Gastroskopia – wskazania, jak wygląda, ile trwa, czy boli, jak się przygotować?

Co to jest gastroskopia?

Gastroskopia to badanie endoskopowe pozwalające na dokładną ocenę górnego odcinka przewodu pokarmowego. Inne nazwy tego badania górnego odcinka przewodu pokarmowego to gastrofiberoskopia i panendoskopia, w skrócie GFS od angielskiego słowa esophagogastroduodenoscopy.

Badanie polega na oglądaniu błony śluzowej przełyku, żołądka i dwunastnicy. Oceniana jest także zawarta w nich treść płynna oraz ruchomość ścian, czyli motoryka górnego odcinka przewodu pokarmowego. Ważne jest, by wiedzieć, jakie są wskazania do gastroskopii, ponieważ może być ona zarówno badaniem diagnostycznym, jak i terapeutycznym.

Podczas gastroskopii wprowadza się giętki aparat (gastroskop) ze źródłem światła przez jamę ustną.

Gastroskop – co to jest i jak działa?

Fiberoskop światłowodowy (endoskop, gastroskop) jest rodzajem wziernika z własnym źródłem światła. Służy on do wykonywania badań endoskopowych (m.in. gastroskopii i kolonoskopii).

Fiberoskop składa się ze:

• sztywnej lub elastycznej rurki (6 do 12 mm),
• źródła światła,
• soczewki tworzącej obiektyw,
• wiązki światłowodów przewodzących obraz z soczewki,
• soczewki okularu.

Ponadto zaopatrzony jest w urządzenie umożliwiające pobieranie wycinków, może również posiadać kanał służący do płukania badanego obszaru.

Obraz z soczewki obiektywu zostaje rozbity na przesyłane przez światłowód wiązki światła, które następnie zostają przetworzone ponownie na obraz przez soczewkę okularu.

Gastroskop nie jest urządzeniem jednorazowym. Po każdym badaniu następuje jego dezynfekcja (sterylizacja).

Jakie są wskazania do wykonania gastroskopii?

Wskazania do badania górnego odcinka przewodu pokarmowego są bardzo szerokie. Badanie to powinni mieć wykonane chorzy, gdy powstaje potrzeba postawienia, rozpoznania bądź różnicowania między chorobami dającymi podobne objawy.

Wskazaniami do gastroskopii diagnostycznej są między innymi:

• przewlekłe bóle brzucha, pojawiające się na czczo i po posiłku,
• krwawienie z przewodu pokarmowego,
• podejrzenie choroby wrzodowej żołądka lub dwunastnicy,
• wystąpienie lub nasilenie się uporczywych objawów, takich jak odbijania, zgaga, pieczenie w przełyku i żołądku,
• podejrzenie choroby nowotworowej na podstawie występujących objawów ogólnych (gastroskopia wykrywa raka żołądka),
• trudności w połykaniu (dysfagia),
• podejrzenie lub obecność krwawienia z przewodu pokarmowego,
• usuwanie polipów lub ciała obcego z przewodu pokarmowego,
• zwiększone ryzyko rozwoju nowotworu – badanie przesiewowe,
• kontrola po przebytym wycięciu żołądka lub innej operacji onkologicznej górnego odcinka przewodu pokarmowego.

Gastroskopię terapeutyczną wykonujemy, gdy:

• usuwamy ciało obce z przewodu pokarmowego,
• tamujemy krwawienie z przewodu pokarmowego,
• poszerzamy zwężenie (pozapalne, nowotworowe).

Jakie jest znieczulenie, czy gastroskopia boli?

Przed wprowadzeniem endoskopu gardło znieczula się 10 proc. roztworem lidokainy, leku powszechnie stosowanego do znieczuleń miejscowych w stomatologii czy chirurgii. Następnie endoskop jest wprowadzany do przewodu pokarmowego. Pacjent powinien równomiernie oddychać i przełykać ślinę, zachować spokój w czasie badania.

