Przemijający atak niedokrwienny (TIA) – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Co to jest atak niedokrwienny?

Przemijający atak niedokrwienny (z ang. TIA, transistent ischaemic attack) to epizod ogniskowego ubytku czynności ograniczonego obszaru mózgowia, spowodowany niedokrwieniem, zwykle w ramach jednego obszaru unaczynienia trwający nie dłużej niż 24 godziny. W istocie większość epizodów niedokrwienia trwa od kilku do kilkunastu minut, rzadko przekracza 1 godzinę.

Przemijający atak niedokrwienny, można prościej zdefiniować, jako krótkotrwałą, tymczasową przerwą dopływu tlenu do mózgu (niedotlenienie mózgu). Są to objawy, które ustępują w przeciągu 24 godzin, samoistnie ale pojawiają się nagle. Mózg jest najważniejszym organem naszego organizmu i jednocześnie najmniej poznanym. Bez dostatecznej ilości tlenu dostarczanego do mózgu przez krew, komórki nerwowe (neurony) nie mogą sprawnie funkcjonować w wyniku czego dochodzi do deficytu neurologicznego.

Przemijający atak niedokrwienny jest zaburzeniem naczyniowym ośrodkowego układu nerwowego (OUN), które spowodowane jest najczęściej mikrozatorami, pochodzącymi z jam serca (np. sztucznych zastawek, zapalenia wsierdzia czy zawału mięśnia sercowego) oraz miktozatorami tętniczo-tętnicze pochodzącymi ze zmian ateromatycznych. Częściowe ograniczenie czy nawet zatamowanie dopływu krwi do określonego obszaru mózgu nie pozostaje bez znaczenia dla jego prawidłowego funkcjonowania. Objawy ujawniają się w tej części ciała, za którą odpowiada obszar pozbawiony dopływu krwi. Najczęściej objawy zaburzenia ukrwienia występują w części mózgu odpowiedzialnej za mowę i manifestują się jako afazja (zaburzenia mowy), niedowład czy zaburzenia czucia.

Objawy przemijającego ataku niedokrwiennego

W przypadku pojawienia się jakichkolwiek objawów, które zostaną przedstawione poniżej należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. Nie należy czekać aż objawy ustąpią same bądź przy pomocy domowych środków. Lekarz specjalista zdiagnozuje stan pacjenta. Przemijający atak niedokrwienny bardzo często przez lekarzy określany jest jako „mini-udar” i może poprzedzać wystąpienie udaru mózgu. Szybka pomoc medyczna daje szansę na to by uchronić pacjenta przed rozwojem pełoobjawowego udaru.

Objawów nigdy nie można bagatelizować bez względu na to czy występują w nocy czy w ciągu dnia. Objawy w przypadku TIA pojawiają się jednak najczęściej w ciągu dnia. Do charakterystycznych objawów, które powinny niepokoić zaliczamy:

• pojawiające się nagle, bez konkretnej przyczyny drętwienie części ciała bądź nieprzyjemne ich mrowienie,
• sytuacje, w której pojawiają się problemy z mową, staje się ona niezrozumiała, osoba dotknięta epizodem sama siebie nie rozumie gdy chce coś przekazać,
• mdłości, zawroty głowy, zaburzenia równowagi oraz brak orientacji w terenie (dezorientacja),
• silny ból głowy, który powoduje problemy z utrzymaniem równowagi,
• nagłe osłabienie siły mięśni,
• niezborność ruchowa, zaburzenia chodu a nawet omdlenia (często mogą tutaj wystąpić zaburzenia czucia tej części ciał np. ręki, nogi czy połowy twarzy),
• nagłe problemy ze wzrokiem a dokładnie zaburzenia widzenia w jednym oku czyli tzw. ślepota przejściowa na oko,
• zaburzenia pamięci.

Nigdy nie należy ignorować wyżej wymienionych objawów i czekać aż ustąpią same. Konieczna jest w tych przypadkach wizyta u lekarza oraz szczegółowe badania.

Czynniki zwiększające ryzyko ataku niedokrwiennego

Do czynników, które mogą zwiększać ryzyko powstania TIA zaliczane są także: zaburzenia rytmu serca, chwilowy spadek ciśnienia tętniczego, który może pojawić się u osób z wysokim bądź zawsze dobrym ciśnieniem, zakrzepy obecne w obrębie naczyń mózgu i tętnicy szyjnej, padaczka, różnego rodzaju urazy, zaburzenia rytmu serca a także zwiększenie liczby płytek krwi, granulocytów oraz erytrocytów. Do czynników tych zaliczamy także wiek, miażdżycę oraz choroby naczyń wewnątrzmózgowych.

