lepiej niż drugie. Jednak porównywanie rodzeństwa nie zachęca dzieci do lepszego zachowania. Próba porównania wzmaga uczucie zazdrości i zawiści oraz powoduje, że dziecko które zostało niedocenione pragnie uczynić coś w rodzaju zemsty na tym, które zostało pochwalone. Zamiast porównywania, dla każdego z dzieci powinny być ustalane indywidualne cele i oczekiwania. Wyznaczenie ich wymaga wzięcie pod uwagę wieku i rozwoju emocjonalnego.

Niektórzy rodzice wierzą, że najlepszym sposobem uniknięcia kłótni jest dzielenie wszystkiego po równo między dzieci. Zasada ta ma dotyczyć zakupów, pochwał, ilości poświęcanego czasu, czasem także kar. W ten sposób zazwyczaj nie uda się unikać kłótni wśród rodzeństwa. Dzieci i tak dostrzegą niesprawiedliwość przy podziale dóbr i zastosują przy tym własny system wartości. Zamiast podejmować próby rozdzielania czegokolwiek pomiędzy dziećmi, lepiej jest jak najczęściej podkreślać ich zasługi i indywidualne dokonania oraz cechy, które stanowią o wyjątkowości każdego z nich.

Przeczytaj też: Drugie dziecko w rodzinie – jak przygotować na nie jedynaka?

Co zrobić gdy rodzeństwo się kłóci?

Do pewnego momentu rodzice nie powinni w ogóle reagować na sprzeczki pomiędzy dziećmi. Jeśli konflikt jest łagodny i dotyczy np. prób podziału ulubionej zabawki, a dzieci nie używają wobec siebie siły i agresji, należy przyjąć postawę wyczekiwania i obserwować rodzeństwo.

O ile to możliwe, dzieci powinny same się porozumieć i rozwiązać konflikt. Najczęściej ustalenie tego kto rozpoczął bójkę jest praktycznie niemożliwe. Jeżeli nawet uda się tego dociec, to stawanie w obronie jednego dziecka tylko pogorszy sytuację. Bardzo często dzieci widząc obojętną postawę opiekunów kończą konflikt. Krzycząc, tupiąc, rzucając przedmiotami starają się zwrócić uwagę rodzica i wymuszają przyjęcie przez niego określonej postawy. Kontrolowana obojętność może być najlepszym sposobem na rozwiązanie konfiliktu w rodzeństwie.

Rodzice powinni jednak zawsze interweniować, gdy zauważą, że:

• dochodzi do niebezpiecznych rękoczynów, bijatyki,
• dzieci używają przekleństw,
• dzieci cały czas kłócą się o to samo i nie potrafią przez dłuższy czas znaleźć porozumienia,
• dziecko może doznać uszczerbku na zdrowiu, np. zostać uderzone, oparzone, etc.

Przeczytaj też: Czy posyłać 6-latka do szkoły?

Jaki i kiedy interweniować?

Etapy interwencji w konflikt między rodzeństwem:

1. W sytuacjach konfliktowych, po pierwsze, należy odseparować od siebie dzieci;
2. Kolejny krok to uspokojenie stron konfliktu;
3. Dzieci trzeba wysłuchać. Nigdy na stojąco i nigdy patrząc na nie z góry;
4. Nie wolno zakładać, że konkretne dziecko w całości odpowiada za wywołanie zatargu czy bójki. Na początku trzeba powstrzymać się od jakichkolwiek ocen;
5. Ostatni etap to próba mediacji i wypracowania sposobów na unikanie konfliktu w przyszłości

W sposób grzeczny i zdecydowany należy poprosić dziecko, aby wymyśliło przynajmniej jeden sposób, dzięki któremu można było uniknąć tego konfliktu lub sposób, w jaki chciałyby go rozwiązać. Już dzieci w wieku czterech czy pięciu lat potrafią podsunąć doskonałe pomysły. Z czasem okaże się, że nie było lepszych momentów, by dzieci uczyły się podejmować decyzję w sytuacjach konfliktowych. Takie sytuacje uczą też pokory oraz odpowiedzialności za swoje zachowanie.

Gdy jedno z dzieci ciągle pada ofiarą dokuczania, rodzice mogą podpowiedzieć mu, w jaki sposób radzić sobie w takiej sytuacji, np.: zignorować zaczepkę, zareagować dowcipem, obojętnością, zdecydowanie powiedzieć, że sobie tego nie życzy, a gdy już wszystkie sposoby zawiodą – poprosić o pomoc osoby starsze. Czasem pomaga stworzenie domowego regulaminu rozwiązywania sporów. Regulamin taki powinien przewidywać konsekwencje za złe zachowanie i system nagród za przyjmowanie właściwej postawy.

Pomoc rodziców i psychologa

Pamiętajmy, że dzieci nieustannie obserwują zachowania rodziców. To właśnie opiekunowie i ich wzajemne relacje wpływają w największym stopniu na kształtowanie psychiki i zachowań dziecka. Dzieci otrzymują lekcję bezcennej wiedzy za każdym razem, gdy obserwują rodziców, którzy radzą sobie z konfliktami w sposób spokojny i sprawiedliwy. To dzięki rodzicom uczą się jak nawiązywać dobre stosunki, jak dzielić się z innymi, jak radzić sobie z zazdrością, jak wspólnie rozwiązywać problemy i akceptować mocne i słabe strony innych. Te doświadczenia pomogą im w przyszłości utrzymywać właściwe relacje ze współpracownikami, małżonkami, a nawet własnymi dziećmi.

W niektórych rodzinach konflikty między rodzeństwem stają się tak zaciekłe, że nieodzowna jest pomoc psychologa. Porada psychologa dziecięcego może okazać się potrzebna, gdy:

• konflikt między dziećmi jest tak zaciekły, że negatywnie wpływa na stosunki między małżonkami,
• istnieje realne zagrożenie fizycznego urazu któregokolwiek członka rodziny,
• konflikty są poważnym problem także w przedszkolu lub szkole,
• dziecko nie radzi sobie z napadami agresji,
• napady agresji wydają się być niekontrolowane,
• kłótnie obniżają poczucie własnej wartości i samopoczucie któregokolwiek członka rodziny,
• konflikt jest wynikiem innego zaburzenia natury psychicznej, np. depresji.