Hipersomnia (nadmierna senność) – które choroby ją powodują?

Hipersomnia – co to jest?

Hipersomnia to inaczej nadmierna senność, okresowo jest odczuwana przed większość ludzi. Ma to związek ze zbyt krótkim, nieefektywnym snem i nieregularnym trybem życia. Do zaburzeń snu przyczynia się też ciągle zwiększający się poziom stresu i niezdrowa dieta.

O patologicznej senności można mówić wtedy, gdy nie ustępuje ona po długim śnie i pojawia się podczas sytuacji wymagających zaangażowania i koncentracji, takich jak: rozmowa, prowadzenie samochodu, egzamin. Wykluczenie nadmiernej senności wynikającej z nieprawidłowej higieny snu jest pierwszym krokiem w diagnostyce hipersomnii ośrodkowych – narkolepsji i hipersomnii idiopatycznej.

Przeczytaj też: Wariant Lambda koronawirusa – co o nim wiemy?

Narkolepsja – pierwotna hipersomnia

Narkolepsja to choroba, na której obraz składają się cztery główne objawy.

• Nadmierna senność – ma zmienne nasilenie, zwiększa się podczas mało absorbujących zajęć i spoczynku. Występują także napady snu, po których chory budzi się wypoczęty. Po kilku godzinach znowu pojawia się nadmierna senność. Drzemki trwają od kilku do kilkunastu minut.
• Nagła, krótkotrwała i obustronna utrata napięcia mięśni – wyzwalana przez silne emocje, takie jak złość, strach, radość. W wyniku utraty panowania nad mięśniami często dochodzi do upadków i urazów. Świadomość podczas napadu jest w pełni zachowana, chory potrafi opisać, co się działo dookoła niego podczas upadku. Czasami występują ataki niepełne, objawiające się na przykład opadnięciem głowy lub zaburzeniami mówienia.
• Niemożność poruszenia się i mówienia podczas zapadania w sen lub podczas budzenia się (to tak zwany paraliż przysenny).
• Omamy wzrokowe, słuchowe lub czuciowe pojawiające się podczas przechodzenia z czuwania w sen.

Przeczytaj też: Rodzaje leków na nerwicę

Choroba zwykle zaczyna się w okresie dojrzewania lub około 40. roku życia. Prawdopodobnie przyczyną narkolepsji są zaburzenia układu dopaminergicznego i noradrenergicznego. Stwierdza się niskie stężenie hipokretyny – peptydu stabilizującego stan czuwania i snu – w płynie mózgowo-rdzeniowym. Leczenie jest objawowe – stosuje się pochodne amfetaminy, selegilinę i modafinil. Ważne jest także przestrzeganie zasad dobrego snu, regularny, odpowiednio długi sen nocny i zaplanowane drzemki w ciągu dnia.

To też może Cię zainteresować: Zapalenie mięśnia sercowego jako NOP po szczepieniu na COVID-19

Hipersomnią pierwotną jest także hipersomnia idiopatyczna – czyli o nie do końca poznanej przyczynie. Jest to nadmierna senność, z którą nie występują inne charakterystyczne objawy dla narkolepsji. Sen nocny jest długi, a mimo to chory nie jest odpowiednio zregenerowany po przebudzeniu i z tego powodu pojawiają się drzemki w ciągu dnia. Choroba rozpoczyna się zwykle w młodym wieku i nie da się jej wyleczyć. Stosuje się tylko substancje działające objawowo, takie jak modafinil.

Przeczytaj też: Mówienie przez sen – przyczyny

Hipersomnia wtórna – nadmierna senność a inne choroby

Hipersomnia wtórna to nadmierna senność, która występuje w przebiegu różnych chorób.

Może pojawić się:

• po udarze mózgu,
• w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych i zapaleniu mózgu,
• w stwardnieniu rozsianym,
• w chorobach układu pozapiramidowego,
• w padaczce,
• po urazie głowy,
• w niedokrwistości,
• podczas przeziębienia lub grypy,
• w obturacyjnym bezdechu sennym,
• w zespole niespokojnych nóg,
• w zaburzeniach psychicznych – takich jak depresja, schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa,
• po zastosowaniu leków nasennych – benzodiazepin, barbituranów,
• po zastosowaniu leków przeciwpsychotycznych – które są używane między innymi w leczeniu schizofrenii,
• w zaburzeniach wydzielania wewnętrznego – często ospałość towarzyszy niedoczynności tarczycy,
• w chorobach układu krążenia i układu oddechowego.

