Fobia społeczna – przyczyny, objawy, leczenie domowe, test na fobię

Fobia społeczna – lęk przed ludźmi

Fobia społeczna (nerwica społeczna, socjofobia) należy do zaburzeń nerwicowych. Objawia się poprzez odczuwanie silnego lęku w sytuacjach, gdy chory znajduje się wśród ludzi. Uważa się, że może ona dotyczyć nawet do 10 proc. społeczeństwa, przy czym częściej występuje u kobiet. Do rozwinięcia charakterystycznych dla tego zaburzenia objawów dochodzi najczęściej pomiędzy 20. a 30. rokiem życia.

Fobia społeczna w swojej skrajnej postaci powoduje całkowite unikanie ludzi i niezwykle destrukcyjnie wpływa na stan psychiczny chorego.

Wyróżnia się poniższe rodzaje fobii społecznych.

• Fobia nieuogólniona – lęk dotyczy określonych sytuacji, świetnym przykładem są tu wystąpienia publiczne (należy jednak pamiętać, że prawie każdy w takiej sytuacji odczuwa stres – różnica pomiędzy fizjologicznym strachem a patologicznym lękiem polega na tym, jak dana osoba sobie z nim radzi).
• Fobia uogólniona – lęk pojawia się w związku z samym przebywaniem wśród ludzi (z wyjątkiem niewielkiej grupy zaufanych osób), bez względu na sytuację, w której znalazł się chory.

Fobia społeczna u różnych pacjentów może różnić się także poziomem nasilenia lęku. U niektórych występuje umiarkowana socjofobia, a u innych wyraźna socjofobia, której mogą towarzyszyć ataki paniki na samą myśl o obcowaniu z innymi ludźmi.

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 przyznała fobii społecznej kod F40.1.

Przeczytaj też: Rodzaje leków na nerwicę

Fobia społeczna – przyczyny

Ciągle trwają dyskusje nad przyczynami powstawania fobii. Czasami bardzo ciężko jest stwierdzić, dlaczego akurat ten człowiek cierpi na niepokój społeczny, a inny jest duszą towarzystwa. Poniżej przedstawiona została lista teorii mających tłumaczyć, w jaki sposób dochodzi do rozwinięcia tego zaburzenia lękowego.

• Uwarunkowania genetyczne – zaobserwowano, że fobia społeczna częściej występuje u członków rodziny kogoś, kto boryka się z tym samym problemem.
• Nadaktywność ciała modzelowatego – ciało modzelowate jest częścią ośrodkowego układu nerwowego wchodzącego w skład układu limbicznego. Odpowiada ono za uczucie lęku.
• Obniżony poziom serotoniny w mózgu – może on powodować stany depresyjne, zaburzenia lękowe oraz zachowania agresywne.
• Zmniejszone wiązanie się dopaminy z receptorami dopaminergicznymi.
• Problemy związane z negatywnym nastawieniem grupy rówieśniczej w dzieciństwie – ciągłe wyśmiewanie, dokuczanie i nieakceptowanie dziecka przez jego rówieśników może w dorosłości skutkować wystąpieniem fobii społecznej.
• Nadopiekuńczość ze strony rodziców – dziecko od samego początku musi uczyć się poprawnego funkcjonowania w społeczeństwie. Jeśli rodzice będą nadmiernie chronić swojego potomka przed przykrymi sytuacjami czy stresem, w przyszłości osoba taka może czuć się bezradna i nie umieć prawidłowo reagować na różne zdarzenia.

Przyczyną wystąpienia fobii społecznej może być też doświadczenie traumatycznych przeżyć w przeszłości.

Przeczytaj też: Nerwica lękowa – przyczyny, objawy, leczenie

Fobia społeczna – objawy

Objawy fobii społecznej, w zależności od jej rodzaju, pojawiać mogą się tylko w konkretnych sytuacjach, na przykład podczas wystąpień przed dużą publicznością lub nie być związane z konkretnym działaniem, ale z samym przebywaniem wśród innych osób.

W przypadku lęku społecznego objawy to:

• tachykardia – przyspieszenie akcji serca,
• drżenie rąk,
• wzmożona potliwość,
• przyspieszenie oddechu,
• duszność,
• łzawienie,
• zawroty głowy,
• nudności,
• czerwienienie się,
• drżenie głosu,
• szumy uszne,
• lęk przed oceną – jest to główny objaw fobii społecznej: osoba z socjofobią będzie przekonana, że każde jej zachowanie zostanie negatywnie ocenione przez innych ludzi.

Co charakteryzuje osoby z fobią społeczną?

• Najczęściej są samotnikami, zdarza się, że mają wąskie grono bliskich znajomych, wśród których czują się pewnie.
• Unikają wystąpień publicznych, przemów z okazji różnych uroczystości czy wypowiadania się w większym gronie.
• Nie nawiązują kontaktu z innymi, nie patrzą prosto w oczy, nie inicjują rozmowy.
• Posiłki spożywają w domu. Myśl o tym, że w trakcie jedzenia mogłaby przydarzyć im się zawstydzająca sytuacja, nie pozwala im jadać „na mieście”.
• Mogą pracować wydajnie tylko wtedy, gdy mają pewność, że nie są obserwowani czy kontrolowani przez nikogo.

Dla osoby z fobią społeczną rozmowa ze jej autorytetem czy idolem jest czymś nie do pomyślenia.