W trakcie badania pacjenci mają odruchy wymiotne i odczuwają dyskomfort. By im zapobiec, operator prosi o spokojne, rytmiczne oddychanie. Bez znieczulenia zabieg nie byłby możliwy do wykonania.

Zabieg nie jest bolesny. Lęk przed nim wynika głównie z nieprzyjemnych odczuć i wspomnianego ruchu wymiotnego, którego część pacjentów nie potrafi kontrolować.

W niektórych przypadkach, gdy pacjent nie współpracuje lub nie jest w stanie tolerować gastroskopu, lekarze mogą zdecydować się na znieczulenie ogólne. To jednak samo w sobie może powodować powikłania, zwłaszcza u tzw. pacjentów kardiologicznych. Gastroskopia pod narkozą wykonywana także u małych dzieci.

Przebieg gastroskopii? Co ile lat robić gastroskopię?

Gastroskopia diagnostyczna jest zabiegiem krótkotrwałym, trwającym około 5–10 minut i mimo że należy do procedur inwazyjnych, ingerujących w jamy ciała, jest badaniem stosunkowo bezpiecznym. Ze względu na to może być wykonywana zarówno ambulatoryjnie, jak również w warunkach szpitalnych.

Gastroskopia terapeutyczna najczęściej jest wykonywana w szpitalach. Niekiedy istniejąca choroba lub wykonywane wieloetapowo procedury terapeutyczne mogą wymagać powtórzenia badania nawet w ciągu tej samej doby. Podczas gastroskopii chory nie jest poddawany działaniu czynników szkodliwych, dlatego, jeśli istnieją wskazania do gastroskopii, może być ona wielokrotnie powtarzana w krótkich odstępach czasowych.

Podczas gastroskopii diagnostycznej można dokładnie ocenić błony śluzowe górnego odcinka przewodu pokarmowego, pobrać materiał do badania na obecność bakterii Helicobacter pylori za pomocą bezpośredniego badania (tzw. testu urazowego), a także pobrać wycinki do badania histopatologicznego, cytologicznego (badania te pozwalają wykluczyć lub potwierdzić obecność komórek nowotworowych). Na wyniki trzeba poczekać od kilku do kilkunastu dni.

Moment pobierania materiału (np. wycinki błony śluzowej) nie jest odczuwany przez chorego, jest dla niego bezpieczny i tylko nieznacznie wydłuża badanie.

Pacjenci pytają lekarzy, jak często wykonywać gastroskopię? Kontrolną gastroskopię warto robić w odstępach co dwa lata. O częstotliwości z innych wskazań, np. by monitorować proces leczenia, decyduje lekarz prowadzący.

Jak się przygotować do gastroskopii?

Osoba poddawana temu badaniu musi być na czczo od co najmniej 6–8 godzin i nie może przyjmować leków bezpośrednio przed badaniem, gdyż rozpuszczone tabletki mogą utrudniać precyzyjną ocenę błony śluzowej. Na 4 godziny przed gastroskopią nie wolno palić papierów ani żuć gumy do żucia, jeść cukierków, etc.

Przed wykonaniem gastroskopii należy dokładnie wypytać pacjenta o przyjmowane leki, głównie z grupy doustnych preparatów obniżających krzepniecie krwi oraz występowania skłonności do przedłużonego krwawienia po zabiegach dentystycznych lub po zranieniu. Ma to znaczenie w kontekście ryzyka krwawienia z przewodu pokarmowego w przypadku pobierania wielu wycinków lub wykonywania zabiegów endoskopowych.

Tuż przed badaniem należy wyjąć protezę lub wszelkie inne uzupełniania protetyczne, które są ruchome.

Wąskie grono pacjentów, głównie kardiologicznych, otrzymuje przed badaniem antybiotyk. W grupie tej znajdują się między innymi pacjenci po zapaleniu wsierdzia, ze sztucznymi zastawkami serca.

Warunkiem wykonania diagnostyki jest uzyskanie pisemnej zgody pacjenta.