Przeczytaj też: NDE – czym są zaburzenia z pogranicza śmierci?

Jak diagnozuje się zaburzenia snu?

Pierwszym krokiem ułatwiającym odróżnienie nadmiernej senności związanej z nieprawidłową higieną snu od poważnych zaburzeń jest przeprowadzenia testu za pomocą skali Epworth. Pacjent wypełnia ankietę, w której w skali od 0 do 3 określa prawdopodobieństwo zaśnięcia w ośmiu przedstawionych sytuacjach. Wynik powyżej 10 punktów oznacza nadmierną senność i jest wskazaniem do dalszej diagnostyki.

Kolejnymi testami wykonywanymi w ośrodkach zajmującymi się zaburzeniami snu jest polisomnografia i wielokrotny test latencji snu.

Polisomnografia polega na wykonaniu badanie EEG (elektroencefalografii), EMG (elektromiografii) i EOG (elektrookulogramu) podczas snu.

Zobacz też: Jak prowadzić kalendarzyk miesiączkowy?

Wielokrotny test latencji snu ocenia skłonność do zasypiania w ciągu dnia. Pięć razy w ciągu dnia co dwie godziny pacjent udaje się do zaciemnionego, cichego pomieszczenia na 20–30-minutowe drzemki. Średni czas zasypiania poniżej 5 minut wskazuje na patologiczną senność, a wynik powyżej 10 minut świadczy o braku nadmiernej senności w ciągu dnia.

Na podstawie wyżej wymienionych badań można ocenić, jak bardzo poważne są zaburzenia snu i w razie potrzeby wdrożyć odpowiednie leczenie.

Zobacz również: Drętwienie rąk podczas snu – co je powoduje?

Jakie są konsekwencje nadmiernej senności?

Osoby cierpiące na nadmierną senność mają problemy z funkcjonowaniem w społeczeństwie.

Pojawiają się:

• zaburzenia koncentracji,
• problemy w nauce,
• trudności z wykonywaniem pracy zawodowej,
• zwiększa się ryzyko wypadków komunikacyjnych z powodu zaśnięcia podczas prowadzenia pojazdu,
• istnieje duże prawdopodobieństwo urazu w wyniku upadku,
• osoby cierpiące na nadmierną senność częściej sięgają po używki, takie jak papierosy i kawa,
• może pojawić się uzależnienie od substancji pobudzających, jak amfetamina.

Czytaj również: Bradykinezja – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie

Jak leczy się nadmierną senność?

W przypadku hipersomnii wtórnych poprawę może przynieść odpowiednie leczenie choroby podstawowej.

W hipersomniach pierwotnych stosuje się leki stymulujące, takie jak pochodne amfetaminy, modafinil, selegilina. Można także podjąć próbę wydłużenia odpoczynku nocnego. Pacjent spędza w łóżku minimum 8 godzin, próbując jak najdłużej spać. W ciągu dnia planuje się drzemki, które trwają ok. 30 minut. Dzięki temu istnieje szansa, że uda się kontrolować napady senności w ciągu dnia i uchroni to chorego przed poważnymi następstwami, jak urazy w wyniku upadku.

Jak poprawić jakość snu?

W zaburzeniach snu ważne jest utrzymywanie odpowiedniej higieny snu, która sprawi, że odpoczynek nocny będzie lepiej wykorzystany i poprawi się koncentracja w ciągu dnia. Należy:

• codziennie kłaść się spać o podobnej porze,
• zadbać o to, by w sypialni w czasie snu było ciemno i cicho,
• spać w wygodnym łóżku,
• unikać jedzenia tłustych potraw przed snem,
• unikać wysiłku fizycznego przed snem i regularnie ćwiczyć w ciągu dnia,
• zadbać o to, by sypialnia kojarzyła się ze snem i relaksem.

Wypowiedź neurologa na temat hipersomnii