Co to jest ekshibicjonizm? Przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest ekshibicjonizm?

Ekshibicjonizm to zaburzenie psychiczne polegające na wewnętrznym przymusie publicznego obnażania własnych narządów płciowych osobom, które się tego nie spodziewają. Ekshibicjonizm należy do parafilii seksualnych , czyli zaburzeń psychicznych, do której należą zaburzenia seksualne i zaburzenia tożsamości płciowej. Parafilie to grupa zaburzeń psychicznych na tle seksualnym, charakteryzujących się obsesją na punkcie nietypowych praktyk i zachowań seksualnych, również z udziałem niewłaściwych partnerów lub nie wyrażających zgody osób.

Ekshibicjonizm a wojeryzm

Ekshibicjonizm to obnażanie własnych narządów płciowych obcym osobom, zwykle bez zamiaru i chęci współżycia z nimi. Dlatego też, termin „ekshibicjonizm” jest czasami wymieniany razem z „wojeryzmem” (czyli podglądaniem zwykle obcych, nieświadomych tego osób, które się rozbierają lub są w trakcie aktywności seksualnej) jako parafilia, która jest nieinwazyjna w stosunku do innych osób (polega na bezdotykowym kontakcie z obiektem seksualnym), w przeciwieństwie do zaburzeń, które wymagają fizycznego kontaktu z inną osobą.

Publiczne obnażanie własnych narządów płciowych (lub fantazjowanie o takim obnażaniu) jest rzadko połączone z masturbacją. Niektórzy ekshibicjoniści świadomie pragną zszokować lub przestraszyć obiekt swoich praktyk, inni wyobrażają sobie, że osoba ta dozna podniecenia na widok ich narządów płciowych.

Czytaj również: Nimfomania – kim jest nimfomanka, kim jest satyr?

Ekshibicjonizm – przyczyny

Istnieje kilka teorii opisujących potencjalne przyczyny rozwoju ekshibicjonizmu, jednak żadna z nich nie jest dostatecznie przekonująca i jednoznaczna. Należą do nich:

• Teorie biologiczne, według których testosteron, czyli hormon wywołujący popęd seksualny u mężczyzn i kobiet, zwiększa skłonność do rozwoju dewiacyjnych zachowań seksualnych u mężczyzn. Dlatego w leczeniu ekshibicjonizmu wykorzystuje się leki obniżające poziom testosteronu.
• Teorie behawioralne, opierające się na przeprowadzonych badaniach, zakładają, że doświadczenia z dzieciństwa związane z psychicznym znęcaniem się i inne dysfunkcje rodzinne stanowią znaczący czynnik ryzyka mogący wpływać na rozwój ekshibicjonizmu.
• Teorie psychoanalityczne, zakładające, że męska tożsamość płciowa wymaga psychologicznej separacji dziecka płci męskiej od matki, aby przestało identyfikować się z nią jak z osobą tej samej płci, tak jak to czynią dziewczynki. Prawdopodobnie ekshibicjoniści uważają, że ich matki odrzucają ich z racji odmienności ich narządów płciowych. Dlatego narasta w nich pragnienie nakłonienia kobiet do akceptacji męskich narządów płciowych poprzez zmuszanie ich do patrzenia na nie.
• ADHD w dzieciństwie. Naukowcy odkryli, że pacjenci z wieloma parafiliami znacznie częściej jako dzieci cierpieli na ADHD, niż pacjenci ze stwierdzoną tylko jedną parafilią.
• Uraz głowy.

Psychiatrzy nie są zgodni co do tego, czy ekshibicjonizm powinien być zaliczany do zaburzeń odruchów, czy do spektrum zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Nie są znane geny, które mogłyby zwiększać ryzyko wystąpienia ekshibicjonizmu, nie przedstawiono dowodów naukowych na istnienie takiego związku.

Przeczytaj również: Kazirodztwo – czy to przestępstwo?

Ekshibicjonizm – objawy

Objawy ekshibicjonizmu zależne są od ich natężenia:

• Łagodne – sporadyczne fantazje dotyczące publicznego obnażania się, rzadko lub nigdy nie połączone z obnażaniem się w rzeczywistości.
• Średnie – sporadyczne obnażanie się (przed nie więcej niż trzema obiektami seksualnymi) i trudności w kontrolowaniu tych impulsów.
• Silne – obnażanie się występujące więcej niż trzy razy i poważne problemy z kontrolowaniem przymusu obnażania się.
• Czwarty, najsilniejszy poziom objawów, nie występuje u ekshibicjonistów bez obecności innych parafilii. Ten poziom wskazuje na obecność fantazji sadystycznych, które w rzeczywistości mogłyby zagrażać zdrowiu i życiu ofiary.

