Orientacja seksualna – czym jest, kiedy się kształtuje, jak ją sprawdzić?

Czym jest orientacja seksualna?

Orientacja seksualna to trwały pociąg seksualny do osób określonej płci. Nieco nowszym, coraz bardziej popularnym terminem jest "orientacja psychoseksualna". Wykracza on poza ramy popędu seksualnego i wskazuje również na silną potrzebę zaspokajania potrzeb emocjonalnych, uczuciowych, ogółem rzecz biorąc – psychicznych, z drugą osobą.

Przez wiele lat za jedyną "słuszną" orientację uważano tę heteroseksualną. Informacje, jakoby homoseksualizm był dewiacją czy chorobą, znajdowały się między innymi w podręcznikach medycyny. Z czasem nauka wycofała się z błędnych założeń. I choć obecnie temat współżycia z osobą tej samej płci wciąż budzi ogromne kontrowersje, to odmienna orientacja seksualna stopniowo przestaje być traktowana jako zaburzenie. Coraz powszechniejsze jest również wyodrębnianie nie trzech, a aż czterech tożsamości seksualnych.

Przeczytaj też: Korekta zmiany płci – krok po kroku

Rodzaje orientacji seksualnej

W klasycznym ujęciu wyróżnia się trzy tożsamości seksualne: heteroseksualizm, homoseksualizm i biseksualizm (odczuwanie pociągu do osób obojga płci). Specjaliści z zakresu seksuologii podkreślają jednak, że coraz więcej osób woli określać swoją orientację w sposób mniej radykalny, tj. na swego rodzaju kontinuum. Na przykładowej skali znajdują się określenia takie jak: "zdecydowanie homoseksualna/y", ale również "na ogół homoseksualna/y", czy "okazjonalnie homoseksualna/y" [1].

Coraz częściej mówi się również o istnieniu aż czterech orientacji seksualnych:

• orientacja heteroseksualna (pociąg do płci przeciwnej),
• orientacja homoseksualna (odczuwanie popędu w kierunku osób tej samej płci),
• orientacja biseksualna (osoby biseksualne kierują pragnienia seksualne do obu płci),
• orientacja aseksualna (dotyczy osób, które nie czują popędu seksualnego) [2].

To też może Cię zainteresować: Czy nimfomanię trzeba leczyć?

Kształtowanie się orientacji seksualnej: geny

Naukowcy od wielu lat zadają sobie pytanie, co powoduje kształtowanie się orientacji seksualnej. Dlaczego niektórzy ludzie odczuwają pociąg do osób płci przeciwnej, a inne preferują zachowania homoseksualne?

Od dawna podejrzewano, że odpowiedź na to pytanie może leżeć w genach. Takie przypuszczenia wysnuwano na podstawie badań, z których wynika, że u bliźniąt jednojajowych występuje większy współczynnik zgodności co do orientacji homoseksualnej niż w przypadku bliźniąt dwujajowych albo rodzeństwa z różnych ciąż [3].

Zależność między genami a orientacją seksualną postanowili znaleźć naukowcy z NorthShore University. W tym celu pobrali oni próbki DNA od grupy 1231 heteroseksualnych mężczyzn oraz od 1077 panów deklarujących orientację homoseksualną. Ostatecznie stwierdzono, że u ludzi homoseksualnych częściej występują dwa określone warianty genów : SLITRK6 oraz TSHR. Pierwszy z wymienionych odgrywa dużą rolę w funkcjonowaniu obszaru między półkulami, drugi ma wpływ na pracę tarczycy. Korelacje nie były jednak aż tak znaczące, aby stanowiły jednoznaczną odpowiedź na pytanie o wpływ genów na rozwój tożsamości seksualnej.

Zdecydowanie większe poruszenie w świecie naukowym wzbudziło kolejne badanie, którego wyniki opublikowano w prestiżowym magazynie Science w 2019 roku. Podczas jego trwania przebadano prawie pół miliona osób o różnej orientacji seksualnej, pochodzących z różnych krajów. W badanie zaangażowały się uznane i niezależne ośrodki z całego świata, w tym Harvard, Cambridge czy University of Amsterdam.

Dla dokładnego wyjaśnienia wyników warto przypomnieć, że ludzki genom składa się z 23 par chromosomów. 22 pary to chromosomy autosomalne (niezwiązane z płcią), a 23. para to chromosomy płci, lepiej znane jako XY oraz XX. W publikacji zamieszczonej w Science stwierdzono, że osoby homoseksualne posiadają w autosomach pięć wyraźnie różnych genów. Ponadto zauważono wiele innych, różnych genów, w których jednak korelacja była nieco mniejsza.

