Fetysz – co to jest, rodzaje fetyszy. Fetyszysta – kto to jest?

Fetyszyzm – czy jest to zaburzenie seksualne?

Fetyszyzm jest rodzajem parafilii i polega na uzyskiwaniu satysfakcji seksualnej przede wszystkim lub wyłącznie w wyniku kontaktu z obiektem pobudzającym, czyli fetyszem.

Parafilia natomiast to ogólna nazwa zaburzeń preferencji seksualnych (kiedyś „dewiacja seksualna”), gdzie pojawienie się podniecenia i satysfakcji seksualnej zależy od specyficznych obiektów, rytuałów i sytuacji, które nie są częścią normatywnej stymulacji i powodują znaczącą przykrość lub pogorszenie w ważnych dziedzinach funkcjonowania.

Z tzw. fetyszyzmem małym mamy do czynienia wówczas, gdy do osiągnięcia podniecenia konieczna jest druga osoba wyposażona w fetysz, natomiast w przypadku fetyszyzmu dużego druga osoba staje się zbędna i do osiągnięcia satysfakcji seksualnej wystarcza sam przedmiot. Ten drugi typ fetyszyzmu jest niebezpieczny ze względu na wyłączenie partnera jako obiektu koniecznego do odbycia satysfakcjonującego kontaktu seksualnego.

Natomiast wówczas, gdy przedmioty są wykorzystywane do zwiększania atrakcyjności kochanka, mamy do czynienia z osobą o rysie fetyszystycznym, natomiast nie będzie to jeszcze dewiacja.

Jak sobie radzić, będąc w związku z fetyszystą?

Warunkiem jest, aby partner akceptował bodziec wprowadzany do współżycia w charakterze fetysza.

Czasami jest tak, że charakter fetyszu stwarza pewne trudności w funkcjonowaniu czy utrudnia relacje, ale taka sytuacja ma miejsce bardzo rzadko. W sytuacjach, gdy fetysz staje się problemem w życiu czy związku osoby, podejmuje się leczenie, tzn. leczenie o charakterze psychoterapii, a także stosowanie leków przeciwdepresyjnych, które pozwalają lepiej kontrolować pojawiające się impulsy. Dzięki takiemu działaniu zwykle uzyskuje się pewną poprawę.

Fetyszyzm jest fenomenem psychoseksualnym, który w zasadniczy sposób nie utrudnia funkcjonowania i zwykle nie wymaga leczenia.

Również niektórych autoerotycznych zachowań związanych z fetyszem, który kojarzy się z partnerem i dlatego działa pobudzająco, nie klasyfikujemy jako dewiacji, lecz jako zastępczą formę zaspokajania popędu seksualnego, np. podczas dłuższej przerwy we współżyciu. Wówczas osiąganie satysfakcji w kontakcie z fetyszem nie stanowi preferowanej formy działania, ale pojawia się czasowo, gdy nie ma dostępu do partnera.

Kluczem do oceny zjawiska jest motywacja towarzysząca podejmowaniu zachowań seksualnych. Zjawisko dotyczy ok. 4-6% populacji.

Jakie są fetysze?

Bodźcem seksualnym może stać się każdy obiekt, przedmiot, zjawiska, rośliny, zwierzęta, a także określone części ciała, dlatego wszelkie istniejące klasyfikacje uwzględniają tylko te rodzaje fetyszyzmu, z którymi w swojej praktyce zetknęli się specjaliści, a nie są wyczerpującą typologią.

