Integracja sensoryczna

Czym jest integracja sensoryczna?

Zdarza się, że niektóre dzieci, choć bardzo bystre i inteligentne, mają nietypowe, wręcz banalne problemy, jak np. zakładanie koszulek na lewą stronę, nietolerowanie czyjegoś dotyku, wpadanie na ludzi czy potykanie się o własne nogi. Problemy te nie są trywialne, bo wynikać mogą z zaburzeń integracji sensorycznej, która jest złożonym procesem odbioru wrażeń zmysłowych z otoczenia i dostarczania ich do mózgu.

Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej postrzegane są jako "problemowe", ale właściwa diagnoza często ujawnia, że wina nie leży w ich złej woli lub po stronie rodziców, tylko ma przyczynę neurologiczną. Na szczęście w naszym kraju działają już prężnie terapeuci SI, którzy mają szczegółową wiedzę i ukończone kursy z terapii, więc skutecznie pomagają dzieciom oraz ich rodzicom.

Zaburzenia integracji sensorycznej

Zaburzenia integracji sensorycznej to złożona dysfunkcja układu nerwowego, wpływająca w dużym stopniu na rozwój dzieci i dorosłych. Te osoby nieprawidłowo interpretują odbierane informacje sensoryczne, takie jak dotyk, dźwięk czy ruch, a ich reakcje emocjonalne lub ruchowe są nieprawidłowe.

Główne zaburzenia integracji sensorycznej, mogące występować w obrębie każdego ze zmysłów, to:

• nadwrażliwość sensoryczna – dziecko wykazuje nadmierną wrażliwość na bodźce, unika ich i reaguje rozdrażnieniem lub obronnie ucieczką; przekłada się to np. na unikanie określonych rodzajów ubrań, lęk podczas zabawy, szybkie męczenie, lek wysokości, niechętne podejmowanie nowych aktywności, dyskomfort w zatłoczonych miejscach lub reagowanie agresją, jeśli dojdzie do przeciążenia układu nerwowego;
• zbyt mała wrażliwość – gdy układ nerwowy nie zawsze rejestruje lub rozpoznaje informacje do niego docierające, co może przejawiać się chęcią ciągłego ruchu lub poszukiwaniem innych, intensywnych doznań sensorycznych poprzez uczestniczenie w niebezpiecznych zabawach, słuchanie bardzo głośnej muzyki, celowe uderzanie ciałem o przedmioty i ignorowanie bólu;
• trudności z planowaniem i wykonywaniem ruchów – dzieci są m.in. niezdarne (wpadanie na meble), nieskoordynowane, przewracają się, mają problemy z nauką mowy, rozwojem ruchowym, zabawami ruchowymi (kopanie, łapanie piłki), pracami manualnymi (powolne czynności samoobsługi, dziwaczne trzymanie przedmiotów w ręce), naśladowaniem ruchów, utrzymaniem równowagi (jazda na rowerze), koncentracją, zachowaniem w szkole (impulsywność, rozpraszanie się), przystosowaniem do nowych warunków, preferują aktywności statyczne (oglądanie telewizji, czytanie), mają niskie poczucie wartości, problemy emocjonalne, łatwo ulegają frustracji, uciekają w świat fantazji, często mylą stronę prawą i lewą (w obrębie własnego ciała, podczas gier zespołowych) i nie mają dominacji jednej ręki.

Jak wygląda terapia integracji sensorycznej?

Terapeuta najpierw diagnozuje dziecko: obserwuje jego postawę oraz swobodną zabawę, rozmawia z rodzicami, przeprowadza testy oceny percepcji wzrokowej, przetwarzania dotyku i propriocepcji, poczucia równowagi i koordynacji ciała oraz planowania ruchów. Następnie ustala problem i opracowuje program terapii.

Do terapii integracji sensorycznej służy sala wyposażona w różne urządzenia: huśtawki, materace, piłki, obręcze, zjeżdżalnie, platformy, linki do wspinaczki, skakanki oraz inne przedmioty. Dziecko z nich korzysta, więc terapia przypomina zabawę, która leczy. Problem dziecka rozwiązuje się u źródła: jeśli ma kłopot z planowaniem czynności, nie koncentruje się na żmudnym jej powtarzaniu, ale zaczyna od nauki schematu swojego ciała, potem odwzorowuje ruchy terapeuty, aż ruchy staną się bardziej zorganizowane.

Dziecko jest zachęcane do wykonywania aktywności, które będą wyzwalać odpowiednie reakcje na bodźce sensoryczne. Stopień trudności zadań stopniowo wzrasta, co wymaga od dziecka bardziej zorganizowanych reakcji i nauczenia się bardziej złożonych czynności. Ważna jest motywacja dziecka i pozostawienie mu swobody przy wyborze zabaw i ćwiczeń. Dla niezdecydowanych terapeuta sam selekcjonuje zabawy.

Często po terapii integracji sensorycznej rodzice stwierdzają, że ich dziecko jest lepiej zorganizowane, skoncentrowane, pewniejsze siebie i łatwiejsze we współżyciu. Czas trwania terapii zależy od rodzaju i stopnia nasilenia problemu. Badania kontrolne są wykonywane co 3–6 miesięcy i zwykle trwa to od roku do 2 lat. Rodzice uczestniczą w terapii i zobligowani są do kontynuowania jej w domu, w ramach codziennych czynności czy zabawy.

Z zaburzeń integracji sensorycznej się nie wyrasta. To nie tylko problem dzieci, ale też wielu osób dorosłych, które w wieku dziecięcym prezentowały nietypowe zachowania. W życiu dorosłym deficyty te nadal mogą zaburzać funkcjonowanie, relacje z innymi ludźmi oraz powodować trudności w życiu zawodowym.

Integracja sensoryczna – opieka nad niemowlakiem

Kontakt fizyczny w przypadku zaburzeń integracji sensorycznej jest szczególnie ważny już dla noworodka, dlatego istotne jest umieszczanie go w zróżnicowanych pozycjach. Należy pamiętać, że dziecko w każdej pozycji, leżąc na brzuchu, plecach i boku, doświadcza innych doznań sensorycznych.Znajdowanie się w różnych pozycjach (podczas snu, zabawy czy noszenia) pomaga dziecku w rozwoju odczuwania ruchu, grawitacji oraz kontroli ciała.

Z drugiej strony bodźce sensoryczne stanowią ogromną siłę, mogą pobudzać lub działać uspokajająco. Czasem stymulacja może mieć dramatyczny skutek, więc warto przy każdej nowej aktywności dziecka obserwować je, gdyż wrażenia mogą wpływać na sen, jedzenie, oddawanie moczu i stolca oraz powodować dezorganizację zachowania.