Rdzeń kręgowy – budowa, funkcje, uszkodzenie, choroby

Gdzie leży rdzeń kręgowy?

Rdzeń kręgowy to część ośrodkowego układu nerwowego, która ma kształt spłaszczonego walca. U osób dorosłych osiąga długość 43-45 centymetrów oraz średnicę około 2,5 centymetra. Struktura ta wychodzi z rdzenia przedłużonego, na wysokości otworu wielkiego zlokalizowanego w podstawie czaszki.

Rdzeń kręgowy przebiega przez szyję oraz plecy tworząc dwa zgrubienia:

• szyjne – unerwiające kończyny górne. Rozciąga się od poziomu trzeciego kręgu szyjnego do drugiego kręgu piersiowego;

• lędźwiowe – unerwiające miednicę oraz kończyny dolne. Sięga od dziewiątego do dwunastego kręgu piersiowego.

U osób dorosłych, na wysokości pierwszego lub drugiego kręgu lędźwiowego dolny koniec rdzenia zwęża się, tworząc stożek rdzeniowy. Od tego miejsca rozciąga się od tzw. nić końcowa. To cienkie pasmo opony miękkiej, które przyczepione jest do kości guzicznej.

Czytaj również: Nerw błędny – funkcje, uszkodzenie, leczenie. Jak wzmocnić nerw błędny? Teoria poliwaginalna

Budowa rdzenia kręgowego

Rdzeń kręgowy zbudowany jest z położonej zewnętrznie istoty białej oraz wewnętrznej istoty szarej. Istota biała utworzona jest z włókien nerwowych otoczonych osłonką mielinową, natomiast istota szara składa się z komórek podporowych i komórek nerwowych.

Po obu stronach rdzenia kręgowego znajduje się 31 par nerwów rdzeniowych:

• osiem par w odcinku szyjnym;
• dwanaście par w odcinku piersiowym;
• pięć par w odcinku lędźwiowym;
• pięć par w odcinku krzyżowym;
• jedna para w odcinku guzicznym.

Korzenie tylne nerwów przewodzą bodźce czuciowe, natomiast korzenie przednie przewodzą sygnały kontrolujące ruchy mięśni.

Rdzeń kręgowy chroni kości kręgosłupa oraz trzy opony:

• oponę twardą – wytrzymałą i mocną włóknistą błonę zewnętrzną;
• oponę pajęczynówkową – delikatną i cienką błonę środkową, która zbudowana jest z włókien tkanki łącznej;
• oponę miękką – delikatną, przezroczystą błonę wewnętrzną, której naczynia krwionośne zaopatrują rdzeń kręgowy w substancje odżywcze i tlen.

Zobacz też: Jak zbudowany jest ludzki mózg?

Funkcje rdzenia kręgowego

Zasadnicza funkcja rdzenia kręgowego to koordynacja funkcji czuciowych i ruchowych organizmu. Dzięki rdzeniowi kręgowemu impulsy są przewodzone z mózgu do reszty ciała i na odwrót. Bez tej struktury nie bylibyśmy w stanie spożywać jedzenia czy pobierać tlenu z otoczenia. Nerwy rdzeniowe są zbudowane z milionów pojedynczych włókien nerwowych, czyli wypustek neuronów:

• ruchowych, które kontrolują ruchy naszych mięśni;
• czuciowych, które przewodzą bodźce z zakończeń obwodowych nerwów czuciowych, rozmieszczonych na całym ciele, do rdzenia kręgowego oraz mózgu.

Czytaj również: Szyszynka – co to? Gdzie jest, za co odpowiada, jak ją pobudzić?

Choroby rdzenia kręgowego

Uszkodzenia rdzenia kręgowego

Do urazów rdzenia kręgowego dochodzi najczęściej na skutek wypadków drogowych oraz upadków z wysokości. Zazwyczaj zostaje uszkodzony odcinek szyjny kręgosłupa. Patologiczne zmiany w rdzeniu kręgowym mogą również powstać w przebiegu chorób nowotworowych, osteoporozy, dyskopatii kręgosłupa, a w nielicznych przypadkach jako powikłanie po punkcji.

Gdy dojdzie do uciskania nerwów rdzenia kręgowego, pojawiają się następujące objawy:

• zaburzenia czucia: drętwienie, mrowienie;
• niedowład lub porażenie kończyn;
• tępy, silny ból w miejscu uszkodzenia rdzenia;
• zanik mięśni, które są unerwiane przez uszkodzony obszar;
• zaburzenia erekcji;
• zaburzenia funkcji zwieraczy.

Skutkiem przerwania rdzenia kręgowego jest paraliż ciała. Jeśli dojdzie do zerwania rdzenia w odcinku lędźwiowym, nastąpi paraliż nóg oraz zostanie utracona możliwość kontroli czynności fizjologicznych. Przerwanie rdzenia kręgowego w części szyjnej skutkuje całkowitym paraliżem, brakiem możliwości samodzielnego oddychania, a w niektórych przypadkach kończy się śmiercią.

Przeczytaj też: Nerwica lękowa – przyczyny, objawy, leczenie

Jamistość rdzenia kręgowego

Jamistość rdzenia kręgowego to rzadka choroba przewlekła, w wyniku której dochodzi do powstawania jam syringomielicznych. Uciskają one rdzeń kręgowy i uszkadzają struktury położone przy kanale środkowym. Pierwszym symptomem choroby jest drżenie mięśniowe w obrębie jednej lub obydwu rąk. Z upływem czasu objawy zaczynają obejmować ramiona i tułów. Chory traci czucie temperatury i bólu, a w zaawansowanym stopniu zanika również czucie dotyku i czucie głębokie.

W celu zdiagnozowania choroby wykonuje się rezonans magnetyczny. Jedyną skuteczną metodą leczenia tego schorzenia jest operacja neurochirurgiczna.

Sprawdź też: Nerwowość i rozdrażnienie – jak sobie radzić z objawami?

Nowotwory rdzenia kręgowego

Do nowotworów rdzenia kręgowego zaliczamy: guzy wewnątrzoponowe zewnątrzrdzeniowe, guzy wewnątrzoponowe wewnątrzrdzeniowe oraz guzy zewnątrzoponowe:

• guzy zewnątrzoponowe – zmiany, które na skutek powiększania się uciskają na worek oponowy, a następnie na rdzeń kręgowy;
• guzy wewnątrzoponowe wewnątrzrdzeniowe – zmiany, które powodują poszerzenie rdzenia kręgowego ze zwężeniem przestrzeni podoponowej;
• guzy wewnątrzoponowe zewnątrzrdzeniowe – zmiany, które rozwijają się w przestrzeni podoponowej. Rosną powoli i mogą osiągać duże rozmiary, zanim zostaną wykryte.

Udar rdzenia kręgowego

Udar niedokrwienny rdzenia kręgowego jest spowodowany przerwaniem dopływu do niego krwi. Ryzyko niedokrwienia wzrasta u osób cierpiących na miażdżycę, zapalenia naczyń i choroby układowe tkanki łącznej.

Objawy udaru zależą od jego lokalizacji:

• uszkodzenie górnych segmentów szyjnych skutkuje zaburzeniami oddychania;
• uszkodzenie dolnych segmentów szyjnych powoduje ból w klatce piersiowej;
• uszkodzenie w odcinku piersiowym wywołuje zaburzenia termoregulacji i spadki ciśnienia.

Uszkodzenia rdzenia kręgowego – wypowiedź neurologa