Zobacz też: Escitil – wskazania do stosowania

Fobia społeczna u dzieci

Lęk społeczny może występować także u dzieci i młodzieży. Uważa się, że dotyczy on więcej niż 1 proc. populacji pediatrycznej. Dzieci dotknięte socjofobią unikają kontaktów z osobami, które nie są członkami ich rodzin, izolują się w szkole, nie zawierają nowych przyjaźni. Fobia społeczna u dzieci przypomina tę występującą u dorosłych.

Dziecko przeżywa nasilony stres w związku z recytacją wiersza na forum klasy, nie chce spotykać się z rówieśnikami, ponieważ boi się kompromitacji. W skrajnych przypadkach może całkowicie odmówić wychodzenia z domu.

Objawy występujące w tej grupie wiekowej są bardzo podobne do tych występujących u osób starszych, mogą jednak przyjmować bardziej nasiloną formę i prowadzić do ataku histerii.

Fobia społeczna a praca

Ludzie zmagający się z fobią i lękiem przed ludźmi bardzo często mają problemy ze znalezieniem i utrzymaniem pracy. Przyczyniają się do tego cechy takie jak niechęć do rozmowy z innymi współpracownikami czy trudności w prowadzeniu działań pod kontrolą przełożonego.

Osoby takie częściej wybierają zawody, w których ograniczone są kontakty z drugim człowiekiem, a praca może być wykonywana zdalnie.

Fobia społeczna – test

Jeśli u danej osoby pojawia się myśl: „mam fobię społeczną” lub brakuje jej pewności w sytuacjach, gdzie jest wiele osób, których nie zna, to dobrym sposobem, aby ocenić swój poziom lęku jest wypełnienie krótkiego testu – testu Liebowitza.

Składa się on z 48 pytań, na które należy odpowiedzieć, wybierając jedną z 4 dostępnych odpowiedzi. Pytania dotyczą poziomu lęku odczuwanego przez pacjenta w częstych sytuacjach społecznych i tego, jak często tych sytuacji on unika. Wypełnienie całego testu nie powinno zająć więcej niż 15–20 minut. Test Liebowitza nie może zastąpić jednak wizyty w gabinecie specjalisty.

Przeczytaj: Jak działa paroksetyna?

Fobia społeczna – leczenie, terapia

Podstawową formą leczenia fobii społecznej jest psychoterapia. Powinna być ona prowadzona przez specjalistę z zakresu psychiatrii lub psychologii, który zdobył uprawnienia do prowadzenia sesji terapeutycznych. Najczęściej stosuje się terapię poznawczo-behawioralną. Pacjent podczas sesji terapeutycznych powinien nauczyć się jak prawidłowo reagować na stresujące sytuacje, wyrobić sobie właściwe wzorce zachowań.

Cel ten może zostać osiągnięty poprzez wyobrażanie sobie sytuacji wywołujących u niego lęk i zrozumienie, że tak naprawdę żaden z czarnych scenariuszy się nie spełni. Pomocna jest także terapia grupowa, gdzie osoba doświadczająca lęku społecznego spotyka inne osoby z takim samym problemem i dzieli się z nimi swoimi odczuciami i przemyśleniami.

Przeczytaj też: Zoloft – wskazania do stosowania

Fobia społeczna – jakie leki?

Leki w przypadku fobii społecznej nie zawsze muszą być stosowane. Jednak gdy silnemu lękowi towarzyszy depresja, należy włączyć leczenie preparatami przeciwdepresyjnymi. Jeśli socjofobia cechuje się bardzo dużym nasileniem lęku, można rozważyć stosowanie benzodiazepin.

Należy pamiętać, że przyjmowanie tych leków nie pozostaje bez wpływu na nasz organizm, dlatego można je stosować tylko pod ścisłą kontrolą i z zalecenia lekarza.

Sprawdź też: Jak działa wenlafaksyna?

Fobia społeczna – jak ją pokonać samemu w domu?

Fobia społeczna to problem, którego rozwiązanie często wymaga zaangażowania zarówno pacjenta, jak i terapeuty. Co jednak może zrobić sam chory, aby zmniejszyć swój lęk?

Jeżeli chodzi o fobię społeczną, leczenie domowe powinno obejmować poniższe działania:

• Wypoczynek i relaks – ważne jest, aby starać się nie myśleć o swoim lęku i poświęcić czas na czynności, które dają radość.
• Unikanie popadania w nałogi, które pomagają „panować” nad stresem (alkohol, narkotyki). Być może pozwalają one się przełamać, ale nie warto uciekać się do nich w celu zapanowania nad lękiem.
• Konfrontacja ze swoim lękiem w kontrolowanych warunkach – można spróbować przeczytać wiersz rodzinie lub przyjaciołom, opowiedzieć im jak minął dzień. Chory musi mieć świadomość, że są to osoby, które na pewno nie sprawią mu przykrości. Następnym krokiem jest zrobienie tego samego przed małą grupką osób, najlepiej dalszych znajomych.
• Warto spróbować zapytać o godzinę czy drogę mijaną na ulicy osobę – to bardzo proste i powszechnie akceptowalne zachowanie pozwoli odezwać się do zupełnie obcej osoby.
• Metoda małych kroków – nie trzeba od razu szykować się do wystąpienia przed setkami widzów.

Należy pamiętać, że w przypadku, gdy pacjent sam nie potrafi poradzić sobie z problemem, warto udać się do specjalisty.

Fobia społeczna – film z psychiatrą

Wypowiedź psychiatry na temat fobii społecznych