Warto tutaj wspomnieć o jednym bardzo ważnym czynniku, który zwiększa ryzyko wystąpienia TIA – mowa tutaj o miażdżycy. W ograniczeniu powstawania zmian w naczyniach istotną rolę przypisuje się odpowiedniej profilaktyce i zdrowemu stylowi życia. W przypadku miażdżycy można przeprowadzić zabieg endarteriektomii (usunięcie blaszek miażdżycowych z tętnic), kolejnym sposobem leczenia jest wprowadzenie wąskiej rurki do naczynia krwionośnego w celu jego rozszerzenia. W przypadku TIA metabolizm komórek nerwowych jest bardzo słaby dlatego bardzo ważną role odgrywa jego poprawa. Jednym z leków stosowanych w tym celu jest piracetam, który znalazł swoje zastosowanie w TIA przebiegających z izolowana afazją.

Diagnoza ataku niedokrwiennego

Po konsultacji z lekarzem na początku przeprowadzone zostaną badania laboratoryjne (badania morfologiczne krwi, stężenie cholesterolu i jego frakcji) oraz inne badania, które są dostosowane do obrazu objawów neurologicznych. Wszelkie te badania powinny być przeprowadzone jak najszybciej, natomiast pacjent powinien być w tym czasie hospitalizowany. Warunki szpitalne umożliwiają stałe monitorowanie chorego i kontrola jego stanu zdrowia. W ten sposób każdy przypadek traktuje się w sposób indywidualny.

Z badań, którym chory musi zostać poddany wymieniamy badania okulistyczne, neurologiczne, laryngologiczne oraz internistyczne. Konieczne jest także wykonanie badań obrazowych takich jak: tomografia komputerowa mózgu, EKG, USG szyi. Każde z tych badań pozwala określić stan pacjenta, wykluczyć bądź potwierdzić udar mózgu (trwałą utratę komórek nerwowych), zobrazować co dzieje się w naszych tętnicach szyjnych.

Postępowanie w przypadku diagnozowania i leczenia chorych z TIA jest zależne od stanu chorego, nasilenia jego objawów oraz jego kondycji fizycznej. Wykazano, iż incydenty TIA 7-krotnie podwyższają ryzyko wystąpienia udaru mózgu. Ryzyko to jest dodatkowo wyższe u pacjentów w wieku powyżej 60 lat, u których występują jednostronne objawy ruchowe, afazja i cukrzyca, a także ciśnienie tętnicze wyższe niż 140/90.

Profilaktyka i leczenie TIA

Leczenie pacjentów jest zależne od incydentu, z którym mamy do czynienia. Jeśli prawdopodobnym mechanizmów TIA jest zatorowość tętniczo-tętnicza klasycznym postępowanie jest podawanie kwasu acetylosalicylowego, tiklopirydyn lub klopidogrelu. Przy nieskuteczności takiej terapii lub podejrzeniach, że podłożem są zatory z jam serca, bardziej wskazana wydaje się antykoagulacja. W celu zapobiegania powstawaniu nowych skrzepów, podaje się leki rozrzedzające krew.

Przemijający atak niedokrwienny – diagnostyka różnicowa

Trudności diagnostyczne w przypadku TIA wynikają z faktu braku w badaniu przedmiotowym objawów swoistych dla danego zespołu. W badaniu widoczne są objawy motoryczne (bardzo często przez krótki okres czasu) ale poza nimi chory najczęściej nie ma innych objawów neurologicznych.

W związku z powyższym incydenty TIA powinno się różnicować z:

• napadem padaczkowym (głównie częściowym),
• obecnością guza mózgu w tylnej jamie czaszki,
• migreną, zwłaszcza poprzedzona aurą,
• migreną o późnym początku objawów,
• krótkotrwałymi krwotokami mózgowymi,
• chorobami błędnika i układu przedsionkowego,
• łagodnymi zawrotami głowy,
• stwardnieniem rozsianym (pojawienie się objawów Uhthoffa – nagłego pogorszenia się ostrości wzroku pod wpływem wysiłku fizycznego lub wzroku, z towarzyszącym oczopląsem),
• innymi, mniej częstymi chorobami i zespołami objawowymi takimi jak: hiperglikemia, jaskra wąskokątowa, cukrzyca, zakrzep żylny siatkówki.

Przemijający atak niedokrwienny (TIA) – wypowiedź eksperta