Bulimia u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie. Jak pomóc dziecku chorującemu na bulimię?

Czym jest bulimia?

Bulimia, zwana też żarłocznością psychiczną, zaliczana jest do grupy chorób z kręgu zaburzeń odżywiania. Bulimia u dziecka charakteryzuje się napadami niekontrolowanego obżarstwa, po których następują różnorakie zachowania kompensacyjne, mające na celu zapobieżenie przybraniu na wadze. Podobnie jak w anoreksji, w bulimii występuje strach przed zwiększeniem masy ciała i niezadowolenie ze swojego wyglądu. Bulimia, choć jest zaburzeniem dotyczącym przede wszystkim młodych kobiet, coraz częściej dotyka również dzieci i młodzież w wieku szkolnym.

Jakie są przyczyny bulimii u dziecka?

Przyczyny zachorowań na bulimię u dziecka nie są do końca poznane, natomiast znane są czynniki, które w sposób znaczący podnoszą ryzyko wystąpienia tego schorzenia. Można je podzielić na czynniki indywidualne, rodzinne i społeczno-kulturowe.

Czynniki indywidualne – zaburzenia neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym, zwłaszcza serotoniny.

Czynniki rodzinne (występujące wśród bliskich dziecku osób):

• rozwód,
• alkoholizm i inne uzależnienia,
• choroby psychiczne,
• maltretowanie psychiczne,
• wykorzystywanie seksualne.

Czynniki społeczno-kulturowe:

• presja społeczeństwa,
• dążenie do uzyskania idealnej sylwetki,
• wpływ rówieśników.

Przeczytaj też: Czym jest fat shaming?

Objawy bulimii u dziecka

Bulimicy na zmianę objadają się i stosują drastyczne środki odchudzające, by zapobiec wzrostowi masy ciała po uprzednim obżarstwie. Cechą charakterystyczną w przypadku bulimii jest celowe wywoływanie wymiotów. Ponadto osoby takie wykonują intensywne ćwiczenia, stosują restrykcyjne diety, a także zażywają środki przeczyszczające. Pozbycie się spożytego pokarmu przynosi im wyraźną ulgę.

Objawem bulimii u dziecka jest często utrata kontroli nad procesem jedzenia – chorzy nie są w stanie przerwać napadu objadania się, co powoduje u nich lęk, frustrację, poczucie wstydu oraz przyczynia się do dalszego obniżenia samooceny. Typowe jest także obrzydzenie i niechęć wobec samego siebie, spowodowane zarówno samymi napadami obżarstwa, jak i następującymi czynnościami, które wywołują w celu pozbycia się pokarmu z organizmu. Bulimii u dziecka stosunkowo często towarzyszy depresja. Częstsze niż w populacji ogólnej są myśli, a nawet próby samobójcze.

Masa ciała bulimika na ogół jest w normie, chociaż może być nieco poniżej lub powyżej normy, zdarzają się nawet osoby otyłe. Dziewczynki zwykle nie tracą miesiączki, ale cykle stają się nieregularne.

Bulimia rozpoznawana jest wówczas, gdy u danej osoby co najmniej dwa razy w tygodniu przez okres minimum trzech miesięcy występują napady objadania się, z następującymi zachowaniami kompensacyjnymi:

• prowokowanie wymiotów,
• stosowanie środków przeczyszczających,
• głodówki,
• intensywne ćwiczenia fizyczne.

W bulimii u dziecka nie dochodzi tak szybko do wyniszczenia organizmu, jak w anoreksji, przez co rozpoznanie problemu może być opóźnione. Alarmujące jest jedzenie w odosobnieniu i nadmierne zainteresowanie produktami spożywczymi, jak również zamykanie się dziecka w łazience po posiłkach. Jeśli w domowej apteczce przechowywane są środki przeczyszczające, powinniśmy zwrócić uwagę, czy nie zaczęło ich ubywać.

Przeczytaj też: Jak działają endorfiny?

Występują dwa typy bulimii:

• przeczyszczający,
• nieprzeczyszczający.

W typie przeczyszczającym (purging type) w ramach zachowań kompensacyjnych dochodzi do prowokowania wymiotów i stosowania środków farmakologicznych (przeczyszczających, odwadniających, lewatyw), a w typie nieprzeczyszczającym (nonpurging type) zamiast tego stosowana jest ścisła dieta i intensywne ćwiczenia fizyczne.

Powikłania po bulimii u dziecka

Bulimik czuje się zmęczony i ospały, cechuje go zły nastrój i poczucie wstydu. Niechęć do samego siebie w połączeniu z możliwymi bólami głowy może prowadzić do depresji. Najwięcej powikłań bulimii u dziecka występuje w układzie pokarmowym.