Przeciwwskazania do gastroskopii

Obok wskazań istnieją przeciwwskazania do gastrofiberoskopii. Bezwzględne przeciwwskazania to:

• świeży zawał serca,
• ostra niewydolność wieńcowa,
• niewydolność oddechowa i krążeniowa,
• pacjent, który nie współpracuje, jest pobudzony,
• podejrzenie perforacji przewodu pokarmowego,
• pęknięty wrzód żołądka,
• ciężkie zaburzenia rytmu oraz obraz kliniczny „ostrego brzucha”.

Względnymi przeciwwskazaniami są:

• duży lub objawowy tętniak aorty,
• zaburzenia krzepnięcia krwi,
• wczesny okres po operacji jamy brzusznej.

Jakie mogą być powikłania po gastroskopii?

Poważne skutki zdrowotne zdarzają się rzadko. Najczęstszymi jest uczucie podrażnienia przełyku, przemijająca chrypka. Pacjenci bardzo często skarżą się na ból gardła po gastroskopii. Zaleca się, aby 2 godziny po badaniu zrezygnować z picia, jedzenia i palenia papierosów.

Jeżeli niekorzystne objawy utrzymują się dłużej niż kilka godzin po badaniu, należy je skonsultować, zwłaszcza wtedy, gdy nasilają się kłopoty z połykaniem, pojawia się męczący kaszel. Gorączka i nudności po gastroskopii powinny być bezwzględnie zgłoszone lekarzowi.

Rzadkimi powikłaniami są krwawienia po pobraniu wycinków. Bardzo rzadko stwierdza się perforację ściany przełyku lub żołądka (przedziurawienie). To ostatnie powikłanie wymaga najczęściej pilnej interwencji chirurgicznej.

Gastroskopia diagnostyczna obarczona jest mniejszą ilością efektów ubocznych. Te częściej zdarzają się, jeżeli w trakcie badania endoskopowego wykonywane są dodatkowe procedury medyczne, np. wspomniane już pogranie fragmentów tkanek, wycinanie polipów, a czasami także poszerzanie przełyku.

Gastroskopia w ciąży może być wykonywana. Ciąża może przyczyniać się do powstawania różnego rodzaju problemów gastrycznych, takich jak zgaga, odbijanie, nudności czy wymioty. W takcie ciąży jest bezpieczna, najczęściej nie ma przeciwwskazań do jej wykonania.

Gastroskopia przez nos (bezstresowa)

Istnieje możliwość wykonania zabiegu przeznosowo. Dla części pacjentów może być on mniej stresujący i traumatyczny. Endoskop wprowadzany jest przez nos. Sama rurka jest cieńsza niż przy tradycyjnym badaniu i bardziej giętka.

Gastroskopia przez nos to badanie dla tych, którzy posiadają tak silny odruch wymiotny, że uniemożliwia on obejrzenie struktur górnego odcinka przewodu pokarmowego. Wskazaniem jest też silny strach przed badaniem. Wskazania i przeciwwskazania są identyczne co przy standardowej procedurze (przez usta). Po zakończeniu diagnostyki nie występują bóle gardła.

Jaka jest cena, gdzie wykonać na NFZ?

Podstawowe badania (bez pobrania i analizy laboratoryjnej pobranych wycinków) to koszt około 200-300 złotych bez znieczulenia ogólnego. Gastroskopia w znieczuleniu ogólnym to koszt ok. 400-600 zł.

Diagnostykę można wykonać w ramach NFZ, zabieg (nawet w znieczuleniu ogólnym) jest refundowany, jednak z zależności od miejsca, terminy i czas oczekiwania może być różny i trwać nawet do kilkudziesięciu tygodni (tzw. gastroskopia w uśpieniu).

W przypadkach gdy wskazaniem jest krwawienie z przewodu pokarmowego, silne bóle czy podejrzenie procesu nowotworowego, warto wykonać badanie prywatnie.

Wskazania do gastroskopii – video