Ponieważ ekshibicjonizm jest parafilią polegającą na bezdotykowym kontakcie z obiektem seksualnym, poziom objawów rzadko przekracza poziom średni, o ile nie są występuje razem z innymi zaburzeniami preferencji seksualnych.

Czytaj również: Gwałt – czym jest, czy zgłaszać go na policję, jak żyć po gwałcie?

U kogo występuje ekshibicjonizm?

Częstotliwość występowania ekshibicjonizmu w społeczeństwie jest trudna do określenia, ponieważ osoby z tym zaburzeniem zwykle nie szukają pomocy z własnej, nieprzymuszonej woli. Jeśli chodzi o techniczną definicję ekshibicjonizmu, prawie wszystkie zgłoszone przypadki dotyczą mężczyzn. Tendencyjność w przypisywaniu tej przypadłości mężczyznom wbudowała się niejako w standardową definicję ekshibicjonizmu. Niektóre kobiety angażują się w pewne formy ekshibicjonizmu, np. rozbierając się w miejscach, w których mogą być podpatrywane lub noszą skąpe ubrania, co stało się społecznie usankcjonowaną formą ekshibicjonizmu.

Choć stereotypowy ekshibicjonista kojarzy się ze starszym, brzydkim panem rozchylającym poły płaszcza, większość ekshibicjonistów to młodzi mężczyźni. Jak w przypadku większości parafilii, ekshibicjonizm występuje rzadko u mężczyzn, którzy przekroczyli 50 lat. Niemal połowa ekshibicjonistów to osoby będące w związkach małżeńskich.

Ekshibicjonizm – diagnoza i leczenie

Rozpoznanie ekshibicjonizmu jest utrudnione z kilku powodów. Dla niektórych motywacją jest strach przed wykryciem ze strony pracodawcy lub członka rodziny, a tylko nieliczni podejmują leczenie w wyniku niezadowolenia żony lub partnerki. Emocjonalne podejście do tego zaburzenia bywa różne – niektórzy ekshibicjoniści utrzymują, że jedyny problem to taki, że nie są akceptowani w społeczeństwie, inni natomiast odczuwają stany lękowe i mają poczucie winy.

Utrudnieniem w rozpoznaniu ekshibicjonizmu jest wysoki czynnik współwystępowania różnych parafilii lub parafilii równolegle z innymi zaburzeniami psychicznymi. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że pacjent leczący się z ekshibicjonizmu będzie angażował się w inne dewiacyjne zachowania seksualne lub cierpiał na jakiś rodzaj depresji (np. stany lękowe czy zaburzenia związane z nadużywaniem lub uzależnieniem od substancji psychoaktywnych). Ponadto, wielu pacjentów z parafiliami nie współpracuje z lekarzami, którym to nie pomaga w zdiagnozowaniu innych potencjalnie współwystępujących zaburzeń.

Rozpoznanie ekshibicjonizmu następuje w nieco inny sposób niż rozpoznanie innych zaburzeń psychicznych. Postępowanie diagnostyczne obejmuje:

• Wywiad z lekarzem i badanie neurologiczne. Diagnozowane są urazu głowy lub innych nieprawidłowości w strukturze i funkcjonowaniu mózgu. W razie konieczności wykonuje się tomografię komputerową lub obrazowanie rezonansem magnetycznym.
• Ocenę psychiatryczną i badanie stanu psychicznego w celu wykrycia równolegle występujących zaburzeń psychicznych lub biologicznych oraz w celu wykluczenia chorób psychicznych, upośledzenia umysłowego i depresji.
• Badania krwi i moczu na obecność substancji psychoaktywnych.
• Badania krwi na stężenie hormonów płciowych (głównie poziom testosteronu).
• Ocena zachowań seksualnych, wykrycie preferencji kwalifikujących badanego do zwiększonego prawdopodobieństwa wystąpienia u niego form przymusu, pedofilii, agresji i przemocy.

W przypadku jednoznacznego zdiagnozowania danej osoby jako ekshibicjonisty, wdraża się leczenie w formie terapii, której celem jest nauczenie pacjenta kontrolowania potrzeby obnażania się i odpowiednio wczesnego wykrywania jej.

Terapia leczenia ekshibicjonizmu może łączyć zarówno elementy psychoterapii, np. techniki awersyjne i relaksacyjne, jak również farmakoterapii, gdzie wdrażane są środki redukujące popęd i obniżające poziom testosteronu.

Czytaj również: Aseksualność – czym jest, czy trzeba ją leczyć?

Ekshibicjonizm – wypowiedź seksuologa