Do powikłań po bulimii u dziecka należą:

• niedobory pokarmowe,
• odwodnienie,
• awitaminoza,
• zaburzenia funkcjonowania wątroby i układu pokarmowego,
• podrażnienie przełyku, zgaga, refluks,
• biegunki i zaparcia wynikające z nadużywania środków przeczyszczających,
• niedociśnienie tętnicze,
• dyskomfort w jamie brzusznej,
• zaburzenia równowagi elektrolitowej doprowadzające m.in. do zaburzeń rytmu serca,
• rozciągnięcie żołądka do znacznych rozmiarów, spowodowane niepohamowanym jedzeniem,
• uszkodzenie szkliwa zębów,
• opuchlizna twarzy i policzków (zapalenia ślinianek),
• w skrajnych przypadkach – pęknięcie przełyku lub przepony, spowodowane wymiotami.

Zmiany skórne:

• sucha skóra,
• rany, zgrubienia i blizny skóry powierzchni grzbietowej rąk (od prowokowania wymiotów),
• nasilone rozstępy skórne wynikające z wahań wagi.

Zaburzenia pracy serca i uszkodzenia naczyń krwionośnych:

• zaburzenia funkcji serca,
• niedociśnienie tętnicze,
• uszkodzenie naczynek krwionośnych w oczach, spowodowane wywoływaniem odruchów wymiotnych, a tym samym napinaniem się dziecka,

Problemy neurologiczne:

• psychiczne uzależnienie od środków przeczyszczających i odwadniających,
• neuropatie, miopatie,
• czasami napady drgawkowe.

To też może Cię zainteresować: Czym jest ciałopozytywność?

Jak leczy się bulimię u dziecka?

Podstawowym celem leczenia bulimii u dziecka i nastolatka jest wyeliminowanie napadów obżarstwa, a także wycofanie środków przeczyszczających. Najlepszą metodą są terapie, które mogą być indywidualne, grupowe albo rodzinne. Ważne są również konsultacje i spotkania z dietetykiem w celu nauki właściwych schematów odżywiania się. U osób cierpiących na bulimię korzystne może być leczenie farmakologiczne.

Wiele źródeł potwierdza pozytywny wpływ fluoksetyny (lek przeciwdepresyjny z grupy SSRI) na zmniejszenie częstości napadów. W przypadku towarzyszącej depresji stosowane się również inne leki przeciwdepresyjne. W ciężkich, powikłanych przypadkach bulimii konieczne jest leczenie jej powikłań. Leczenie bulimii u dziecka może trwać od kilku miesięcy do kilku lat.

Bulimia u nastolatki – przyczyny

Bulimia to zaburzenia jedzenia powszechne w krajach wysokorozwiniętych. Zdecydowanie częściej chorują na nią dziewczęta i kobiety aniżeli chłopcy czy mężczyźni. Prawdopodobnie ma to związek w z większą podatnością kobiet do przejmowania się swoim wyglądem i znacznych wahań nastrojów czy silniejszego odczuwania presji społecznej podczas okresu dojrzewania.

Młodzi ludzie są bardzo podatni na wpływy otoczenia, łatwiej nimi manipulować. Zmiany fizyczne i hormonalne w wyniku dojrzewania zaburzają obraz samego siebie, rodzą niepokój i chwieją poczuciem pewności siebie. Media czy kolorowa prasa nasycona kultem ciała kreują wzory piękna, którym ulegają nastolatki w nadziei na akceptację społeczną.

Sprawdź też: Zaburzony obraz siebie, czyli dysmorfofobia

Stres związany z szkołą, osiągnięciami, kontaktami z płcią przeciwną, problemy w komunikacji z rodzicami – to wszystko może rzutować na podejmowanie ryzykownych zachowań żywieniowych. Ataki obżarstwa mogą na chwilę zagłuszać nieśmiałość, złość, lęk czy smutek nastolatka.

Niektóre środowiska artystyczne czy sportowe (balet, taniec, kręgi związane z modą itd.) narzucają szczupłość, restrykcyjne diety czy ćwiczenia i mogą zwiększać ryzyko wystąpienia bulimii u nastolatków.

To też może Cię zainteresować: Nerw błędny – funkcje, uszkodzenie, leczenie

Jakie czynniki wywołują bulimię u nastolatków?

Rodzina

Nastolatki często chcą wyrwać się z nadmiernie dominującej rodziny, która ogranicza ich samodzielność. Nadopiekuńczość, perfekcjonizm i zmienne lub skrajne zasady współżycia wzmacniają zachowania bulimiczne.

Zaniżona samoocena matki i silny krytycyzm wraz z wysokimi oczekiwaniami wobec dziecka mogą rzutować na powstanie u niego zaburzeń jedzenia. Innymi przyczynami mogą być:

• złe relacje między rodzicami,
• kłótnie,
• rozwód,
• brak stabilizacji rodzinnej przy jednoczesnym nadmiernym obciążaniu dziecka odpowiedzialnością i utrudnianie mu osiągnięcia autonomii.

Uwarunkowania biologiczne

Na występowanie bulimii mogą mieć także czynniki genetyczne, czyli dziedziczone skłonności do zaburzeń odżywiania i przekazywania złych nawyków żywieniowych. Badania na zwierzętach potwierdzają, że prawdopodobnie chromosom 10 odpowiedzialny jest za wystąpienie otyłości i bulimii.