Niektóre rodzaje fetyszy to:

• akrotomofilia – fetyszem jest okaleczone ciało partnera;
• dysmorfofilia – satysfakcję seksualną osiąga się poprzez widok czy dotykanie zdeformowanego ciała partnera;
• apotemnofilia – własne okaleczone ciało łączy się z odczuwaniem satysfakcji seksualnej;
• koprofilia – kał;
• urofilia – mocz;
• anastemafilia – do osiągnięcia pełnej satysfakcji seksualnej konieczny jest partner niskiego wzrostu;
• pyrofilia – satysfakcja seksualna łączy się z ogniem czy gorącymi przedmiotami na narządach płciowych;
• mizofilia – brud wywołuje pociąg seksualny;
• dorafilia – skóra zwierzęcia lub futro;
• dendrofilia – przedmiotem pożądania seksualnego są drzewa;
• pubefilia – w osiąganiu satysfakcji seksualnej niezbędne są włosy łonowe;
• grawiditofilia – brzuch ciężarnej kobiety;
• klismafilia – wlew doodbytniczy;
• podofilia – fetysz stóp;
• heterochromofilia – odmienny kolor skóry partnera seksualnego;
• laktafilia – piersi wydzielające mleko;
• trichofilia – fetysz włosów.

Przyczyny fetyszyzmu

Etiologię fetyszyzmu wyjaśnia się zasadą warunkowania. Jeśli pobudzeniu seksualnemu towarzyszy określony bodziec, zaczyna on być kojarzony z sytuacją podniecenia i jego pojawienie się wywołuje reakcję seksualną. Podstawowymi mechanizmami są najprawdopodobniej imprinting i uczenie się.

Pierwszy polega na szybkim uczeniu się w sytuacji dużego napięcia – w ten sposób pierwsze podniecenie seksualne trwale kojarzone jest z okolicznościami, które mu towarzyszyły. Natomiast o uczeniu się mówimy wtedy, gdy pewien bodziec systematycznie powtarza się w sytuacji pobudzenia i poprzez częstość występowania dominuje pozostałe bodźce. Taki etap fiksacji na niezwykłych przedmiotach związanych z sytuacją masturbacji nie jest niczym niepokojącym u dorastającej osoby i zwykle mija w momencie rozpoczęcia współżycia, ponieważ uwaga zostaje przekierowana na nowe bodźce związane z partnerem seksualnym. Jeśli do takiej zmiany nie dojdzie, pojawia się zaburzenie preferencji pod postacią fetyszyzmu.

Ponieważ u mężczyzn erekcja jest zjawiskiem wyraźnie postrzeganym, procesy poznawcze mogą pośredniczyć w powstawaniu reakcji seksualnej, natomiast u kobiet świadomość podniecenia jest znacznie mniejsza z uwagi na sposób, w jaki pobudzenie się objawia, więc czynnik ten nie mediuje odpowiedzi seksualnej na określony bodziec. Masturbacja i orgazm wzmacniają związek pomiędzy fetyszem a pobudzeniem.

Przeczytaj też: Kim jest erotoman?

Dotąd nie wiadomo, dlaczego u niektórych osób dochodzi do wybiórczego wzmocnienia reakcji na określony bodziec. Pojawiają się dwie hipotezy:

• pierwsza dotyczy trudności z włączeniem procesu seksualnego uczenia się w związki diadyczne;
• druga mówi o zaburzeniach procesu uczenia się.

Według jednej z koncepcji rozwoju seksualnego człowieka, dojrzała seksualność jest wynikiem scalenia trzech wątków rozwojowych, które w okresie dzieciństwa są niezależne od siebie:

• tożsamości płciowej,
• reaktywności seksualnej,
• zdolności do tworzenia związków diadycznych.

Dla powstania fetyszyzmu kluczowe są nieprawidłowości na poziomie integracji reaktywności seksualnej i związków w parze. W efekcie kształtują się względnie bezosobowe preferencje seksualne.

Do powstania tego rodzaju parafilii przyczynia się zbyt wczesne doświadczenie bodźca jako obiektu seksualnego i rozwojowo zbyt szybkie uświadomienie sobie związku fetysza z reakcją seksualną. Kolejnym czynnikiem jest defekt w procesie rozwoju społeczno-seksualnego, który powoduje, że fetyszyzm wzmacnia się na zasadzie kompensacji (jest to tzw. teoria kompensacyjna powstawania fetyszyzmu). Prawdopodobnie doświadczenia zniechęcające do nawiązywania związków działają niekorzystnie na uznanie osoby partnera jako bodźca seksualnego i mogą wpływać na ukierunkowanie zainteresowania w stronę fetysza.