Wnioski z tego badania są jasne: orientacja seksualna jest zależna od genów. Nie istnieje jednak coś takiego jak jeden gen, który warunkuje naszą tożsamość w tym kontekście – jest ich zdecydowanie więcej. Jednocześnie naukowcy podkreślili, że wciąż nie wiadomo, w jakim stopniu orientacja seksualna człowieka zależy od genów, a w jakim od hormonów czy środowiska. Przypuszcza się, że istotny jest wpływ wszystkich tych czynników [5].

Kształtowanie się orientacji seksualnej: hormony

Jak już zostało to wspomniane, naukowcy od dawna podejrzewają, że na wystąpienie trwałego pociągu seksualnego do osób określonej płci mogą wpływać również hormony. Niezwykle ważne jest przede wszystkim działanie hormonów w okresie prenatalnym.

Zauważono na przykład, że w niektórych (rzadkich) sytuacjach na działanie endogennych hormonów płodowych może wpłynąć działanie hormonów wydzielanych przez organizm matki. Chodzi o przypadki, w których matki chorują na CAH, czyli przerost rdzenia nadnerczy. Wiadomo, że u matek z CAH częściej występują skłonności bi- oraz homoseksualne, a ostatnie badania na ten temat wskazują, że dotyczy to również ich dzieci [6].

Wciąż najbardziej przekonującym dowodem na wpływ hormonów na tożsamość seksualną są jednak stadia przypadków chłopców, którzy w okresie życia płodowego byli wystawiani na typowe działanie androgenów, ale po urodzeniu – najczęściej na skutek okaleczenia podczas zabiegu obrzezania, byli wychowywani jako dziewczynki. We wszystkich tych przypadkach dorośli już mężczyźni odczuwali pociąg seksualny do kobiet [7].

Orientacje seksualne a neuroanatomia

W świetle obecnej wiedzy naukowej można przypuszczać, że orientacja seksualna jest zależna również od budowy mózgu. Do tej pory poznano trzy okolice mózgu, które mogą mieć związek z kształtowaniem się preferencji seksualnych. Są to:

• neurony wydzielające wazopresynę argininową jądra nadskrzyżowaniowego (ośrodek ten jest większy u osób homoseksualnych)
• tzw. trzecie jądro śródmiąższowe przedniego podwzgórza (mniejsze u homoseksualistów),
• tzw. przednia kommissura (również mniejsza u homoseksualistów) [8].

Należy zauważyć, że podobne różnice neuroanatomiczne występują u owiec. To istotne, ponieważ aż od 8% do 10% tych zwierząt odczuwa pociąg seksualny do osobników tej samej płci.

Orientacja seksualna – "efekt starszych braci"

Kolejnym, wyjątkowo zaskakującym czynnikiem, który może mieć wpływ na oto, jak wykształci się orientacja seksualna, jest... posiadanie starszych braci. Według badań zależność tę stwierdzono aż u 15% homoseksualnych mężczyzn (ale tylko praworęcznych). Występowała ona również u tych mężczyzn, którzy nie dorastali z rodzeństwem – co może sugerować, że znaczenie dla sprawy mają prenatalne mechanizmy immunologiczne [8].

Należy zauważyć, że podobnych powiązań nie odnotowano w grupie kobiet.

Czy można zmienić orientację seksualną?

Choć odmienna orientacja seksualna stopniowo przestaje być traktowana jako zaburzenie, osobom homoseksualnym wciąż bardzo trudno jest zdecydować się na "coming out", czyli otwarte mówienie o swoich preferencjach seksualnych. Wciąż zdarza się również, że homoseksualiści zastanawiają się nad możliwością zmiany orientacji seksualnej.

W świetle obecnej wiedzy naukowej należy stanowczo stwierdzić, że homoseksualizm i biseksualizm nie są kwestią wyboru i nie można na nie wpłynąć. Już w 2009 roku Amerykańskie Stowarzyszenie Psychologiczne przedstawiło obszerny przegląd literatury, z którego jasno wynika, że nie ma żadnych dowodów na skuteczność jakichkolwiek sposobów na zmianę orientacji tożsamości seksualnej [10].

Orientacje seksualne okiem seksuologa – film video

Wypowiedź seksuologa na temat orientacji seksualnych