Do czynników genetycznych warunkujących zachorowanie na bulimię należą:

• obsesje dotyczące jedzenia i wartości BMI,
• zbyt duże przejmowanie się popełnianymi błędami,
• wiek pojawienia się pierwszej miesiączki.

Przeczytaj też: Autofobia – lęk przed samotnością

Zaburzenia hormonalne

Hormony wpływające na zaburzenia metabolizmu i gospodarki węglowodanowej, poziom stresu i poziom odczuwania głodu mogą przyczyniać się do powstawania bulimii.

U bulimika zakłócone jest wydzielanie:

• glikokortykoidów mających wpływ na regulację przemiany węglowodanowej,
• serotoniny odpowiedzialnej za poziom lęku, odczuwanie głodu i ogólny stan samopoczucia.
• dopaminy związanej z mechanizmem nagradzania się,
• norepinefryny, która wpływa na poziom stresu,
• grealiny odpowiedzialnej za metabolizm i odczuwanie głodu.

Nieprawidłowości w strukturze mózgu i połączeń neuronalnych

Badania naukowców z Columbia University i New York Psychiatric Instytute wskazują, że niektóre połączenia między komórkami nerwowymi pozwalają na kontrolowanie dobrowolnych zachowań u ludzi. W przypadku bulimików połączenia te nie działają poprawnie. Prawdopodobnie przyczyniają się do zachowań impulsywnych i utrudniają samokontrolę w sytuacjach stresowych.

Jakie są skutki bulimii u nastolatków?

Konsekwencje zaburzeń jedzenia odbiją się w zarówno w psychice jak i w zdrowiu fizycznym.

Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej mogą doprowadzić do hipokalemii, czyli zmniejszenia jonów potasu we krwi, a tym samym – zaburzeń pracy serca (wstrząs kardiogenny, arytmia serca czy zawał mięśnia sercowego). Innym powikłaniem jest obniżenie jonów wapnia i chloru, które osłabiają kości i zęby, mogą wpłynąć na zaburzenia krzepliwości krwi, zaburzenia procesów trawiennych, przewodnictwa impulsów nerwowych i gospodarki wodnej.

Częstym powikłaniami przy prowokowaniu wymiotów są uszkodzenie szkliwa, próchnica, choroby przyzębia, podrażnienie błon śluzowych gardła, przełyku, obrzęk ślinianek podżuchwowych, przyusznych czy rany na języku, uszkodzenie żołądka, krwawienie w obrębie przewodu pokarmowego, wrzody, zapalenie błony śluzowej żołądka, wrzody dwunastnicy, zapalenie trzustki. W ekstremalnych przypadkach może dość do pęknięcia żołądka, przełyku, nowotworu krtani czy przełyku.

Objaw Russela to charakterystyczne otarcia, podrażnienia i blizny występujące na wskazującym i środkowym palcu, powstałe w wyniku drażnienia palcami przełyku.

Nadmierne kupowanie jedzenia może doprowadzać do problemów finansowych, a niemożność przerwania błędnego koła jedzenia naraża na zaciąganie długów i kolejnych kłopotów finansowych.

Sprawdź również: Terapia śmiechem – co to jest?

Jak pomóc nastoletniemu bulimikowi?

Tak jak w każdym leczeniu, potrzebna jest silna motywacja do zmiany swojego życia i poprawy złego samopoczucia.

Otoczenie nastolatka także powinno edukować się w zakresie pomocy i zrozumienia mechanizmu bulimii. Wsparcie i zmiana nastawienia do dziecka chorującego na bulimię pozwala bulimikowi odzyskać zaufanie do innych i wiarę w siebie.

Psychoterapia indywidualna i rodzinna wraz opieką dietetyczną to skuteczne metody wykorzystywane w leczeniu bulimii. Wspomagają zmianę postawy, wizerunku siebie, uczą samokontroli, rozumienia i wyrażania swoich potrzeb czy emocji, a także wspierają relacje interpersonalne.

Kilka rad dla rodziców młodych bulimików

• Wykaż większe zrozumienie i szczerze rozmawiaj z dzieckiem.
• Unikaj krytyki i nie zwiększaj nadmiernie oczekiwań wobec dziecka.
• Postaraj się dostrzec wachlarz zdolności i możliwości nastolatka oraz pokazuj mu, jak może je rozwijać, mocno wspomagając jego działania.
• Interesuj się życiem swojego dziecka, lecz nie kontroluj go.
• Szczere rozmowy, w których zachowasz tolerancję, pozwolą dziecku otworzyć się i dzielić swoimi problemami.
• Nie oceniaj ani nie komentuj spraw związanych z dzieckiem, kiedy ono jest tego świadkiem.
• Traktuj nastolatka jak partnera, który poszukuje w rodzicu wparcia i mądrego doradcy, a nie osoby narzucającej swoje zdanie, ułatwiającej codzienne zadania czy wyręczającej dziecko.