W powyższy sposób opisuje się mechanizm powstawania fetyszy będących częścią człowieka lub tzw. przedłużeniem osoby, jak bielizna, obuwie. Niekiedy jednak bodźcem są przedmioty niezwykłe, pozbawione związku z człowiekiem. Tego rodzaju fetyszyzm wyjaśniany jest występowaniem seksualnego uczenia się w takim wieku, gdy jeszcze nie funkcjonuje żadne pojęcie seksualności, stąd pobudzenie może powiązać się z bodźcami na ogół niekojarzonymi erotycznie. Niektórzy badacze na podstawie analiz wysuwają twierdzenia o występowaniu zainteresowania fetyszem już w okresie wczesnodziecięcym, jeszcze zanim stał się bodźcem pobudzającym seksualnie.

Fetyszyzm u kobiet

Fetyszyzm występuje znacznie częściej wśród mężczyzn niż kobiet. Wynika to z odmiennego przebiegu procesu rozwoju psychoseksualnego. Atrakcyjność obiektu seksualnego dla kobiet wiąże się bardziej z jakością relacji, kontekstem sytuacji erotycznej oraz zachowaniem partnera, niż jego konkretną cechą, a tym bardziej przedmiotem niezwiązanym z danym układem partnerskim.

Jednak u kobiet również spotyka się tzw. fetyszyzm mały, który powstaje w warunkach silnej więzi emocjonalnej z partnerem. Na przykład zapach kojarzący się z partnerem oraz pozytywnymi doświadczeniami seksualnymi może stać się czynnikiem warunkującym podniecenie i również po rozstaniu z partnerem wywoływać gotowość seksualną na zasadzie skojarzenia zapachu z sytuacją erotyczną. U kobiet poza zapachem częstym fetyszem są muskularne ramiona, określony kształt dłoni, typ zarostu. Nie zawsze fetyszyzm powstaje na bazie pozytywnych doznań – bywa że bodźcem pobudzającym erotycznie jest cecha lub przedmiot kojarzony z doświadczeniem przemocy w okresie kształtowania się preferencji seksualnych.

Transwestytyzm fetyszystyczny

Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10, odmiennym zjawiskiem od fetyszyzmu jest tzw. transwestytyzm fetyszystyczny, który zalicza się również do grupy zaburzeń określanych jako parafilie. Polega on na upodabnianiu się do płci przeciwnej poprzez ubiór i makijaż w celu osiągnięcia satysfakcji seksualnej. Przyjmuje się, że zjawisko dotyczy mężczyzn.

U transwestytów fetyszystycznych preferowanym sposobem uzyskiwania pobudzenia i orgazmu jest masturbacja lub podejmowanie aktywności seksualnej z drugą osobą w sytuacji przebrania w kobiece części garderoby. Mężczyźni o takich upodobaniach na co dzień nie ujawniają potrzeby doświadczania bycia osobą płci przeciwnej, ale okresowo, na krótki czas, pragną upodobnić się do kobiety w celu osiągnięcia satysfakcji seksualnej.

Zobacz też: Orgazm pochwowy – jak przebiega, jak wywołać?

Transwestytyzm fetyszystyczny to inne zjawisko niż transwestytyzm o typie podwójnej roli, który polega na upodobnianiu się do odmiennej płci dla zaspokojenia potrzeby emocjonalnej, ale nie seksualnej. W przypadku transwestytyzmu podwójnej roli osoba doświadcza zadowolenia z chwilowego „bycia” osobą płci przeciwnej, natomiast nie odczuwa potrzeby utrzymania tego stanu, czyli nie występują tu niezgodności pomiędzy płcią psychiczną a somatyczną i pragnienie zmiany płci, jak ma to miejsce w przypadku transseksualizmu.

Według DSM-IV, czyli klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, transwestytyzm fetyszystyczny określany jest jako fetyszyzm transwestycyjny.

Jak walczyć z fetyszem? Czy fetyszyzm się leczy?